Bağırsaq xəstəlikləri, əlamətləri və müalicəsi

Bağırsaqları işi nədən ibarətdir?

Mədədən çıxan qida və su nazik bağırsağa daxil olur və oradan yoğun bağırsağa səyahətə başlayırlar. Yoğun bağırsaq həzm prosesinin son nöqtəsidir. Yoğun bağırsağın hissələri appendiks, kor bağırsaq, kolon və düz bağırsaqdır.

Bağırsaqlar insanlarda və digər məməlilərdə iki əsas hissədən ibarətdir: nazik bağırsaq və yoğun bağırsaq. Bədənin qidadan qida maddələrinin çıxarılması və udulmasına cavabdeh olan hissəsi bağırsaqdır. Mədənin vəzifəsi qida molekullarını qida maddələrinə parçalamaq olsa da, bağırsaq bu qidaların qana daxil olmasını təmin edir.

Bağırsaq florası nədir və nə üçün vacibdir?

Bağırsağın florası nədir?

Bağırsaq florası insan bədənində yaşayan və ümumiyyətlə həzm sistemi ilə əlaqəli olan trilyonlarla mikroorqanizmlərdən ibarət mürəkkəb bir quruluşdur. Bu mikroorqanizmlər bağırsaqlarda yaşayan bakteriya, virus, göbələk və parazitlərdən ibarətdir və hər bir fərdin bağırsaq florası özünəməxsusdur. Bəs bu kiçik canlıların varlığı niyə vacibdir? Bağırsaq florasının düzgün işləməsi həzm sistemi üçün vacibdir.

Bağırsaqlarda yaşayan faydalı bakteriyalar qidanın parçalanması və enerjiyə çevrilməsi proseslərində mühüm rol oynayır. Bundan əlavə, bu bakteriyalar zərərli patogenlərə qarşı mübarizə apararaq immunitet sistemini dəstəkləyir. Bağırsaq florasının tarazlığı bədəndə vitamin və mineral səviyyəsinin saxlanmasında da təsirlidir və bəzi vitaminlərin, xüsusilə B və K vitaminlərinin istehsalında birbaşa rol oynayır. Buna görə də bağırsaq florasındakı balanssızlıq müxtəlif sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.

Sağlam bağırsaq flora balansının faydaları:

Sağlam bağırsaq florasının tarazlığı bədənin ümumi sağlamlığı və immunitet sistemi üçün vacibdir. Bu tarazlığı qorumaqla həyat keyfiyyəti yüksəlir. Həyat keyfiyyətini artıran bu faydalar aşağıdakılardır:

Bağırsaq florasında tarazlığın qorunması həzm sisteminin düzgün işləməsinə kömək edir. Bu, qida maddələrinin düzgün həzmini və udulmasını təmin edir. Bundan əlavə, bağırsaqdakı faydalı bakteriyalar zərərli bakteriyalarla mübarizə aparır, infeksiya riskini azaldır və immunitet sistemini gücləndirir.

Yaxşı bağırsaq florası balansı da çəki nəzarətində təsirli olur. Bədəndəki yağ nisbətini tənzimləyərək piylənmə riskini azaltmağa kömək edir. Xüsusilə, probiotik bakteriyalar toxluq hissi yaratmağa kömək edərək iştahı idarə etməyə kömək edir.

Bağırsaq florası da emosional sağlamlıq üçün vacibdir. Son araşdırmalar göstərir ki, bağırsaq-beyin oxu əhval və stresslə bağlıdır. Sağlam bağırsaq florası, serotonin kimi xoşbəxtlik hormonlarının istehsalına töhfə verməklə stress və depressiya əlamətlərinin öhdəsindən gəlməyə kömək edir.

Bağırsaq florasında tarazlığın qorunması da allergik reaksiyaların qarşısının alınmasında rol oynayır. Allergiya riskini azaldır.

