Bel ağrısının səbəbləri və fəsadları

Bel Ağrısı nədir?

İnsanların çoxunun həyatının müəyyən dövründə yaşadığı bel ağrısı adətən mexaniki bir problemdən qaynaqlanır və tez sağalır. Bu vəziyyətdə xəstələr zamanla baş verə biləcək ağrıların qarşısını almaq üçün məşq edib qaldırma və hərəkət texnikalarını öyrənə bilərlər. Digər potensial səbəblərdən yaranan bel ağrıları cərrahi və ya cərrahi olmayan müalicə üsullarını tələb edir. Erkən diaqnozla xəstələrin bel ağrılarını aradan qaldıraraq həyat keyfiyyəti yaxşılaşır.

Bel ağrısı beldə və ətrafında kəskin və ya açıq şəkildə ağrı, sancma, yanm şəklində hiss edilə bilər. Bəzi hallarda onun yerini dəqiq müəyyən etmək mümkün olsa da, digər hallarda dağınıq vəziyyətdədir və dəqiq yerini müəyyən etmək çətin olur. Ağrı yüngül və ya güclü ola bilər.

Ağrı sümükdən, qığırdaqdan, əzələdən, oynaq kapsulundan, bağdan, diskdən və ya damardan yarana bilər və dəqiq səbəb həmişə müəyyən edilə bilməz. Bəzi hallarda, ağrının əsas səbəbi aradan qalxsa da, ağrı davam edə bilər, çünki stimullaşdırılan sinir ucları siqnal göndərməyə davam edir. Stress də bel ağrısının səbəbində mühüm rol oynayır.

Hansı toxumadan qaynaqlandığından asılı olmayaraq, bel ağrısı müvafiq toxumaların yerdəyişməsi və ya genişlənməsi və qalınlaşması nəticəsində sinirlərə təzyiq göstərərək ayaq ağrısı, uyuşma, həddindən artıq istiləşmə və sidik qaçırma kimi problemlərə səbəb ola bilər.

Bel ağrılarının səbəbləri nələrdir?

Bel ağrısı bir çox səbəbə görə baş verə bilər. Əsasən zədə səbəbiylə əzələ, vətər və bağların uzanması və ya yırtılması nəticəsində yaranır. Ağırlıq qaldırma və ya əyilmə kimi səbəblərə görə əzələlər gərginləşir. Ani bir sarsıntı yaşamaq onurğa sümükləri və toxumalarında stress və disklərin zədələnməsi ilə nəticələnə bilər.

Bəzi hallarda, bir və ya daha çox onurğa oynağının ağrılı degenerasiyası olan osteoartrit kimi xəstəliklər də bel ağrısının ümumi səbəbləri ola bilər:

• Mexanik və ya funksional zədə
• İltihab
• Sınıqlar
• Aktiv infeksiyalar
• Neoplazmalar və ya şişlər
• Sürüşmüş disk, siyatik (sıxılmış sinir) və ya ankilozan spondilit kimi tibbi vəziyyətlər

Bu səbəblərdən başqa xəstələr bel nahiyəsində fərqli bölgədən əks olunan ağrıları da hiss edə bilərlər. Bu vəziyyətdə ağrı, beldən aşağıya və ya qarın ətrafına yayılan böyrək daşı nəticəsində yarana bilər. Əzələlərin və ya vətərlərin gərginliyi və ya yırtılması və ya əzələləri sümüklərlə birləşdirən toxumaların zədələnməsi səbəbindən də ağrı  baş verə bilər.

Bel ağrılarının 85 – 90%-nin səbəbi mexaniki bel ağrısıdır. Mexanik bel ağrısı, onurğada heç bir problem olmadan bel əzələlərindən yaranan ağrılara verilən addır. Müasir texnologiya ilə insanların həyatlarını yaşayarkən buraxdıqları səhvlər bel ağrılarının tezliyini artırıb.

