Səhər yorğun oyanırsınızsa, səbəb bu ola bilər!

Səhər yorğun oyanmağın bir çox səbəbi var. Kifayət qədər yuxu almamaq təbii olaraq yuxusuzluğa səbəb olur. Ancaq bəzi insanlar yuxu rejiminə diqqət etsələr də, səhərlər yorğun oyanırlar.

Kifayət qədər yatmadığı üçün yorğun oyanan insanlar yuxu rejimini qurduqda onların yorğun oyanma problemi aradan qalxır. Ancaq erkən yatıb kifayət qədər yuxu almasına baxmayaraq yorğun oyananlar üçün vəziyyət fərqlidir.

İnsandan insana dəyişən bir çox fərqli faktor səbəbiylə bir insan səhər yorğun oyana bilər. Bu hallardan biri də havanın çirklənməsidir. Əgər insan havanın çirkli olduğu mühitdə yatırsa və ya otağını kifayət qədər havalandırmırsa, səhər yorğun oyana bilər.

Spirtli içki yuxudan yorğun oyanmanıza səbəb ola bilər

Həddindən artıq spirt istehlakı ertəsi günə yorğun başlamağa səbəb olur. Alkoqol istehlak etmək bədənə çox zərərli bir davranışdır. Alkoqol qəbulu zamanı və sonra böyrəklər, mədə, qaraciyər, gözlər və beyin çox yorulur.

Alkoqol da bədəndən suyu udduğundan, susuzlaşdırma yorğunluğa səbəb olan başqa bir vəziyyətdir. Bir sözlə, səhərlər günə enerjili başlamaq istəyənlər spirtli içkilərdən uzaq durmalıdırlar.

Siqaret çəkmək səhərlər yorğun oyanmağınıza səbəb ola bilər.

Siqaretin tərkibindəki nikotin qan dövranını ləngidir və insan hər dəfə siqaret çəkəndə bədəninə karbon qazı əlavə edir. Siqaret qanda karbon qazını artırır.

Qanda oksigenin miqdarı azaldıqda, karbon qazının miqdarı artdıqda insan özünü rahat hiss edir, əslində isə enerjisi azalır.

Müntəzəm olaraq siqaret çəkən fərdlər gün ərzində olduğu kimi səhər oyandıqda kifayət qədər istirahət etmədiklərini hiss edir və yorğun oyanırlar.

İstirahət etmək üçün siqaret çəkmək əvəzinə, insan idman etməklə istirahət edə bilər. Siqareti atıb idmana başlayan insanlar günə daha enerjili başlayırlar.

Hərəkətsiz həyat tərzi

Gün ərzində özünü yorğun və əzgin hiss etmək hərəkətsizliyin də səbəbi ola bilər.Bu səbəbdən gündəlik işlərinizi yerinə yetirərkən belə özünüzü lazım olduğundan daha çox yorğun hiss edə bilərsiniz. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) sağlam bir yetkinin həftədə orta hesabla 150 dəqiqə fiziki fəaliyyətlə məşğul olmasını tövsiyə edir.

Yuxu apnesi

Yuxu zamanı tənəffüsün kəsilməsi olaraq da bilinən yuxu apnesi yuxu keyfiyyətini azaldır və özünüzü yorğun hiss etdirir. Gecə boyu yuxunun davamlı olaraq kəsilməsinə səbəb olan bu vəziyyət dərin yuxu mərhələlərində kifayət qədər vaxt sərf olunmasının qarşısını alır. Nəticədə gündüz yuxululuq, əhval dəyişikliyi və konsentrasiyanın pozulması baş verə bilər. Bu pozğunluq müalicə olunmazsa, uzun müddətdə insanların funksionallığına mənfi təsir göstərə bilər.

Bu kimi səbəblərdən başqa yuxudan əzgin oyanmağınıza səbəb bəzi ciddi xəstəliklər də ola bilər.

Tiroiditdən xərçəngə qədər bir çox xəstəliyin əlaməti ola biləcək yorğunluğunuz keçmirsə, bunun altında yatan səbəb araşdırılmalıdır.

Yorğunluq normal olaraq bir insanın gündəlik işləri yerinə yetirərkən özünü yorğun və qeyri-kafi hiss etməsi olaraq təyin edilə bilər. Bəzi insanlarda yaşlarına görə gözlənilməz hücumlar ola bilər və ya gənc yaşda insan yemək yeməyə, yatmağa, hətta dincəlməyə tənbəl ola bilər. Bu vəziyyətin tənbəllik, aşağı enerji və ya xəstəlikdən qaynaqlandığını müəyyən etmək çox vacibdir.

Anemiya: Yorğunluğun ən çox görüldüyü xəstəlik qrupu anemiyadır. Çünki oksigen daşıyan hemoglobinin olmaması insanı yorğun və zəif hiss edir. Bu zaman şəxs mütəxəssis həkim tərəfindən müayinə olunmalı və lazımi analizlər aparılmalıdır. Lazımi müalicə planlaması və anemiyanın aradan qaldırılmasından sonra yorğunluq hissinin yox olduğu görüləcək.

Depressiya və stress: Yorğunluğa səbəb olan xəstəliklər arasında depressiya kimi psixosomotik xəstəliklər ikinci sırada gəlir. Depressiya insanların yorğun hiss etmələrinə səbəb ola bilər.

Təşviş pozğunluğu: Stress və narahatlıq yuxunun keyfiyyətinə və tərzinə təsir edən ən mühüm amillərdir. Güclü stress altında olan insanlar qısa müddət ərzində yata və ya gecə boyu tez-tez oyana bilərlər. Bundan əlavə, daim məşğul olan bir zehnin olması və bu düşüncələrlə bağlı narahatlıq yaşaması da yuxu keyfiyyətinə mənfi təsir göstərə bilər. Buna görə də stress və narahatlıq səviyyənizi azaltmaq üçün mütləq bir mütəxəssisə müraciət etməlisiniz.

