Pnevmoniya tam müalicə olunurmu?

Pnevmoniya nədir?

Pnevmoniya ağciyərlərdəki hava kisələrinin iltihablı maye ilə dolmasıdır. Viruslar, bakteriyalar və nadir hallarda göbələk infeksiyaları ağciyərlərə çatdıqda baş verən pnevmoniya yüksək yoluxucudur. Ölkəmizdə 0-4 yaşlı uşaqların ölümünün əsas səbəblərindən biri də pnevmoniyadır.

Bununla belə, qrip, RSV virusu, koronavirus kimi viral infeksiyalar da pnevmoniyaya səbəb ola bilər. Pnevmoniyanın simptomlarına yüksək hərarət, öskürək, sinə ağrısı, nəfəs darlığı və yorğunluq daxildir. Xüsusilə immun sistemi zəif olan insanlarda, yaşlılarda və gənc uşaqlarda pnevmoniya ağır keçə bilər. Bəzi xəstələrdə qızdırma olmadan pnevmoniya əlamətləri müşahidə oluna bilər.

Pnevmoniyanın müalicəsində erkən diaqnoz çox vacibdir. Pnevmoniya peyvəndi xüsusilə risk qruplarını qorumaq üçün vacib bir profilaktik üsuldur. Unudulmamalıdır ki, pnevmoniya yoluxucudur və sıxlıq olan mühitlərdən qaçınılmalıdır. Pnevmoniya dərman və dəstəkləyici müalicə ilə idarə oluna bilər.

Uşaqlarda bu xəstəlikdən ölüm hallarının yüksək olması onların immun sisteminin zəif olması ilə bağlıdır. Eyni şəkildə, yaşlılarda pnevmoniya da tez-tez ölümlərə səbəb olur. İki yaşdan kiçik uşaqlarda yaşlı insanlarla eyni immun sistemi problemi var ki, bu da pnevmoniyanın ölümlə nəticələnməsinə səbəb olur. Əvvəllərdən  ürək və ya ağciyər xəstəlikləri olan insanlarda pnevmoniyaya daha çox rast gəlinir.

Çünki bu xəstəliyə düçar olmuş insanların immun sistemi zəif olur və onların orqanizminə daxil olan pnevmoniya mikrobu həmin şəxsin xəstəliyinin irəliləməsinə səbəb olur. Araşdırmalar nəticəsində hər il yüz nəfərdən iki-üç nəfər pnevmoniyaya yoluxur və bu xəstəliyə tutulur. Xəstəlik irəlilədikcə insan pnevmoniyaya tutulduğunu gec anlayır və sağalma üçün müalicə müddəti uzanır.

Ağciyərlərdə koronavirus xəstəliyinin əlamətlərinə bənzər mikrobların olması bəzi xəstələrin sətəlcəm olduğunu dərk etməməsinə səbəb olur. Bu çaşqınlıq nəticəsində sətəlcəm olan insanlar xəstəlik irəlilədikdə mütəxəssis həkimə müraciət edirlər. Pnevmoniya olmaq istəməyən ürək çatışmazlığı və xroniki şəkərli diabet xəstələrinin pnevmoniyaya qarşı peyvənd olunması son dərəcə vacibdir.

Pnevmoniya üçün yüksək risk qrupları

Pnevmoniya hər kəsə təsir göstərsə də, müəyyən qruplarda, görülmə riski daha yüksəkdir:

• 2 yaş və ya daha kiçik uşaqlar
• 65 və yuxarı yaşda olan insanlar
• Reanimasiyaya qəbul edilən şəxslər
• Astma, xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi və ya ürək xəstəlikləri kimi xəstəlikləri olan şəxslər
• Siqaret çəkənlər

İmmunitet sistemi zəifləmiş insanlar, məsələn, HİV/AİDS olanlar, orqan transplantasiyası keçirmişlər və ya kimyaterapiya və ya uzun müddətli steroid qəbul edənlər

Pnevmoniyaya necə yoluxulur?

Pnevmoniyaya meylli olan qrip, soyuqdəymə və oxşar viral respirator infeksiyalar yüksək dərəcədə yoluxucudur. Asqırma və öskürək zamanı havaya buraxılan damcılar bu infeksiyaların yayılmasına səbəb olurRisk qrupuna daxil olan insanların, xüsusilə yaşlıların, hamilə qadınların və uşaqların xəstə şəxslərlə təmasda olmaması böyük əhəmiyyət kəsb edir.

İctimai nəqliyyat və insanların çox olduğu yerlər yoluxma riskini artıran amillərdəndir. Pnevmoniyadan qorunmaq üçün şəxsi gigiyenaya diqqət yetirmək və izdihamlı mühitlərdən uzaq olmaq vacibdir.

Pnevmoniyanın növləri hansılardır?

Pnevmoniya ağciyərlərə təsir edən infeksiya növünə və bu infeksiyanın necə ötürüldüyünə görə müxtəlif kateqoriyalara bölünür. Pnevmoniyanın növləri ümumiyyətlə infeksiya mənbəyinə və xəstəliyin inkişaf etdiyi mühitə görə təsnif edilir.

Gündəlik həyatda rast gəlinən pnevmoniya: Bu tip pnevmoniya bir insanın xəstəxana və ya sağlamlıq mərkəzi xaricində gündəlik həyatında yoluxduğu infeksiyalar nəticəsində meydana gəlir. Ən çox görülən səbəb Streptococcus pneumoniae bakteriyasıdır. Bundan əlavə, qrip, koronavirus və RSV virusu kimi viruslar da cəmiyyətdən qaynaqlanan pnevmoniyaya səbəb ola bilər.

