Baş ağrıları, stress, dərmanlar, qidalanma və göz problemləri səbəbiylə döyüntü hissi yaradan və davamlı və ya fasilələrlə baş verən şiddətli və ya yüngül ağrılardır. Baş nahiyəsində ağrıya həssas olan sahələr kəllə sinirləri, arteriya və damarlar, baş dərisi və boyun əzələləri, dəri, səthi sinirlər, sinuslar, xarici eşitmə kanalı və qulaq pərdəsi, göz alması və ətraf strukturlar, tüpürcək vəziləri, dişlər, çənə oynağı, yuxu arteriyası və onun qollarıdır. Baş ağrıları, ümumiyyətlə, müvəqqəti xarakter daşısa da, həyat keyfiyyətinə mənfi təsir göstərə bilər.
Baş ağrısına səbəb nədir?
Baş ağrılarının səbəbləri stress, qidalanma vərdişləri, çənə və göz problemləri, dərmanların yan təsirləri, diş çürüməsi və baş travması, həmçinin qulaq, burun və boğaz xəstəlikləridir.
Baş ağrısının səbəblərini aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
-Soyuqdəymə və qrip kimi xəstəliklər
-Stress
-Həddindən artıq spirt qəbulu
-Gərginliyi
-Aclıq
-Tütün, məişət kimyəvi maddələri və ətir kimi stimullaşdırıcılar
-Miqren baş ağrısı ilə qarşılaşdıqda genetik meyl
-Maye qəbulunun olmaması səbəbindən susuzlaşdırma
-Narkotik istifadəsi
-Menstruasiya və ya menopoz kimi hormonal dəyişikliklər
-Kofeini kəsmək
-Yuxu olmaması
-Güclü səsə və ya işığa məruz qalma
Baş ağrılarının növləri hansılardır?
Baş ağrısına səbəb olan 150-dən çox səbəb var. Bu səbəblər iki əsas kateqoriyada qruplaşdırılır: birincili və ikincili baş ağrıları.
İlkin Baş Ağrıları
Ən çox rast gəlinən baş ağrısı növləri olan gərginlik tipli baş ağrıları, miqrenlə əlaqəli baş ağrıları və klaster tipli baş ağrıları birincil baş ağrıları hesab edilir. İlkin baş ağrıları alkoqol istifadəsi, nikotin istifadəsi, yuxu olmaması, gərgin idman və aclıq nəticəsində yaranır.
Gərginlik tipli baş ağrısı
Gərginlik baş ağrıları birincili baş ağrısının ən çox yayılmış növüdür. Gərginlik tipli baş ağrıları kişilərə nisbətən qadınlarda daha çox rast gəlinir. Bu baş ağrısında ağrı alına, boyuna yayıla bilər və şiddətli deyil. Fiziki fəaliyyətlə şiddətlənməyən, ürək bulanmasına səbəb olmayan ağrılar olduğunu söyləmək olar. Gərginlik tipli baş ağrısı olan bir insan, nadir hallarda olsa da, işığa və ya səsə həssas ola bilər. Xroniki gərginlik tipli baş ağrılarında pasiyent bu ağrını ayda ən az 15 dəfə, ildə isə ən az 6 ay yaşayır.
-Simptomlara aşağıdakılar daxildir:
-Ağrı tez-tez başın hər yerində hiss olunur.
-Ağrı hissi təzyiq və sıxma şəklindədir.
-Gərginlik tipli baş ağrıları 5-10 dəqiqə və ya günlərlə davam edə bilər.
-Bulantı, qusma, işıq və səsdən narahatlıq olduqca nadirdir.
-Ağrı adətən günortadan sonra başlayır və yuxuya getməkdə çətinlik yarada bilər.
-Psixoloji stress, narahatlıq, depressiya və əzələ gərginliyi ilə baş verir.
-Həddindən artıq dərman istifadəsi ilə arta bilər.