Qalxanabənzər vəzi xəstəlikləri: Endokrin xəstəliklər, xüsusilə hipotiroidizm də insanın çox yorğun olmasına səbəb olur. Hətta deyilir ki, hipotireoz xəstələri ətrafdakılar tərəfindən tənbəl kimi qələmə verilir. Bunlar ümumiyyətlə iş görmək istəməyən, ayağa qalxmaqda çətinlik çəkən, iş görmək üçün güc hiss etməyən insanlardır. Həmçinin şəkərli diabet xəstələri endokrin xəstəliklərə görə daim yorğun olurlar. Bu insanlar özlərini  yorğun və gücsüz hiss edirlər. Şəkər səviyyəsi yüksək olduqda hətta gündəlik həyatları pozula bilər.

Xərçəng: Yorğunluq bəzi onkoloji xəstəliklərin də əlaməti ola bilər. Xərçəng hüceyrələri xəstənin bütün bədən sistemini pozaraq yorğunluğa səbəb ola bilər. Məsələn, anemiyaya səbəb olarsa və ya qidalanmanı pozarsa, yorğunluğa səbəb ola bilər. Bundan əlavə, şişlər insan orqanizmi ilə müqayisədə çox sürətli metabolik aktivliyə malikdirlər. Başqa sözlə, şəkəri daha tez istehlak edir, insanın qan şəkərini aşağı salır və daha çox oksigen istehlak edir. Çünki şişlər sürətlə böyüyən toxumalardır. Ehtiyacları da çox yüksəkdir və insandan müəyyən elementləri götürüb xərclədikləri üçün insan özünü yorğun hiss edə bilər.

Ürək xəstəlikləri: Yorğunluq ürək çatışmazlığının ən əhəmiyyətli əlamətlərindən biridir. Əslində ürək xəstəliklərinin ilk əlamətlərindən biridir. İstər qapaq zədələnməsi, istərsə də ürək-damar xəstəlikləri ürəyin oksigen ehtiyacını qarşılamasına mane olduğu üçün yorğunluğa səbəb olur. İnsan bir pilləkən belə qalxsa belə, yorulur, ayaqları sərtləşir, nəfəsi kəsilir.

Həkimə nə vaxt müraciət etmək lazımdır?

Əgər insan əvvəllər rahatlıqla yerinə yetirə bildiyi işləri etməkdən artıq yorulubsa, həkimə müraciət etməli və yorğunluğun səbəbi araşdırılmalıdır. Əslində insanın özünə inamının azalması və əvvəlki kimi özünə baxmaması da problemin əlaməti ola bilər. Müvəqqəti yorğunluq çox əhəmiyyətli sayılmır, lakin xroniki yorğunluq olduqda bu vəziyyət mütləq nəzərə alınmalıdır.

Yorğun oyanmamaq üçün nələrə diqqət etmək lazımdır?

Yuxu rejimi yaradın

Yuxu keyfiyyəti yorğun oyanmağın ən vacib amillərindən biridir. Bədənin bərpası və istirahət etməsi üçün keyfiyyətli yuxu lazımdır. Ancaq yuxu keyfiyyətinə bir çox amillər təsir edə bilər. Stress, yuxu pozğunluğu, döşək və yastıq seçimi kimi faktorlar yuxu keyfiyyətinə mənfi təsir göstərə bilər. Daha yaxşı yuxu keyfiyyəti üçün yuxu rejiminə diqqət yetirmək, rahat yuxu mühiti yaratmaq və stressdən qaçmaq vacibdir. Buna görə də yuxu rejimi yaratmaq faydalıdır. Məsələn; Hər gün eyni vaxtda yatmağınıza diqqət edə, yatmazdan əvvəl dəriyə qulluq edərək özünüzü yuxuya hazırlaya, meditasiya edə, yuxuya getməyinizə kömək edəcək işıqlandırma seçə bilərsiniz.

Oyanma vaxtınızı təyin edin

Oyanma vaxtı yorğun oyanmağın digər mühüm səbəbidir. Bədən yuxu dövrünə uyğun olaraq özünü yeniləyir və yuxudan oyanmaq üçün uyğun vaxt seçir. Buna görə də yuxu dövrünə uyğun olaraq oyanma vaxtını tənzimləmək vacibdir. Yuxu dövrləri orta hesabla 90 dəqiqədir, buna görə də yuxu saatlarını müvafiq olaraq tənzimləmək yorğun oyanmağın qarşısını almağa kömək edə bilər.

Düzgün qidalanın və kifayət miqdarda su qəbul edin.

Yorğun oyanmaq, doğru qidalanma olmadıqda və ya bədən kifayət qədər maye qəbul etmədikdə ümumi bir vəziyyət ola bilər. Düzgün qidalanmamaq və ya qeyri-müntəzəm yemək bədənin enerji səviyyəsini aşağı sala və yuxu zamanı istirahətə mane ola bilər. Eyni şəkildə, kifayət qədər su içməmək də yorğunluğa səbəb ola bilər. Balanslaşdırılmış qidalanma planına əməl etmək və kifayət qədər su içmək enerji səviyyələrini balanslı saxlamağa kömək edir və yorğun oyanmağın qarşısını ala bilər. Bütün bunlara əlavə olaraq, enerjili olmaq üçün nələr edilməsi lazım olduğu barədə məlumatlandırılaraq gün ərzində enerjinizi artıra bilərsiniz.