Dişlərdə kariyesin (çürümənin) qarşısını necə alaq?

Çürük dişlər həyatımızın müəyyən anlarında hamımıza çətin anlar yaşadıb. Dişlərimizə nə qədər qulluq etsək də, xilas edə bilmədiyimiz çürük problemi əslində fərqində olmadan etdiyimiz səhvlərin nəticəsidir. Pəhrizinizdən həyat tərzinizə, içdiyiniz sudan dişlərinizin quruluşuna və oradan diş baxımına qədər bir çox faktorun təsir etdiyi diş çürükləri təsbit edilmədikdə çəkilişə və ciddi baş ağrılarına səbəb ola bilər.

Diş çürüməsinin səbəbləri müntəzəm ağız və diş baxımının olmaması, tüpürcək tərkibi, dişlərin genetik quruluşu və ya müxtəlif xəstəliklərlə bağlı ola bilər. Diş çürüməsi əslində dişdə ərimə nəticəsində yaranan kiçik bir dəlikdir. Müalicə edilmədiyi təqdirdə genişlənir və şiddətli ağrı kimi simptomları olan xəstələrin gündəlik həyatına mənfi təsir göstərə bilər.

Çürük bir diş, ağızdakı bakteriyaların diş səthinə (mina) hücum edən və dişdə kiçik dəliklərə səbəb olan turşular istehsal etməsidir. Diş çürüməsinin ən çox görülən əlaməti çürük nəticəsində yaranan boşluqda ağrıdır. Dişin hər hansı bir səthində baş verə bilən çürüklər adətən dişin hamar səthində, dişin çeynəmə səthinin yuxarı hissəsində və ya dişin kökündə baş verir.

Müalicə edilməzsə, çürük dişlər ağrı ilə birlikdə infeksiya və qıcıqlanmaya səbəb ola bilər. Çürük dişin əsas müalicə üsullarına çürük nahiyəyə diş plombunun doldurulması, kanal müalicəsi və lazım olduqda çürük dişlərin çıxarılması daxildir.

• Dişləri fırçalamamaq
• Şəkərli qidaların çox istehlakı
• Düzgün olmayan ağız gigiyenası
• Quru ağız
• Dişlərdə çatlar
• Flüor çatışmazlığı
• Diş əti problemi
• Genetik amil
• Anoreksiya və bulimiya kimi yemək pozğunluqları

Diş çürüməsinin əlamətləri hansılardır?

İlkin mərhələdə kariyesin heç bir əlaməti yoxdur. Çünki dişlərin xarici hissəsini örtən minada sinir hüceyrələri yoxdur. Heç bir səbəb olmadan dişlərinizdə ağrılar çürüklərin erkən əlaməti ola bilər. Soyuq və ya isti yemək və içkilər qəbul edərkən şiddətli ağrı, dişlərin normaldan daha həssas olması da  digər mühüm əlamətlərdən hesab olunur.

Diş çürüməsinin meydana gəldiyi diş boşluğunda ağrı, kəskin ağız qoxusu, dişdə qəhvəyi, qara və ya ağ ləkələrin əmələ gəlməsi, isti və ya soyuq su ilə təmasda dişlərin həssaslığı çürük dişlərin ən bariz əlamətləridir.

Aşağıdakı simptomlar adətən dişlərin çürüməyə başladığını göstərir:

• Zaman zaman kəskinləşən diş ağrısı
• Dişlərdə aydın görünən dəliklər və boşluqlar
• Güclü ağız qoxusu
• Dişlərdə qəhvəyi, qara və ya ağ ləkələr
• İsti və ya soyuq su ilə təmasdan yaranan diş həssaslığı
• Diş ətlərinin qanaxması
• Dişləmə nəticəsində ağrının hiss olunması
• Üzün şişməsi

Çeynəmə səthində və ya diş arasında meydana gələn tac kariyeslərinə hər yaşda olan xəstələrdə rast gəlinə bilər. Diş ətlərinin çəkilməsi nəticəsində açılan diş köklərində meydana gələn kök çürükləri adətən daha yaşlı yaşlarda görünməyə başlayır. Təkrarlanan kariyes əvvəllər müalicə olunmuş, çürümüş dişlərin ətrafında yaranır.