Miqren tipli baş ağrısı
Miqren baş ağrıları birincili baş ağrılarının ikinci ən çox yayılmış növüdür. Miqren baş ağrıları böyüklərdə olduğu kimi uşaqlarda da baş verə bilər. Yetkinlik yaşına çatmamışdan əvvəl oğlanlar və qızlar miqren baş ağrılarından eyni dərəcədə təsirlənir. Ancaq yeniyetməlikdən sonra miqrenin yaratdığı baş ağrılarından qadınlar kişilərə nisbətən daha çox təsirlənir.
Ümumiyyətlə, bir çox miqren xəstəsinin ailəsində başqa bir miqren xəstəsi olduğu üçün bunun genetik meylli bir baş ağrısı növü olduğunu söyləmək olar. Miqren, bəzi qidalar və içkilər, köhnə pendir, peçenye, şokolad, qatıq, soğan, əncir, qaraciyər, kofeinli qidalar və içkilər, hisə verilmiş balıq və ya ət tərəfindən tətiklənə bilər. Həmçinin çox yatmaq, aclıq, fiziki və ya ruhi yorğunluq, növbəli işləmək kimi nizamsızlıqlar miqren tipli baş ağrılarının əmələ gəlməsində təsirlidir. Bununla belə, aybaşı dövrü, havanın mövsümi və ya təzyiqlə dəyişikliyi, parlaq və flüoresan işıqlar, parlaq günəş işığı, qoxular (ətir, kimyəvi maddələr, siqaret) və stress də baş ağrılarına səbəb olur. Miqren baş ağrısı aşağıdakı xüsusiyyətlərlə özünü göstərə bilər:
Müalicə edilməzsə, 4 saatdan 72 saata qədər davam edə bilər
Baş ağrısı ən çox başın bir tərəfində hiss olunur
Bu, döyünən bir ağrıdır və şiddətli hiss olunur.
O, həmçinin ürəkbulanma və ya qusma ilə müşayiət oluna bilər.
İşığa və səsə qarşı həssaslığa səbəb ola bilər.
İstənilən fiziki fəaliyyət miqren baş ağrılarını ağırlaşdıra bilər.
Ağrı başlamazdan əvvəl yanıb-sönən işıqlar və ziq-zaq xətləri kimi vizual simptomlar görünə bilər.
Miqren təkanvericiləri miqrenin səbəbi deyil. Lakin onlar miqrenə səbəb olan sinir sistemi hadisələrini aktivləşdirirlər. Hər miqren təkanvericisi bütün xəstələrdə ağrıya səbəb olmur. Eyni faktor həmişə eyni xəstədə ağrıya səbəb olmaya bilər. Baş ağrısı gündəlikləri saxlamaqla bu təkanverici faktorları müəyyən etmək olar. Təkanverici müəyyən edilə bilərsə, ondan qaçaraq hücum riskini azaltmaq mümkün ola bilər.
Klaster baş ağrısı
Klaster baş ağrıları birincil baş ağrılarının nadir növləridir. Klaster baş ağrıları daha çox 20 yaşının sonlarında olan kişilərə təsir etsə də, qadınlarda və uşaqlarda da baş verə bilər. Klaster baş ağrılarının ümumi xüsusiyyətlərinə aşağıdakılar daxildir:
Kişilərdə qadınlara nisbətən daha çox rast gəlinir.
Göz ətrafında; 15 dəqiqə ilə 3 saat arasında davam edə bilən, gün ərzində dəfələrlə təkrarlana bilən və gözün o tərəfində qızartı, yırtılma, həmin bəbəyin sıxılması və göz qapağının sallanması, burun tıxanıqlığı və axıntıya səbəb ola bilən döyüntülü, şiddətli ağrıdır.
İkinci dərəcəli baş ağrıları
Susuzlaşdırma səbəbiylə ağrılar, sinus baş ağrıları və həddindən artıq dərman istifadəsi nəticəsində yaranan baş ağrılarıdır. Digər tərəfdən onurğa beynindən qaynaqlanan baş ağrıları, kəllə-beyin travması, beyin qanaması, menengit, ensefalit və ya təzyiqin ani yüksəlməsi nəticəsində yaranan tibbi problem də ikinci dərəcəli baş ağrıları arasındadır.
