Klimaks (Menopauza) nədir və əlamətləri

Menopauza nədir?

Menopauza, qadının həyatında menstrual dövrün bitdiyi dövrdür. Menopauza menstruasiya olmadan 12 aydan sonra diaqnoz qoyulur. Təbii bioloji proses olaraq təyin olunan Menopauza orta hesabla 40-50 yaşlarda  baş verir. Menopauza premenopoz adlanan və adətən 3 ilə 8 il arasında davam edən prosesin sonunda baş verir.

Menopauzanın səbəbi nədir?

Menopauzanın səbəbi yumurtalıq folekulunun yetişməsi və yumurtanı buraxması və bunun nəticəsində dövriyyədə estrogen səviyyəsinin azalmasıdır. Klimaksa keçid tədricən baş verir və tez-tez menstrual dövrünün dəyişməsi ilə başlayır.

Menopauza nədir və hansı mərhələləri var?

Menopauza menstrual qanaxmanın olmadığı dövrdür.

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının təsnifatına görə, menopoz üç ayrı dövrə bölünür:

Menopauza başlanğıc mərhələsi perimenopozdur. Bu mərhələ menopauza keçidi də adlanır və menopozdan 8-10 il əvvəl (adətən 40-cı illərdə) başlaya bilər.

Perimenopauza: Simptomların insanın menopoza yaxınlaşdığını göstərən dövrə perimenopoz deyilir. Menopauzadan əvvəlki dövr olaraq da təyin oluna bilən bu proses, insanın son menstruasiya dövrünə qədərki illərdə başlayır. Ovulyasiyanın davam etdiyi bu dövrdə yumurtaların funksiyası azalır. Bu proses zamanı adam çətin olsa da hamilə qala bilər. Adətən 4 il davam edən perimenopoz dövrü insanda 12 ay menstruasiya olmadıqdan sonra bitir və daha sonra menopoz dövrü başlayır.

 Bu mərhələdə yumurtalıqlar getdikcə daha az estrogen hormonu istehsal edir. Menopauza yaxınlaşdıqca estrogen səviyyəsinin azalması daha sürətli olur. Bu mərhələdə və ya bu mərhələnin sonuna yaxın bəzi qadınlarda klimaks əlamətləri ola bilər.

Menopoza keçid zamanı qeyri-müntəzəm yumurtlama səbəbiylə yumurtalarda funksional kistlərin inkişafı olduqca geniş yayılmışdır. Bəzən yumurtaların inkişafı, lakin yumurtadan çıxmaması səbəbindən kistlər meydana gələ bilər. Bu tip fizioloji kistlərin əhəmiyyətli bir hissəsi müşahidə olunur və zamanla yox olur. Yaşla daha çox rast gəlinən uşaqlıq yolunda şişlər, yəni miomalar klimaksdan əvvəlki dövrdə hormon səviyyəsindən asılı olaraq böyüyə bilsə də, klimaksdan sonra onlarda böyümə aşkar edilmir.

Menopauza: Son menstruasiyadan 12 ay sonra başlayan menopoz zamanı qadınların yumurtalıqları funksiyasını itirir. Müvafiq olaraq, məhsuldarlıq da bitir.

Postmenopauza: Menopauzadan sonrakı illəri təyin etmək üçün istifadə edilən postmenopoz dövründə menopoz əlamətləri azalır. Ancaq bu dövrdə insan osteoporoz (sümük itkisi) və ürək xəstəlikləri kimi bir çox fərqli sağlamlıq problemi üçün yüksək risk altındadır. Bu dövrdə həkim nəzarəti altında dərmanlardan istifadə etmək və həyat tərzində dəyişikliklər etmək tövsiyə olunur.

Menopauza zamanı ən çox görülən əlamətlər bunlardır:

• Menstruasiya qaydasında dəyişiklik
• Gecə tərləmələri və qızdırmalar
• Vaginal quruluq və vajinada qıcıqlanma
• Cinsi istək və əlaqə zamanı ağrı azalır
• Yuxuya getməkdə çətinlik və yuxu vaxtının qısalması
• Üzdə qızartı
• Maddələr mübadiləsinin yavaşlaması və çəki artımı
• Narahatlıq və stress hissləri
• Yorğunluq və tükənmə
• Saçların incəlməsi və tökülməsi
• Osteoklaz
• Quru Dəri
• Ürək döyüntüsü
• Baş ağrısı
• Tez-tez sidiyə getmə və sidik qaçırma

Menopoz zamanı yaranan estrogen çatışmazlığı vulvada, (xarici cinsiyyət orqanlarında), vajinada və uretrada kiçilmələrə səbəb olur. Bu daralma səbəbiylə vulva qaşınması, tez-tez sidiyə getmə, sidik qaçırma, sidik kisəsinin sallanması, uşaqlıq yolunun sallanması, qəbizlik və ağrılı cinsi əlaqə şikayətləri ola bilər. Qoltuqaltı və cinsiyyət bölgəsində tüklərdə azalma olarkən, üz, çənə, dodaq və sinə bölgəsində tük çıxa bilər.