Daha əvvəl müalicə olunmuş dişlərdə kron və plombların ətrafında lövhə əmələ gəlməsi asanlaşdığı üçün bu çürüklərlə mübarizə aparmaq üçün diş baxımını laqeyd etmək olmaz. Əvvəlcə fərqinə varmadığımız deformasiyalar çürüklərin inkişafı irəlilədikcə dişlərdə tünd boşluqların əmələ gəlməsi və çeynəmə zamanı hiss etdiyimiz ağrı ilə xarakterizə olunur.

Çürük diş ağrısına nə yaxşıdır?

Diş çürüməsi zamanı evdə tətbiq oluna bilən təbii üsullar var. Bunlardan ən çox rast gəlinənləri duzlu su ilə qarqara, soyuq kompreslər, ağrıkəsicilər və hidrogen peroksid tətbiq etməkdir. Alternativ təbabət olaraq sarımsaq, nanə və kəklikotunun istifadəsi diş ağrısına yaxşı təsir göstərə bilər. Alternativ üsullar üçün həkimə müraciət etmək tövsiyə olunur.

Dişlər fırçalanmasına baxmayaraq, niyə çürüyür?

Dişlərin fırçalanması diş baxımında çox vacibdir, lakin tək başına kifayət deyil. Dişlərinizi nə qədər fırçalasanız da, həddindən artıq şəkər kimi zərərli qidalar bakteriyaları gücləndirdiyi üçün çürüklərin yaranmasının qarşısını ala bilməyəcəksiniz. Bundan əlavə, yuxarıda qeyd edildiyi kimi, diş çürüməsi yalnız diş səthlərində baş vermir.

Dişlər arasında və dişlərin köklərində çürüklər də baş verə bilər. Əksər diş fırçaları dişlərin arasına girə bilmədiyi üçün dişlər arasında qalan bakteriyalar zamanla çürüməyə səbəb olur. Daxili çürümə özünü vizual əlamətlərlə göstərmədiyi üçün bu tip çürüməni müşahidə etmək çətindir. Ancaq onlar ağrı hiss olunduqda və ya çürük xaricə yayıldıqda görünə bilər.

Dişlər arasındakı boşluqları diş ipi və ya diş arası fırça ilə təmizləyərək, görünməyən səthlərdə boşluqların əmələ gəlməsinin qarşısı alına bilər. Dişlərinizin çürüməsinə təsir edən başqa bir faktor da düzgün diş fırçası və diş pastasından istifadə etməkdir.

Kifayət qədər diş pastası istifadə edilmədikdə, bakteriyalar sürətlə böyüməyə davam edəcəyi üçün çürük əmələ gəlməsi davam edəcək. Yanlış diş fırçası istifadə etdiyiniz zaman fırça dişlərinizin hər yerinə çata bilmir və bəzi yerlərdə qalan bakteriya səbəbindən çürüyür.

Xülasə olaraq, dişlərinizin çürüməsinin qarşısını almaq üçün dişlərinizi düzgün diş fırçası və diş pastası ilə fırçalamalı, müntəzəm olaraq diş aralarını təmizləməli və şəkərli qidalardan uzaq durmalısınız.

Ağız sağlamlığının düşməni olan şəkər

Şəkər uşaqların kiçik yaşlarından sevdiyi və əksər insanların böyüdükdə asanlıqla imtina edə bilməyəcəyi bir şeydir. Hər kəsin xoşladığı qidalar, xüsusilə şokolad, konfet və tort ağızdakı bakteriyaların qidalanmasında böyük rol oynayır. Yeməkdən sonra bakteriyalar turşu əmələ gətirir. Bu turşular diş minasını zədələyir və diş köklərinə doğru çürüməyə səbəb olur. Şəkərli qidalar istehlak etdikdən 20 dəqiqə sonra zərər verməyə başlayır. Yumşaq konfetlər isə dişlərə yapışaraq ağız florasının strukturunu pozur və iltihaba səbəb olur. Bu səbəbdən yumşaq şirniyyat istehlakından uzaq durmaq, mümkünsə, heç istifadə etməmək ən yaxşısıdır. Sənaye şəkəri və bu qidaların tərkibindəki qoruyucu və aşındırıcı kimyəvi maddələr dişlərin baş düşmənidir və qanınızdakı şəkər səviyyəsinə mənfi reaksiya verir.