Bağırsaq xəstəlikləri:

Bağırsaq infeksiyası

Diareya olaraq da bilinən bağırsaq infeksiyası fərdlərin həyatları boyu zaman-zaman qarşılaşdıqları bir yoluxucu xəstəlikdir. Hər yaşda olan insanlarda olsa da, daha çox uşaqlarda rast gəlinir. İshal, qusma, qarın ağrısı kimi əlamətlərə səbəb olduğu üçün gündəlik həyatı çətinləşdirən bu xəstəlik, uzun müddət davam edərsə susuzlaşdırma (maye itkisi) kimi problemə  səbəb olaraq ciddi vəziyyət yarada bilər.

Bağırsaq infeksiyası nədir?

Bağırsaq infeksiyası parazitlər, bakteriya, viruslarla çirklənmiş qidalar və ya çirkli su istehlakı nəticəsində yaranan mədə-bağırsaq problemidir. Bağırsaq infeksiyası inkişaf edərsə, insanda qusma, qızdırma, qarın ağrısı və ishal əlamətələri görünür. Xüsusilə aşağı immun sistemi olan insanlara təsir edən bağırsaq infeksiyasının qarşısını almaq üçün müxtəlif üsullar mövcuddur. Bağırsaq infeksiyasına zamanı maye qəbulunu artırmaq, dincəlmək və asan həzm olunan qidalardan istifadə etməkdir.

Bağırsaq infeksiyalarının növləri hansılardır?

Bağırsaq infeksiyasına səbəb olan çoxlu mikroorqanizmlər var. Bu mikroorqanizmlər hissəyə ayrılır:

Parazitlər: Bağırsaq qurdları və lent qurdları kimi parazitlər bağırsaqlarda infeksiyaya səbəb ola bilər.

Viral infeksiyalar: Adenovirus, rotavirus və norovirus kimi viruslar xüsusilə uşaqlarda görülən və bağırsaqda yerləşən viral infeksiyalar arasındadır.

Bakteriyalar: Helicobacter pylori, E. Coli, salmonella kimi bakteriya növləri bağırsaqda infeksiyaya səbəb olan bakteriyalar arasındadır. Bu bakteriyalar xüsusilə qida zəhərlənmələrində təsirlidir.

Bağırsaq infeksiyası nədən olur?

Bağırsaq infeksiyası salmonella və E.coli kimi bakteriyaların, rotavirus və norovirus kimi virus və parazitlərin, çirklənmiş qida və içkilərin istehlakı, həmçinin əvvəllər yoluxmuş şəxslə təmasda olan zaman yoluxulan xəstəlikdir.

Bağırsaq infeksiyası aşağıdakı səbəblərdən yarana bilər:

• Çirkli əllərlə yemək yeyilən zaman
• Yemək düzgün bişirilmədikdə
• Meyvə və tərəvəzlər yaxşı yuyulmadıqda
• Çirkli su istehlak edildikdə
• Bağırsaq mikroflorasının balansı pozulduqda bağırsaq infeksiyası baş verə bilər.

Bağırsaq infeksiyasının qarşısını necə almaq olar?

Bağırsaq infeksiyasının qarşısını almağın ən təsirli yollarına əllərin lazımi qaydada, ən azı 20 saniyə və tez-tez yuyulması daxildir. Çöldən içəri daxil olduqdan sonra, tualetdən istifadə etdikdən sonra, yemək hazırlamazdan əvvəl əllərin yuyulması vacibdir.

İstifadə olunan mətbəx qablarını təmiz saxlamaq vacibdir. Virusla çirklənmə riski olan səthlər təmizləyici vasitə ilə təmizlənməlidir.

Kolon xərçəngi
Kolon xərçəngi yoğun bağırsağın ən uzun hissəsi olan kolon toxumalarında hüceyrələr böyüdükdə meydana gələn bir xərçəng növüdür. Yoğun bağırsağı əhatə edən normal hüceyrələr nəzarətsiz olaraq böyüyür və dəyişir. Kolon xərçəngi həyat təhlükəsi olan bir xəstəlikdir, lakin erkən diaqnoz qoyulduqda müalicə edilə bilər. Adətən kolonun daxili selikli qişasında poliplərlə başlayır.