Menopauza zamanı nə etmək lazımdır?

Menopozlu qadının həyatında dəyişiklik etməsi tövsiyə olunur. Bu dəyişikliklərə misal olaraq pəhriz, tətiklərdən qaçınmaq, məşq etmək, reseptlə verilən dərmanlar və başqaları ilə danışmaq daxildir.

Pəhriz: Bəzi hallarda simptomları azaltmaq üçün istehlak edilən qida və içkilərə diqqət yetirmək lazım ola bilər. Gündəlik istehlak edilən kofein miqdarını məhdudlaşdıraraq və ədviyyatlı qidalardan qaçaraq simptomların şiddətini azaltmağa nail ola bilərsiniz.

İstilik: Davamlı olaraq isti basmalar yaşayırsınızsa, ətrafınızı sərin tutmağa cəhd edə bilərsiniz. Arıqlamaq da istibasmaların qarşısını almaq üçün yaxşı bir yol ola bilər.

İdman: İdman etmək gecə daha rahat yatmağınıza kömək edir. Bu səbəbdən yuxuya getməkdə çətinlik çəkən xəstələrə tövsiyə olunur. Yorucu məşqlər əvəzinə, yoqa kimi əhvalınızı yaxşılaşdıracaq variantları da sınaya bilərsiniz.

Reseptli dərmanlar: Həkiminiz simptomları aradan qaldırmaq üçün bəzi dərmanlar təyin edə bilər. Məsələn, vaginal quruluq hiss edirsinizsə, uyğun bir krem ​​təyin oluna bilər. İsti tutmaların qarşısını alan dərmanlar da var. Simptomlarınızı ən yaxşı şəkildə mütəxəssis həkiminizlə paylaşaraq daha təsirli həll yolları əldə edə bilərsiniz.

Başqaları ilə danışmaq: Menopauzadan keçən digər insanlarla danışmaq rahatlıq təmin edə bilər. Danışmaq təkcə başqalarına hisslərinizi anlatmağa kömək edə bilməz, həm də bilmədiyiniz şeyləri öyrənməyə kömək edə bilər.

Menopauza zamanı psixologiya

Ümumiyyətlə 45-50 yaş arasında baş verən menopauza  zamanı artıq yumurtlama olmadığı üçün hamiləlik baş vermir. Bu, hormonal səviyyələrin azalması və yaşla birlikdə yumurtaların sayının azalması ilə əlaqədardır. Menopauzadan əvvəlki dövrdə isti basmalarla müşayiət olunan sıçrayışlı qanaxma, uzun qanaxma dövrləri, sinə həssaslığı, psixoloji dəyişikliklər, uzun menstruasiya intervalları və axıntı kimi hallarla qarşılaşa bilərsiniz.

Menopauza zamanı özünüzü narahat və stresli hiss edə bilərsiniz və ya yuxunuzun pozulduğunu müşahidə edə bilərsiniz. Unutmayın ki, bu, keçid dövrü ilə əlaqədardır və sağlamlığınız yaxşılaşacaq. Nəzərə alın ki, bu dövrə zehni olaraq hazırlaşmağınız, həyat tərzinizdə dəyişikliklər etməyiniz sizing üçün faydalı olacaq və problemlər həll olunacaq.

Erkən menopauza nədir?

40 yaşından əvvəl baş verən menopoz erkən menopauza olaraq təyin olunur. Bu dövrdə yumurtalıq funksiyalarının müşahidə edilmir. Erkən menopauzaya girən bəzi qadınlarda əlamətlər daha şiddətlidir. Erkən menopauza təbii yolla və ya cərrahi müdaxilələr nəticəsində baş verə bilər.

Cərrahi əməliyyatlara görə inkişaf edən menopauza növü cərrahi menopauza olaraq təyin olunur. Uşaqlıq və yumurtalıqların çıxarılması, yumurtalıqları zədələyən çanaq zədələri, şiş müalicəsində istifadə edilən dərmanlar, uşaqlıq və yumurtalıqların şüalanmaya məruz qalması kimi səbəblər insanın erkən menopoza girməsinə səbəb ola bilər.