Ağ çörək diş çürüməsinə səbəb ola bilər

Ən çox karbohidratlı qidalardan biri olan ağ çörəyin diş çürüməsinə böyük təsiri var. Tərkibindəki karbohidratlar şəkərə çevrilərək dişlərə və diş ətlərinə zərər verir. Bu səbəblə xüsusilə karbohidratlar qəbul etdikdən sonra dişlərinizi mütləq yumşaq diş fırçası ilə fırçalamalısınız. Bu həm ağızda şəkərin əmələ gəlməsinin qarşısını alır, həm də digər faktorları azaldaraq diş çürüməsini gecikdirir.

Ağız və diş sağlamlığınıza diqqət etməlisiniz. Müntəzəm müayinələrlə bir çox diş problemlərinin və diş itkisinin qarşısı alına bilər. Diş müalicələri, plomblar, ortodontik müalicə və diş implant tətbiqi haqqında ətraflı məlumat almaq və görüş təyin etmək üçün səhifəmizi ziyarət edə bilərsiniz.

Düzgün ağız və diş baxımı necə edilməlidir?

Uşaqlar və böyüklər üçün effektiv ağız və diş baxımını təmin etmək üçün aşağıdakı məqamlar nəzərə alınmalıdır:

• Dişlərin və diş ətlərinin sağlamlığını qorumaq üçün gündə ən azı iki dəfə flüoridli diş pastası və yumşaq tüklü diş fırçası ilə yuxarı və aşağı hərəkətlərlə 45 dərəcə bucaq altında fırçalanmalıdır.
• Hər bir dişin ön və arxa səthlərinin və çeynəmə səthlərinin adekvat şəkildə fırçalanması təmin edilməlidir.
• Dilin təmizlənməsi diş fırçası və ya dil təmizləyicilərinin köməyi ilə aparılmalıdır.
• Lövhə və diş daşı əmələ gəlməsinin qarşısını almaq üçün hər fırçalamadan sonra dişlər arasında qalan qalıq diş ipi ilə təmizlənməlidir.
• Dişlərinizi fırçaladıqdan sonra ağız boşluğunun daha təsirli təmizlənməsi üçün qarqara istifadə edilməlidir.
• Dişlərdə lövhə və çürüməyə səbəb olan turşuluq yaradan şəkər və şəkərli qidaların istehlakı minimuma endirilməlidir.
• Həddindən artıq çay və qəhvə istehlakı və siqaret dişlərdə ləkə əmələ gətirdiyi üçün mümkün qədər qaçınılmalıdır.

• Xüsusilə uşaqlıq dövründə içməli suyun tərkibindəki flüorun adekvat səviyyədə olmasına diqqət yetirilməlidir. Suda flüorid miqdarı az olan ərazilərdə kran suyu istifadə edilərsə, diş həkimi tövsiyələrinə uyğun olaraq, lazım olduqda flüorid əlavələri tətbiq edilməlidir.
• Diş müayinələri müntəzəm olaraq, ən azı 6 ayda bir aparılmalıdır.
• Uşaqlıqdan başlayaraq həyat boyu düzgün ağız və diş baxımı prinsiplərini tətbiq etməklə diş sağlamlığını qorumaq və diş itkisinin qarşısını almaq mümkündür. Odur ki, sağlam dişlərə sahib olmaq istəyirsinizsə, ağız baxımınıza lazımi diqqət yetirməli və mütəmadi olaraq stomatoloji müayinələrdən keçməlisiniz.

Çürük diş ağrısına yaxşı təsir edən üsullar bunlardır:

• Duzlu su ilə qarqara etmək
• Soyuq kompres tətbiq etmək və ya dişə buz bağlamaq
• Ağrı kəsiciləri içmək
• Ağzı hidrogen peroksid ilə yaxalamaq
• Dişə mixək yağı, kokos yağı, vanil ekstraktı və ya sarımsaq əzməsi sürtmək
• Başı dik tutmaq
• Nanə çay paketləri və kəklikotu sınayın