• Uzun müddət masa arxasında işləmək
• Uzun müddət kompüter qarşısında işləmək
• Uzun müddət oturmuş vəziyyətdə televizora baxmaq
• Bel sağlamlığına uyğun olmayan çarpayıdan istifadə etmək
• Tərli bədənlə külək, kondensionerə məruz qalmaq
• Qeyri-münasib mövqedə ağırlıqların qaldırılması
• Siqaret və artıq çəki,
• Uzun müddət davam edən qəbizlik
• Sırt çantasını və ya digər çantaları uyğun olmayan tərzdə daşımaq,
• Oturaq və idmansız həyat.

Kəskin bel ağrısı nədir?

Bunlar 6 həftədən az müddətdə davam edən ağrılardır. Bu cür ağrı müəyyən bir fəaliyyətdən və ya qəzadan sonra başlaya bilər və ya tamamilə səbəbsiz ola bilər. İnsanların 80% -i həyatlarında ən azı bir dəfə şiddətli bel ağrısı yaşayır. Çox vaxt ağrı öz-özünə yox olur. 6 həftə ərzində bel ağrısı olan insanların 80%-də problem tamamilə yox olur. Bir dəfə şiddətli bel ağrısı yaşayan insanların 30% -i təkrarlanan və ya xroniki ağrı keçirəcək.

Xroniki Bel Ağrısı nədir?

Bunlar 3 aydan çox davam edən bel ağrılarıdır. Mövcud toxuma zədələnməsi ətrafdakı sinir uclarını stimullaşdıraraq ağrıya səbəb olur. Bədənin reaksiyası nəticəsində inkişaf edən iltihab və şişkinlik də ağrıya səbəb ola bilər. Ümumiyyətlə, bölgəyə qan axını və oksigenləşmə  azalır.

Bu vəziyyət ağrıya səbəb olan bölgədən zərərli tullantıların çıxarılmasını çətinləşdirir. Müvafiq müalicəni təyin etmək üçün ağrı mənbəyini diqqətlə araşdırmaq lazımdır.

Bel ağrısı xroniki hala gəldikdə, disk yırtığı kimi əsas onurğa patologiyasının ola biləcəyini nəzərə almaq lazımdır və mütləq tibbi yardım axtarmaq lazımdır.

Bel ağrısı üçün nə vaxt həkimə müraciət etmək lazımdır?

Bel ağrısını müəyyən şərtlər müşayiət etdikdə, öz-özünə keçməsini gözləmədən dərhal həkimə müraciət etmək lazımdır.

• Yıxılma və ya travma yaşanmışdırsa
• Gecələr davam edən şiddətli ağrı
• İstirahətlə keçməyən ağrı
• Bel hərəkətlərində həddindən artıq məhdudiyyət
• Ayağa yayılan ağrı
• Ayaqlarda uyuşma, qarışqalanma
• Ayaq zəifliyi və ya iflic
• Sidiyi və ya defekasiyanı saxlaya bilməmək
• Son bir ayda yorğunluq və ani kilo itkisi
• Əvvəllər diaqnoz qoyulmuş xərçəng hekayəsi

Bu əlamətlər bel ağrısı ilə birgə müşayiət olunarsa, altda yatan ciddi xəstəliklərin ola biləcəyini nəzərə alaraq gecikmədən həkimə müraciət etmək faydalı olar.

Bel ağrısını necə müalicə etmək olar?

Yataq istirahəti bel ağrısının əsas müalicəsidir. İstirahət 3 gündən çox olmamalıdır, gündəlik həyata və məşqlərə erkən başlamaq lazımdır. Belinizi gərginləşdirəcək müəyyən hərəkətlərdən qaçınmaq lazımdır. Qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərmanlar adlanan və xalq arasında ağrıkəsici və əzələ yumşaldıcı kimi tanınan dərmanlar həkim nəzarəti altında ağrıları aradan qaldırmaq üçün istifadə olunur. Dartma, bel məşqləri və TENS adlanan ultrasəs istilik tətbiqləri kimi fiziki terapiya tətbiqləri qısa müddətli rahatlama təmin edə bilər.