Dərmanların səbəb olduğu baş ağrıları
Bir çox dərmanın yan təsirləri arasında baş ağrıları var. Paradoksal görünsə də, baş ağrılarını müalicə etmək üçün istifadə edilən bir çox dərmanların həddindən artıq istifadəsi baş ağrılarına səbəb ola bilər. Xüsusilə miqren xəstələri, daha çox dərman istifadəsinə səbəb olan və daha çox ağrıya səbəb olan şiddətli ağrı dövrünə qarşı həssasdırlar.
Beyin şişi və ya beyin anevrizması
Beyin şişinin və ya beyin anevrizmasının (beyin qanaması) olması baş ağrısına səbəb ola bilər. Beyin şişində, baş ağrısı, görmə problemləri, şəxsiyyət dəyişiklikləri, qulaqlarda cingilti kimi bir çox fərqli simptomlar müşahidə edilə bilər. Əgər sizdə bu əlamətlər varsa, hər zaman beyin şişi olmasa belə, gecikmədən həkimə müraciət etmək həyati əhəmiyyət daşıyır.
Onurğa baş ağrıları
Serebrospinal mayenin aşağı təzyiqi və ya həcmi nəticəsində yaranan ağrıdır. Bu kortəbii ola bilər, diaqnostik və ya terapevtik məqsədlər üçün bel ponksiyonu və ya onurğa anesteziyası nəticəsində baş verə bilər.
Sinus baş ağrıları
Kəskin sinüzit halında, burunda və göz ətrafında, yanaqlarda və ya yuxarı dişlərdə ağrılara səbəb olur. İrəli əyilmək ağrıları artırır. Qalın axan burun, tıxanıqlıq və qızdırma simptomları tez-tez sinuslara işarə edir. Kəskin infeksiya aradan qaldırıldıqda, baş ağrısı şikayəti də yox olur. Bununla belə, qeyd etmək lazımdır ki, sinüzit xroniki və ya təkrarlanan baş ağrılarının ümumi səbəbi deyil.
Travma sonrası baş ağrısı
Bəzən bir adam yıxılma, avtomobil qəzası və ya xizək sürmə qəzası kimi baş zədəsindən sonra davam edən baş ağrıları ilə qarşılaşa bilər.
Yüksək təzyiqdən yaranan baş ağrısı: Nəzarətsiz yüksək təzyiqi olan xəstələrdə ağrı bəzən alında, bəzən də boyunda hiss oluna bilər. Yüksək qan təzyiqində baş ağrısı və burun qanamaları birlikdə baş verə bilər. Burun qanaması beyin qanamasının qarşısını almaq üçün burundakı kapilyarların qanaması ilə damardaxili təzyiqin aşağı salınması deməkdir. Bu, bədən tərəfindən hazırlanmış bir qoruyucu mexanizmdir.
Göz təzyiqi
İkinci tip qlaukoma zamanı xəstə şiddətli baş ağrılarına səbəb olan göz gərginliyi böhranları yaşayır və ağrılar adətən axşam saatlarında başlayır. Bununla belə, bulanıq görmə və ürəkbulanma baş verə bilər.
Hormonların səbəb olduğu baş ağrıları
Qadınlar tez-tez hormonal dalğalanmalar səbəbindən baş ağrıları yaşayırlar. Menstruasiya, doğuşa nəzarət həbləri və hamiləlik baş ağrısına səbəb ola biləcək estrogen səviyyəsinə təsir göstərir. Bu baş ağrıları, xüsusən də menstrual dövrü ilə əlaqəli olanlar, menstrual miqren kimi də tanınır. Bunlar menstruasiya əvvəli, zamanı və ya sonrasında və ya yumurtlama zamanı baş verə bilər.