Erkən menopauzanın simptomları

Menstrual sikl tez-tez olur

Normalda menstruasiya orta hesabla 28 gündə bir baş verir. Menstruasiya dövrünün 22 gündən tez olması adətən yumurtalıq ehtiyatının azaldığını göstərir. Bu, həmişə belə olmasa da, yüksək FSH (follikül stimullaşdırıcı hormon) hormon səviyyələri aşkar edilərsə, xəstə onun vəziyyətinə uyğun reproduktiv və məhsuldarlığın qorunması variantları barədə məlumatlandırılmalıdır.

Digər əlamətlər:

• Vaginal quruluq
• Ağrılı cinsi əlaqə
• Cinsi istək itkisi
• İsti basma
• Yuxu və konsentrasiya pozğunluqları,
• Depressiya,
• İşdə uğurun azalması baş verə bilər.

Erkən menopauzanın səbəbləri nədir?

Genetik

Menopoz zamanı ananızın yaşı menopozda yaşınızı müəyyən edə bilər. Buna görə erkən menopoz üçün tibbi səbəb yoxdursa, əsas amil genetik ötürülmə ola bilər.

Siqaret istehlakı

Bir neçə tədqiqatın təhlili göstərir ki, uzun müddət və ya müntəzəm siqaret çəkən hər 10 qadından biri erkən menopoz riski altındadır. Araşdırmalara görə gündə 20-dən çox siqaret çəkən qadınlar siqaret çəkməyən qadınlardan 2 il əvvəl menopoza girirlər. Bunun siqaret tüstüsünün tərkibində olan polisiklik karbohidrogenlərlə əlaqədar olduğu düşünülür.

Çox arıq və ya çox kilolu olmaq

Çox arıq olmaq, məsələn, yağ kütlə indeksinin 12 faizdən aşağı olması, daha az yağ toxumasına və estrogen ehtiyatlarına malik olmaq deməkdir. Bu vəziyyət menstruasiya dayandırılmasına və bu qadınların üçdə birinin erkən menopoza girməsinə səbəb ola bilər. Əksinə, çağımızın mühüm problemi olan piylənmə də mühüm amillər arasındadır.

Məşq etməmək

Oturaq həyat tərzi bədəndə artıq hormonların və toksinlərin yığılmasına səbəb olur. Bədəndə hormonların və toksinlərin yığılması da erkən menopauzanın yaranmasına səbəb ola bilər. Əksinə, məşqlə ürək döyüntülərimiz artır, bu da bədənə daha çox oksigenli qanın vurulmasına imkan verir. Qan dövranındakı bu artım həm də toksinləri aradan qaldırmağa kömək edir. Bundan əlavə, məşq bədən istiliyini artırır və tər vəzilərini işə salır. Bədənin toksinləri atmasının başqa bir yolu tərdir. Ona görə də həftədə ən az 3 gün, mümkünsə 5 gün idman etməyi unutmayın.

D vitamini çatışmazlığı

Araşdırmalar göstərib ki, D vitamini çatışmazlığında daha az follikullar, yəni yumurtalar inkişaf edir. Bunun xaricində qidalanma baxımından qida qaynaqlarından ən çox D vitamini qəbul edən qadınlarla ən az qəbul edən qadınların müqayisə edildiyi araşdırmalarda D vitamini qəbul edən qrupda erkən menopoz riskinin yüzdə 17 daha az olduğu müəyyən edilmişdir. Buna görə də D vitamini olan qidalar mütəmadi olaraq istehlak edilməlidir. Mart-oktyabr ayları arasında hər gün faydalı saatlarda günəşdən qoruyucu sürmədən 25-30 dəqiqə günəş vannası qəbul etmək də çox vacibdir. Hər il D vitamini səviyyənizi yoxlamaq və lazım olduqda əlavələr qəbul etmək üçün həkimə müraciət etmək də faydalıdır.

Gec menopauza nədir?

Əgər insanın 51 yaşı var və hələ də menstruasiya görürsə, buna gec menopoz deyilir. Bu vəziyyətdə şəxs hamilə qala biləcəyi üçün cinsi əlaqə zamanı qoruyucu vasitələrdən istifadə etməyə davam etməlidir.

Bir insanın menopauza girməsinin səbəbi daha çox genetik faktorlardan qaynaqlansa da, qalxanabənzər vəz problemləri, piylənmə, yüksək estrogen səviyyəsi kimi səbəblər də gec menopauzaya səbəb ola bilər. Əgər həmin şəxs 51 yaşdan yuxarıdırsa, lakin müntəzəm olaraq menstruasiya görməyə davam edirsə, onun sağlamlıq müayinəsindən keçməsi tövsiyə olunur.