Diş əti xəstəlikləri

Diş əti xəstəlikləri ağız və diş sağlamlığını qorumaq üçün müalicə edilməli olan xəstəliklərdir.

Güclü diş ətləri güclü dişlər üçün çox vacibdir. Diş ətində problem yarandıqda bu, birbaşa dişlərə və ağız sağlamlığına təsir edə bilər. Adətən diş ətinin bakteriyalardan təsirləndiyi zaman meydana gələn diş əti xəstəlikləri diş ətinin strukturunu zədələyə və dişlərin iltihabına səbəb ola bilər.

Demək olar ki, hər kəs həyat boyu diş əti xəstəliyinə rast gəlir, lakin erkən müdaxilə ilə xəstəliklər irəliləmədən müalicə edilə bilər,idarə oluna bilər.
Diş əti xəstəliklərinin ən əhəmiyyətli səbəbi qida və içki qalıqlarının tüpürcəkdəki bakteriyalarla birləşməsindən əmələ gələn “mikrob diş lövhəsi” adlı təbəqədir. Dişlər, diş ətləri və ətrafdakı toxumalar mikrob diş lövhəsindən mənfi təsirlənir.

Narahatlığın digər səbəblərini aşağıdakı kimi sadalamaq mümkündür:

Diş əti xəstəliklərinin səbəbləri:

Siqaret çəkmək, yemək və tərkibində əlavələr olan içkilər diş sağlamlığını təhdid edən risk faktorları arasındadır.

Bəzi araşdırmalar göstərir ki, stress bir çox xəstəliklərdə olduğu kimi diş əti xəstəliklərində də mühüm faktordur.

Diş ətləri cinsi yetkinlik, hamiləlik və menopoz kimi hormonal dəyişikliklər dövrlərində də təsirlənə bilər. Diş ətinin strukturunda olan həssaslıq diş ətinin iltihabı riskini artırır.

Diabet, ürək xəstəlikləri, leykemiya və QİÇS kimi bəzi xəstəliklər də diş ətini zəiflədə və xəstəlik ehtimalını artıra bilər.

Ağızda müəyyən bir dövr ərzində irəliləyən tüpürcək axını diş əti sağlamlığı üçün əhəmiyyətlidir. Ağız quruluğuna səbəb ola biləcək bəzi dərmanlar ağız gigiyenasında çətinliklərə səbəb ola bilər və diş əti problemlərinə səbəb ola bilər. Ona görə də bu tip dərmanlardan istifadə edənlərin ağız və diş sağlamlığına əlavə diqqət yetirmələri faydalıdır. 

Əksər xəstəliklərdə olduğu kimi diş əti xəstəliklərində də genetik meyllilik rol oynayan faktordur. Diş əti problemi olan valideynlərin uşaqlarının diş əti xəstəliyinə tutulma ehtimalı bir qədər yüksəkdir.

Diş əti xəstəliklərinin növləri hansılardır?

Diş əti xəstəliklərinin səbəbi bəzən dişi əhatə edən ətli hissə ilə, bəzən də ümumi ağız problemləri, diş problemləri, çənə sümüyü və periodontal liflər kimi ətraf mühit sümükləri ilə bağlı ola bilər.

Gingivit:

Ağız və diş baxımına lazımi diqqət göstərilməməsi, düzgün qidalanmama və bəzi xəstəliklər səbəbiylə diş ətində meydana gələn infeksiyalar diş ətində iltihaba səbəb ola bilər. Adətən bakterial infeksiyalar nəticəsində yaranan diş ətinin iltihabına gingivit də deyilir. Girdiyi bölgəyə görə dəyişsə də, gingivit ümumiyyətlə ağız hərəkətləri və yemək zamanı çətinlik və ağrıya səbəb olur. Çox vaxt bir neçə gün ərzində öz-özünə sağalır və ağız boşluğunun tam gigiyenasını təmin etməkdən başqa heç bir müalicə tələb etmir. Ancaq iltihab şiddətli və 4-5 gündən çox davam edərsə, diş həkiminə müraciət edilməlidir. Müalicə olunmayan gingivit, daha ciddi bir vəziyyət olan periodontitə səbəb ola bilər və diş itkisinə səbəb ola biləcək problemlərə səbəb ola bilər.

Diş ətləri qızarır və şişir və bəzən qanayır. Əgər ağız qoxusunun da  ciddi problem olduğu diş əti xəstəliyi müalicə olunmazsa və infeksiya diş ətinə bağlı olan periodontal liflərə və hətta çənə sümüyünə yayıla bilər.

Periodontit: Ümumiyyətlə Gingivit irəlilədikcə baş verən Periodontit zamanı infeksiya həm diş ətini, həm periodontal lifləri, həm də çənə sümüyünü əhatə etmişdir. Dişlər və diş ətləri arasında periodontal cib adlanan boşluqda bakteriyalar yığılmağa başlayırsa, xəstəlik sürətlə irəliləyir. Müalicə edilmədikdə diş kökləri zəifləyir və diş itkisi baş verə bilər. 

Abses: Diş əti, periodontal liflər və çənə sümüyü infeksiyalarında abses adlanan şişlər meydana gələ bilər.

Nekrotizan Periodontal: Bu nadir xəstəlikdə adətən immun sistem problemləri səbəbindən  diş əti toxumasının ciddi zəifləməsi baş verir. Diş ətində ağrı, şişlik və boz rəng dəyişikliyi kimi simptomları olan xəstəliyin müalicəsi həm immunitet sistemini gücləndirmək, həm də diş ətini qorumaq məqsədi daşıyır.