Xəstəxanadan yaranan pnevmoniya: Bu, xəstəxanaya yerləşdirilən xəstələrdə baş verən pnevmoniya növüdür. Bu tip pnevmoniya adətən xəstəxana mühitində olan antibiotiklərə davamlı bakteriyalar tərəfindən ötürülür, ona görə də müalicəsi daha çətindir.

İmmunitet sistemi zəif olan insanlarda pnevmoniya: İmmunitet sistemi zəif olan şəxslərdə, məsələn, HİV, xərçəng müalicəsi və ya orqan transplantasiyası alan insanlarda inkişaf edən pnevmoniyaya adətən göbələklər və ya nadir bakteriyalar səbəb olur.

Ventilyatorla əlaqəli pnevmoniya: Ventilyasiya aparatında olan xəstələrdə inkişaf edən bu tip pnevmoniya, xəstəxana infeksiyaları nəticəsində yaranır və adətən reanimasiya şöbəsində olan xəstələrdə görülür.

Bu tip pnevmoniyalar infeksiya mənbəyindən və ötürülmə yolundan asılı olaraq müxtəlif müalicə üsulları tələb edə bilər. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə pnevmoniyanın ciddi fəsadlara səbəb olmasının qarşısını almaq üçün vacibdir.

Pnevmoniyanın əlamətləri hansılardır?

Xüsusən də havalar soyuduqca pnevmoniyaya yoluxma halları artır. Pnevmoniya tənəffüs yollarını təsir edən və adətən yüksək hərarət, öskürək və nəfəs darlığı kimi simptomlarla özünü göstərən ciddi bir infeksiyadır. Pnevmoniyanın simptomları insandan insana dəyişə bilər, lakin adətən qızdırma və 3 gündən çox davam edən şiddətli sinə ağrısı ilə fərqlənir. Xüsusilə qriplə qarışdırılması   müalicəsini  gecikdirə   və xəstəliyin daha da ağırlaşmasına səbəb ola bilər.

Ümumi olaraq pnevmaniyanın əlamətləri:

• Nəfəs almaqda çətinlik, nəfəs darlığı
• Yaşıl, sarı və bəzən qan ehtiva edən selikli öskürək
• Yüksək hərarət
• Yorğunluq və zəiflik
• Üşümə və titrəmə
• İştahsızlıq
• Bulantı və qusma
• İshal

Qızdırma olmadan pnevmoniyanın əlamətləri hansılardır?

Qızdırma olmadan pnevmoniya adətən yaşlılarda və immun sistemi zəif olan insanlarda baş verir. Qızdırma olmadan irəliləyən bu tip pnevmoniyada aşağıdakı simptomlar baş verə bilər:

• Davamlı, bəlğəmli və ya quru öskürək
• Nəfəs darlığı və ya sürətli nəfəs
• Sinə ağrısı    
• Ümumi zəiflik və yorğunluq
• Zehni qarışıqlıq

Pnevmoniyanın səbəbi nədir?

Pnevmoniyanın ümumi səbəbləri streptococcus pneumoniae adlı bakteriyalar, mikroorqanizmlər, qrip virusu, rinovirus, rsv virusu və göbələk infeksiyalarıdır. Bakteriyalar böyüklərdə, viruslar isə məktəb yaşlı uşaqlarda pnevmoniyanın ən çox yayılmış səbəbi hesab olunur.

Bakteriya və virusların səbəb olduğu sətəlcəm səbəblərinə aşağıdakılar daxildir:

• Bakterial, viral və mantar infeksiyaları
• Soyuqdəymə (rinovirus)
• Korona virusu
• Adenovirus
• Astma
• Qızılca
• Varikella
• Legioner xəstəliyi
• Pnevmokok xəstəliyi
• Diabet
• Siqaret və spirt istehlakı
• Aşağı immunitet sistemi

Bu xəstəlikləri olan insanların mütləq pnevmoniyaya tutulacağı qənaətinə gəlmək olmaz. Pnevmoniya öskürək, yüksək hərarət, titrəmə və nəfəs darlığı kimi əlamətlərlə özünü göstərir.

Pnevmoniyaya yoluxmamaq üçün hansı məqamlara diqqət yetirilməlidir?

Pnevmoniyadan qorunmaq üçün diqqət edilməli olan məqamlar sağlam həyat üçün son dərəcə əhəmiyyətlidir. Xüsusilə təmizlik bu mövzuda birinci yerdədir. Əllərinizlə ağzınıza və burnunuza toxunursanız, yeməkdən əvvəl əllərinizi yaxşıca yumalısınız. Ən yaxşısı əllərinizi yumaq və öskürərkən və ya asqırarkən istifadə etdiyiniz salfetdən təkrar istifadə etməməkdir.

Birdəfəlik salfetlərdən istifadə etməyiniz son dərəcə vacibdir. İstifadə etdiyiniz çəngəlləri, boşqabları, stəkanları və ya hər hansı digər mətbəx qablarını başqası ilə paylaşmayın və başqalarının sizinlə paylaşmasına icazə verməyin.

Ən vacib məqam immuniteti gücləndirmək lazımdır. Bunun üçün ən doğru yol sağlam həyat tərzini seçməkdir. Fiziki aktivlik, sağlam qidalanma immun sistemini qüvvətləndirərərk, istənilən xəstəliyə qarşı müdafiə edəcək.