Kolon xərçəngi hər yaşda yarana bilsə də, adətən yaşlı insanlarda görünür. Kolonda yerləşən polip adlanan kiçik hüceyrə qruplarının meydana gəlməsi ilə baş verir. Bu poliplər adətən bədxassəli deyil, lakin bəziləri zamanla kolon xərçənginə çevrilə bilər. Poliplər bədəndə əlamət yaratmadığı üçün mütəmadi olaraq skrininq testlərinin keçirilməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Polipləri xərçəngə çevrilməmişdən əvvəl tapmaq və aradan qaldırmaq xərçəngin qarşısını alır. Kolon xərçənginə kolorektal xərçəng də deyilir. Bu termin kolon xərçəngini düz bağırsaqda başlayan rektum xərçəngi ilə birləşdirir.

Kolon xərçənginin səbəbləri:

Kolon xərçənginin əmələ gəlməsində həddindən artıq yağlı, qırmızı ət əsaslı pəhriz, piylənmə, siqaret və spirt istehlakı ilə yanaşı poliplər də təsirlidir. Skrininq kolonoskopiyaları zamanı yoğun bağırsaqda poliplər aşkar edildikdə, xərçəngə çevrilməmiş onları çıxararaq xəstəliyin qarşısını almaq mümkündür. Qadınlarda döş və yumurtalıq xərçəngi tarixinin olması kolon xərçəngi riskini artırır.

Döş və yumurtalıq xərçəngi olan insanların 50 yaşa qədər kolon xərçənginə qarşı müayinədən keçmələri tövsiyə olunur.

Kolon (bağırsaq) xərçənginin simptomlarına aşağıdakılar daxildir:

• Davamlı ishal və ya qəbizlik kimi defekasiyada dəyişiklik
• Nəcisdə qan və/və ya rektal sahədə qanaxma
• Anemiya
• Yorğunluq və zəiflik
• Nəcisin qələm kimi nazik və uzun olması
• Nəcisdə yumurta ağına bənzər sekresiya
• Qarın ağrısı və ya pelvik ağrı
• Çəki itirmək
• Bulantı və qusma
• Gözlərin və dərinin ağlarının saralması
• Bağırsaqların defekasiyaya baxmayaraq boş olmadığını hiss etmək
• Udma çətinliyi
• Yemək zamanı tez toxluq hissi

Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu

Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu yoğun bağırsağa təsir edən ümumi bir xəstəlikdir. İshal, qəbizlik, kramp və şişkinlik kimi əlamətlərlə özünü göstərən xəstəlik bağırsaqda struktur pozğunluğuna səbəb olmur. Buna görə də bağırsaq xərçəngi kimi ciddi xəstəliklərin riskini artırmaz. Bəzi xəstələr pəhrizlərində dəyişiklik edərək simptomlarını nəzarət altında saxlaya bilsələr də, daha ağır simptomları olan hallarda dərman müalicəsi tələb oluna bilər. İnsanlar mütəxəssis həkimə müraciət etmədən bu vəziyyətin normal olduğunu düşünürlər. Ancaq qıcıqlanmış bağırsaq sindromu simptomları olan xəstələr işə və ya məktəbə getməkdə çətinlik çəkir və sosial həyatlarında bir çox problemlərlə qarşılaşırlar.

Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu əlamətləri:

• İnfeksiya
• Qida dözümsüzlüyü
• Kifayət qədər lif ehtiva etməyən pəhrizlər
• Stress
• Antibiotiklər, antasidlər və ağrıkəsicilər kimi dərmanlar
• Alkoqol və siqaret istehlakı

Əlamətləri:

• Qarın ağrısı və ya kramplar
• Qida dözümsüzlüyü
• Təkrarlanan ishal və/və ya qəbizlik
• Bağırsaqların tam boşalmadığını hiss etmək
• Şişkinlik
• Qazla bağlı şikayətlərin xeyli artması,
• Əsəbilik
• Yorğunluq
• Zəiflik
• Ürəkbulanma