Diş əti xəstəliklərinin əlamətləri:

Diş ətində qızartı və şişkinlik: Hər bir insan adətən həyatının bir dönəmində diş ətinin qızarması və şişməsi əlamətlərini göstərir. Bu əlamətlər ən çox görülən əlamətlər sırasındadır. Normalda diş ətinin rəngi açıq çəhrayı olur. Hər hansı bir problem yarandıqda rəng qırmızıya çevrilməyə başlayır. Bəzi insanlarda diş ətinin rəngi bir qədər bənövşəyi ola bilər.

Ağız qoxusu: Ağız bədəndə ən çox bakteriya olan yerlərdən biridir. Müntəzəm təmizlik edilmədikdə, dişlərdə yığılan lövhə bakteriyalar üçün qida mənbəyinə çevrilir və bakteriyaların sayı sürətlə arta bilər. Nəticədə dişlər və diş ətləri zədələnməyə başladıqca ağızdan ağız qoxusu gəlməyə başlayır. 

Diş ətinin çəkilməsi: Diş əti problemləri ilə diş ətləri kiçilməyə və dişlər daha uzun görünməyə başlaya bilər.

Diş və diş əti həssaslığı: Zəifləmiş dişlər və diş ətləri soyuğa və istiyə son dərəcə həssas olur. Həssaslıqla birlikdə diş ətinin resesiyası tez-tez müşahidə olunur.

Dişlərin titrəməsi: Normalda, sağlam dişləri barmağınızla hərəkət etdirməyə çalışdığınız zaman çox yüngül bir titrəmə hiss edə bilərsiniz. Diş ətində ciddi problemlər olduqda dişlərin boşalması yüksək səviyyədə baş verir.

Dişlər arasında boşluqların əmələ gəlməsi: Diş əti problemləri ağız və çənənin strukturunu bir az poza bilər. Nəticədə dişlər arasında, xüsusən də kök hissələrində kiçik üçbucaqlı boşluqlar yaranmağa başlaya bilər.

Diş əti xərçənginin əlamətləri hansılardır?

Diş əti xərçəngi ağız xərçəngləri arasında bir xəstəlikdir və diş ətində bədxassəli hüceyrələrin nəzarətsiz böyüməsi ilə xarakterizə olunur. Diş əti xərçənginin simptomları tez-tez erkən mərhələlərdə nəzərə çarpmır, bu da xəstəliyin irəliləməsinə səbəb ola bilər. Bununla belə, bəzi əlamətlər və simptomlar diş əti xərçənginin varlığını göstərə bilər.

Birincisi, diş ətlərində sağalmayan yaralar və ya xoralar ən çox görülən simptomlardan biridir. Bu yaralar adətən ağrısızdır, lakin zamanla böyüyə və ağrılı ola bilər. Bundan əlavə, diş ətlərində və ya ağızda ağ və ya qırmızı ləkələr görünə bilər. Digər simptomlara diş ətinin şişməsi və ya qalınlaşması, dişlərin boşalması və ya yerdəyişməsi, ağızda və ya boyunda şişkinlik, çeynəmə və udma çətinliyi, ağızda davamlı pis qoxu və ya dad daxildir.

Diş əti xərçənginin irəli mərhələlərində qulaq ağrısı və ağızda uyuşma da baş verə bilər. Diş əti xərçəngi riskini artıran amillər arasında siqaret çəkmək, həddindən artıq spirt istehlakı, ağız boşluğunun gigiyenası, insan papillomavirusu (HPV) infeksiyası və günəş işığına həddindən artıq məruz qalmaq daxildir. Diş əti xərçənginin erkən diaqnozu və müalicəsi xəstəliyin proqnozunu əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdıra bilər. Buna görə də, diş əti xərçənginin əlamətlərini görəndə dərhal bir tibb işçisi ilə əlaqə saxlamağınız vacibdir. Diş əti xərçənginin simptomlarına aşağıdakılar daxildir:

• Diş ətlərində sağalmayan yaralar və ya xoralar
• Ağızda ağ və ya qırmızı ləkələr
• Diş ətinin şişməsi və ya qalınlaşması
• Dişlərin boşaldılması və ya yerdəyişməsi
• Ağızda və ya boyunda şişliklər
• Çeynəmə və udma zamanı çətinlik
• Ağızda davamlı pis qoxu və ya dad
• Qulaq ağrısı
• Ağızda uyuşma

Diş əti xəstəliklərinə nə yaxşı gəlir?

İlk növbədə müntəzəm ağız baxımına diqqət yetirmək çox vacibdir. Gündə iki dəfə fırçalamaq və diş ipi istifadə etmək lövhə və diş daşının yığılmasının qarşısını alır. Bundan əlavə, antiseptik ağız qarqaralarının istifadəsi diş ətinin sağlamlığının qorunmasında təsirli olur. Diş əti xəstəliyinin əlamətləri görünəndə dərhal diş həkiminə müraciət etmək vacibdir.

Diş həkimi peşəkar təmizləmə apararaq dişlərinizi və diş ətlərinizi sağlam saxlamağa kömək edə bilər. İrəliləyən diş əti xəstəliklərində diş həkiminin tövsiyə etdiyi müalicə üsulları tətbiq edilməlidir. Bundan əlavə, sağlam qidalanma, siqaretdən imtina və stressdən qaçınma kimi həyat tərzi dəyişiklikləri də diş əti sağlamlığına müsbət təsir edə bilər.