Erkən dövrdə aktiv həyata qayıtmaq üçün idman çox vacibdir. Hərəkətsizlik bel ağrısının müalicəsinə mənfi təsir göstərir. Ağrıkəsicilərə və fiziki müalicə tətbiqlərinə kifayət qədər cavab verməyən xəstələrdə, bel ağrılarının müalicəsində həm bu tətbiqləri dəstəkləmək üçün, həm də tək başına epidural steroid inyeksiyaları və digər müdaxilə ağrı müalicəsi üsulları istifadə olunur.

Dərman müalicəsi: Həkim bel ağrısını aradan qaldırmaq üçün ağrıkəsicilər və dərmanlar təyin edə bilər. Tövsiyə oluna biləcək başqa bir dərman əzələ yumşaldıcı dərmanlardır. Əzələ yumşaldıcı, əzələ spazmını aradan qaldıraraq ağrı və hərəkət çətinliyini aradan qaldırır.

Fiziki müalicə: Fiziki müalicə və məşqlərlə bel ətrafındakı əzələlər onurğaya daha yaxşı dəstək vermək üçün gücləndirilir. Bundan əlavə, beldə elastiklik artır və beləliklə, beli meydana gələ biləcək yeni gərginliklərdən qorumaq mümkündür.

Manual terapiya: Manual terapiya və manipulyasiya beldəki əzələ spazmını aradan qaldırır, ağrıları azaldır, duruş və onurğanı düzəldir. Lakin bu terapiya uyğun klinik vəziyyətlərdə tətbiq edilməlidir, əks halda arzuolunmaz problemlər yarada bilər. Masaj terapiyası da ağrıları azaldır və funksiya itkisini bərpa edir.

Bütün bel ağrıları ciddidirmi?

Bel ağrısının təxminən 98% -ində əsas xəstəlik yoxdur. Birdən başlayan və adətən ağır yük qaldırma və ya əks hərəkətdən sonra yaranan əzələ sərtliyinə bağlı ağrı, demək olar ki, heç bir müalicəyə ehtiyac olmadan qısa bir müddətdən sonra öz-özünə yox olur.

Çox kiçik bir xəstə qrupunda, təxminən 2%, ağrılı bir vəziyyətə səbəb olan bir xəstəlik aşkar edilə bilər.

Bel ağrılarına səbəb olan xəstəliklər

Ən çox görülən xəstəliklər bunlardır:

• Yırtıq disk
• Fəqərələr arasındakı oynaqların aşınması
• Bel sürüşmələri
• Onurğa kanalının stenozu
• Kalsifikasiyalar
• Onurğanın struktur pozğunluqları və əyrilikləri
• Sakroiliak birgə xəstəliklər
• Travma və ya osteoporoz nəticəsində onurğa sümüklərində qırıqlar
• Onurğa beynini əhatə edən sümüklərin və ya Toxumaların iltihabı
• Fibromiyalji

Hər 5 nəfərdən 4-ü həyatının bir mərhələsində bel ağrısı yaşayır. Bel ağrısı insanların həkimə müraciət etməsinə səbəb olan ən çox görülən şikayətlərdən biridir.

Aşağıdakı hallarda bel ağrısı riski daha yüksəkdir:

Yaş: Bel ağrısı 30 yaşdan yuxarı insanlarda daha tez-tez baş verir. Beldəki fəqərələr arasında yastıq funksiyasını yerinə yetirən disk toxuması yaşla birlikdə köhnəlir. Bu aşınmalar diskin zəifləməsinə və hündürlüyünün və elastikliyinin azalmasına səbəb olur, bel ağrısına səbəb olur.

Bədən çəkisi: Artıq çəkili insanlar daha çox bel ağrısı ilə qarşılaşırlar. Həddindən artıq çəki disklərdə və oynaqlarda artan təzyiqə səbəb olur. Eyni zamanda, obez insanlar fiziki cəhətdən çox aktiv deyillər və tez-tez başqa sağlamlıq problemləri olur. Bütün bunlar bel ağrısının inkişafına yol açır.