Bütün bunlarla yanaşı, ikincil baş ağrılarının mümkün səbəbləri arasında; Arterial yırtıqlar (karotid və ya vertebral disseksiyalar), beyində qan laxtalanması (venoz tromboz), beyin anevrizması, karbonmonoksit zəhərlənməsi, Covid-19, dehidrasiya, nəhəng hüceyrəli arterit, kəllədaxili hematoma, meningit, panik atak və panik pozğunluq də rast gəlinir.
Baş ağrılarının qarşısını necə almaq olar?
Baş ağrılarının baş verməsinin və ya təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün atacağınız bəzi addımlar, xüsusilə də xroniki olaraq baş verən baş ağrılarının qarşısını almağa kömək edəcək. Baş ağrılarının qarşısını almaq üçün istifadə edə biləcəyiniz üsullar bunlardır:
-Maqnezium və vitamin B kompleksi əlavələri qəbul edin.
-Stress və gərginliyə səbəb olan mühitlərdən uzaq durun..
-Qida dözümsüzlüyünə səbəb olan qidaları müəyyən edin və onları istehlak etməkdən çəkinin.
-Baş ağrısına səbəb olan güclü qoxulardan istifadə etməyin və iy verməyin
-Müntəzəm yatın.
-Bol su qəbul edin.
-Spirtli içki qəbulunu azaldın.
-Histaminlə zəngin qidaları məhdudlaşdırın.
-Qan şəkərini balanslı saxlayın və yüksək olduqda onu aşağı salın.
-Eyni mövqedə çox uzun müddət oturmayın və ya dayanmayın.
-Göz yorğunluğunun qarşısını almaq üçün mütəmadi olaraq gözlərinizi istirahət edin.
-Kofeini gündə 2-3 stəkanla məhdudlaşdırın.
Baş ağrısı hansı vəziyyətlərdə təhlükə ola bilər?
Baş ağrınız aşağıdakı simptomları ehtiva edirsə və ya təsvir edildiyi kimi yaşanırsa, həkimə müraciət etmək, arxasında ciddi sağlamlıq problemi olub-olmadığını yoxlamaq və lazım olduqda tez bir zamanda müalicəyə başlamaq vacibdir.
Əgər bu ani və ən şiddətli baş ağrısıdırsa,
Əgər onun intensivliyi azalmaq əvəzinə artırsa,
İkiqat və ya bulanıq görməyə səbəb olarsa,
Ürək bulanması olmadan qusmağa səbəb olarsa,
50 yaşdan sonra baş verərsə,
Başa zərbə dəyməsi ilə başlamışsa,
Əgər boyun sərtliyi və ya qızdırma kimi özünü göstərirsə,
Baş ağrısı dərman adları
Deksofen 25 mq N20 (dexofen)
Tərkibi: Deksketoprofen trometamol
Qiyməti: 5.58 AZN
Suprafen 400 mq N30
Tərkibi: İbuprofen
Qiyməti: 4.56 AZN
Nurofast 400 mq N20
Tərkibi: İbuprofen
Qiyməti: 2.41 AZN
Dextra Forte 50 mq N30
Tərkibi: Deksketoprofen trometamol
Qiyməti: 11.12 AZN
Tempalqin N10
Tərkibi: Metamizol natrium Triasetonamin 4 toluensulfanat
Qiyməti: 1.90 AZN
Spazmalqon 2 ml N 10
Tərkibi: Natrium metamizol Pitofenon hidroxlorid Fenpiverinium bromid
Qiyməti: 10.48 AZN
Analgin 500 ml N 20
Tərkibi: Metamizol natrium
Qiyməti: 1.70 AZN
Baralqin M 5 ml N 5
Tərkibi: Metamizol natrium
Qiyməti: 1.70 AZN
Sitramon P N6
Tərkibi: Parasetamol Asetilsalisil turşusu Kofein
Qiyməti: 0.2 AZN
Ketonal 50 mq N 25
Tərkibi: Ketoprofen
Qiyməti: 5.58 AZN
Əgər baş ağrısı müalicəsi ilə bağlı bildiyiniz başqa üsullar varsa, şərh bölməsində qeyd edin.
Mənbələr:
