Limfoma xərçəngi alt tiplərinin iki mühüm növü vardır. Hodgkin olmayan limfomanın ən azı 40-50 alt növü olmasına baxmayaraq, Hodgkin limfomanın 6-8 alt növü var. Bunların hamısının fərqli klinik kursları, müalicəyə reaksiyaları və müalicəsində istifadə olunan dərmanlar var. Limfomalı insanların təxminən 12 faizində Hodgkin limfoması var. İnkişaf edən müalicə variantları ilə çox daha ölümcül olan limfoma, daha asan müalicə olunan xərçəng növlərindən biridir.
Limfa xərçəngi (limfoma) nədir?
Limfa xərçəngi (limfoma) orqanizmi infeksiyalara və xəstəliklərə qarşı qoruyan limfositlərin (ağ qan hüceyrəsi növü) limfa düyünlərində çoxalması və anormal böyüməsi zamanı meydana gələn xərçəng növüdür. Limfa xərçənginin tibbi adı lenfomadır.
Limfa düyünlərinin xərçəngi üçün ən çox rast gəlinən yer limfa düyünləri (limfa düyünləri) olsa da, dalaq, timus vəzi və sümük iliyində də görünə bilər.
Limfoma xərçəngi olan insanlarda ağ qan hüceyrələri olan lenfositlər anormal şəkildə artmışdır. Bu çoxalıb böyüyən limfositlər bədənin demək olar ki, hər yerində görünsə də, əsasən qoltuqaltı, boyun və ya qasıq nahiyəsində yerləşən limfa düyünlərində toplanır.
Limfoma, qan xərçənglərinin 50 faizini təşkil etsə də, Hodgkin limfoma və qeyri-Hodgkin limfoma adlanan iki növü var. Non-Hodgkin Limfoma tezliyi digər növlərdən təxminən 8 dəfə yüksəkdir.
Bunların hamısının fərqli klinik kursları, müalicəyə reaksiyaları və müalicəsində istifadə olunan dərmanlar var. Buna görə də, limfoma diaqnozu qoyulduqdan sonra xəstəliyin hansı alt növü olduğunu dəqiq müəyyən etmək lazımdır.
Limfoma xərçənginin növləri hansıdır?
Limfa xərçəngi Hodgkin limfoma və qeyri-Hodgkin limfoma olaraq qruplaşdırılır və 60-dan çox müxtəlif növ var.
Hodgkin Limfoma nədir?
Hodgkin-limfoma, Reed-Sternberg hüceyrələri adlanan anormal tipli lenfositlərə malik olan, immun sisteminin bir hissəsi olan limfa sisteminin bir xərçəng növüdür. Xarakterik bir görünüşə sahib olan Reed-sternberg hüceyrələri Hodgkin limfomasını Hodgkin olmayan limfomadan fərqləndirən əhəmiyyətli bir detaldır. Bu hüceyrələr Hodgkin limfoması olan bir insanda xərçəngin yalnız kiçik bir hissəsini təşkil edir və xərçəngin qalan hissəsi iltihaba səbəb ola bilən normal lenfositlərdən ibarətdir.
Bəzi xəstələrdə Hodgkin Limfoma simptomları; çəki itkisi, gecə tərləmələri və təkrarlanan qızdırma kimi əlamətlərlə görünür. Xəstəliyin mərhələsini müəyyən etmək üçün adətən kompüter tomoqrafiyası və sümük iliyinin biopsiyası tələb olunur.
Hodgkin limfoma bu gün yüksək müalicə müvəffəqiyyəti olan xərçəng növlərindən biridir. Hər mərhələdə xəstəliyin tamamilə aradan qaldırılması məqsədi ilə müalicə aparılır. Dünyada Hodgkin Limfoma Tədqiqat Qrupu (GHSG) Hodgkin limfomasının müalicəsində inkişafları qeyd etmək və geniş miqyaslı tədqiqatlar aparmaq üçün çalışan bəzi qruplar var.
Xəstəliyin xüsusi müalicəsində risk faktorları adlanan faktorlar vacibdir. Pis risk faktorları olmayan erkən mərhələdə xəstələrdə qısamüddətli kimyaterapiya və ABVD adlı şüa terapiyası kifayətdir. Bununla belə, xəstəlik irəliləmişsə, xəstəliyin tamamilə aradan qaldırılması və təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün çox daha təsirli bir müalicə tələb oluna bilər (böyük BEACOPP protokolu). Əgər residiv baş veribsə, yüksək dozada kimyaterapiya və otoloji kök hüceyrə transplantasiyası çox vaxt xəstəliyi tamamilə aradan qaldırmaq üçün ən yaxşı müalicə variantlarıdır.
Qeyri-Hodgkin Limfoma nədir?
Qeyri-Hodgkin limfoma əsasən B hüceyrəli və T hüceyrəli, nadir hallarda NK hüceyrəli olan, sürətlə (yüksək dərəcəli) və ya yavaş (aşağı dərəcəli) böyüyən, limfa düyünlərində və limfa toxumasında inkişaf edən xərçəng növüdür. Hodgking limfomalarından fərqli bir görünüşə sahib olduqları üçün onlara qeyri-Hodgkin limfoma deyilir. Hodgkin olmayan limfomanın simptomlarına gecə tərləmələri, səbəbsiz çəki itkisi, qızdırma, titrəmə və yorğunluq daxildir.
Limfomalar yarandıqları lenfositlərə görə B hüceyrəsi və ya T hüceyrəsi kimi təsnif edilir. B hüceyrələri T hüceyrələrindən daha çox yayılmışdır. Nadir hallarda, Hodgkin olmayan limfomalar immunitet sisteminin başqa bir hüceyrəsi olan NK hüceyrələrindən yarana bilər. Bədən bir yad hüceyrə və ya virusla qarşılaşdıqda, sözügedən B hüceyrələri onlara yapışaraq zərərli olduqlarını düşünərək anticisimlər istehsal edir. B hüceyrələri də bu təhdidlərlə bir daha qarşılaşdıqda bədəni tanımağa xidmət edir və bir nöqtədə “yaddaş hüceyrələrindən” məsul olduqları söylənə bilər.
T hüceyrələri isə B hüceyrələrini tənzimləyir və eyni zamanda hüceyrələrin məhvinə cavabdehdirlər.
Ümumiyyətlə, T-hüceyrəli limfomaların proqnozu B hüceyrəli limfomalardan daha pisdir. Buna görə də T hüceyrəli limfomaların müasir müalicəsində daha intensiv və effektiv müalicə üsulları seçilir. Əvvəllər Non-Hodgkin limfomalı xəstələrin əksəriyyətinə CHOP adlı kimyaterapiya protokolu verilirdisə, bu gün xəstəliyin alt qrupundan asılı olaraq daha təsirli xəstəliyə spesifik müalicələr tətbiq edilir. Hətta bəzi limfoma növlərini kimyaterapiyadan istifadə etmədən antibiotiklərlə müalicə etmək mümkündür.
Məsələn, mədədə və ya gözdə meydana gələn limfomaların bəzi növləri və mərhələləri antibiotik müalicəsi ilə tamamilə aradan qaldırıla bilər. Xəstəyə tövsiyə ediləcək ən uyğun müalicəni seçmək üçün limfomanın alt qrupu, mərhələsi və proqnoz faktorları tam bilinməlidir.
Hodgkin olmayan lenfomaların ən çox görülən növləri
-Yavaş irəliləyən limfomalar
-Sürətlə inkişaf edən limfomalar
-Çox sürətlə irəliləyən limfomalar
-Follikulyar limfoma
-Diffuz böyük B hüceyrəli limfoma
-Burkitt limfoması
-Xroniki lenfositik lösemi
-T-limfomaların əksəriyyəti
-Lenfoblastik B limfoması
-İmmunositoma
-Mantiya hüceyrəli limfoma
-Limfoblastik T limfoması
Yavaş-yavaş irəliləyən lmfomalar: Xəstəlik adətən III və ya IV mərhələdə diaqnoz qoyulur. Xəstəliyə I və ya II mərhələdə diaqnoz qoyularsa, radiasiya terapiyası ilə xəstəliyin aradan qaldırılması məqsədi ilə müalicə aparılır. İrəli mərhələlərdə, müəyyən hallarda, kimyaterapiya tətbiq edilir, lazım deyilsə, xəstə müalicə edilmədən izlənilir (gözləyin və baxın), çünki bu hallarda müalicəyə lazım olmadan başlaması xəstəyə üstünlük vermir. B-hüceyrəli indol limfomalarında, CD20 molekulunu B-limfoma hüceyrələrinə hədəfləyən Rituximab adlı bir dərman, kimyaterapiyanın təsirini artırır, cavab nisbətlərinə və cavab müddətlərinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir.
Sürətli Proqressiv (aqressiv) Limfomalar: Diffuz böyük B hüceyrəli limfomalar aqressiv limfomaların əhəmiyyətli bir hissəsini təşkil edir. Müalicə xəstəliyin tamamilə aradan qaldırılması məqsədi ilə tətbiq edilir, Rituximab və CHOP kimyaterapiyasından ibarətdir. T-hüceyrəli aqressiv limfomalarda, Etoposidin CHOP protokoluna (CHOEP protokolu) əlavə edilməsi, Alman və Skandinaviya tədqiqatlarının göstərdiyi kimi, müvəffəqiyyət nisbətini artırır. Əksər T-hüceyrəli aqressiv limfomalarda proqnoz zəif olduğundan, 6 dövr kimyaterapiyadan sonra yüksək dozalı kimyaterapiya və otoloji kök hüceyrə transplantasiyası xəstəliyin daimi nəzarətində mühüm rol oynayır.
Mantiya hüceyrəli limfoma isə son illərdə mühüm irəliləyiş əldə edilmiş aqressiv limfomaya bərabərdir. Gənc xəstələrdə ilk növbədə dərman müalicəsi təyin edilir. Gənc xəstələrdə bu müalicədən sonra xəstədən kök hüceyrələr toplanır, yüksək dozada müalicə və kök hüceyrə transplantasiyası ən yaxşı nəticəni verir. Yaşlı xəstələrdə kimyaterapiya sonrası baxım müalicəsi ömrü uzadır.
Çox Sürətlə İrəliləyən Limfomalar: Digər qrup çox aqressiv limfomalardır. Ən əhəmiyyətliləri Burkitt limfoması və limfoblastik limfomalardır. Bu tip limfomalar əsasən gənc xəstələrdə olur. Burkitt limfoması insanlarda ən sürətlə böyüyən xərçəng növüdür. Bu xəstəliklərdə müalicənin məqsədi xəstəliyi aradan qaldırmaqdır. Ancaq bu məqsədə sadə müalicələrlə nail olmaq mümkün deyil. Çoxlu dərmanlardan ibarət olan və leykoz müalicəsini xatırladan kimyaterapiyalarla xəstəlik qalıcı şəkildə aradan qaldırıla bilər.
Limfa xərçənginin (limfoma) səbəbələri nədir?
Lenfositlər adlanan ağ qan hüceyrələri çoxaldıqda və nəzarətsiz böyüdükdə meydana gələn limfositlər mutasiyaya məruz qalır.
-Helicobacter pylori və HİV kimi viruslar və infeksiyalar
-Kənd təsərrüfatı və radiasiya kimi müəyyən növ kimyəvi maddələrə məruz qalmasına səbəb olan ətraf mühit şəraiti
-İmplantlar
-Otoimmün şərtlər
-Aşağı immunitet sistemi
-Yaş və genetik faktorlar limfomanın səbəbləri kimi limfoma ehtimalını artıra bilən risk faktorları arasındadır.
Tipik olaraq, aşağıdakılar limfoma üçün qəti səbəblər deyil və dəqiq səbəb aşkar edilməmişdir. Bəzən limfoma təsadüfən də insanda inkişaf edə bilən xərçəng növüdür.
Limf xərçənginin (limfoma) əlamətləri nədir?
Limfomanın simptomları limfomanın haradan başladığına, bədəninizin hansı hissələrinə təsir etdiyinə və hansı növ limfoma olduğuna görə dəyişsə də, daha çox qoltuqaltı, boyun, mədə və limfoma bölgələrində yerləşən kütlə şəklində özünü göstərən limfomanın əlamətləri aşağıdakılardır:
-Boyun və ya qoltuq kimi yerlərdə limfa düyünlərinin böyüməsi
-Yüksək hərarət
-Nəfəs almaqda çətinlik və öskürək
-Xüsusilə, gecələr həddindən artıq tərləmə
-Kiçik xəsarətlərdən belə asanlıqla qanaxma
-Bədəndə səpki və qaşınma
-Zəiflik
-Qarın şişməsi
-Çəki və iştahanın azalması
-Tez-tez infeksiyaların olması
Limfa xərçəngində kilo itkisi və gecə tərləmələri
Limfomanın simptomlarından biri olan şişkin limfa düyünləri qabırğa qəfəsi və ya qarın boşluğunda da görünə bilər.
Burada çəkinin nə qədər artdığı birbaşa nəzərə çarpmaya bilər. Ancaq bunun yaratdığı təzyiq xəstədə şikayətlərə səbəb ola bilər. Sinə qəfəsində böyüyən limfa sinə ağrısı, quru öskürək və nəfəs darlığı kimi problemlərə səbəb ola bilər. Qarın bölgəsində artan kütlə mədə və bağırsaq sisteminin işinə mənfi təsir göstərir. Qarın ağrısı, ishal, qəbizlik və həzm pozğunluqları da limfomanın simptomlarıdır. Bəzi xəstələrdə qızdırma, kilo itkisi və gecə tərləmələri kimi xərçəngin sistematik təsirləri ilə bağlı şikayətlər də ola bilər. Xəstə bu simptomlarla müraciət etdikdə kliniki olaraq limfoma şübhəsi varsa, böyüyən və aşkar edilə bilən kütlənin varlığını anlamaq üçün müayinə edilir. Bundan əlavə, xəstənin bədənində hər hansı bir kütlə və ya lezyon olub-olmadığını yoxlamaq üçün görüntüləmə üsullarından istifadə edilməlidir. Lakin limfoma təkcə limfa düyünlərinin böyüməsi ilə baş vermir. Qaraciyər, dalaq, mədə-bağırsaq sistemi və ağciyərlərə də təsir edə bilər. Orqan tutulması baş verə bilər. Sümük iliyi də bu xəstəliklərlə əlaqəli ola bilər. Çünki bədəndəki hər bir toxuma limfomadan təsirlənmə potensialına malikdir.
Limfomanın simptomlarından biri də immunitet sisteminin lazımi səviyyədə işləmədiyi üçün xəstənin qripə bənzər simptomlar göstərə bilməsidir. Qrip, başlanğıcdan ən çox bir həftə ərzində sağalması gözlənilən xəstəlikdir. Bundan əlavə, sinüzit və ağciyər infeksiyaları baş verərsə, dövr daha uzun ola bilər. Ancaq infeksiyanın həftələrlə davam etməsi və pisləşməsi kimi hallar müşahidə olunarsa, ekspert rəyi alınmalıdır.
Limf xərçənginin (limfoma) diaqnozu və müalicəsi
Xəstənin şikayətləri limfomaya dəstək verirsə və əl müayinələri zamanı limfoma simptomları müşahidə edilirsə, limfoma diaqnozu üçün:
-limfa düyünlərinin biopsiyası
-qan testləri
-sümük iliyi biopsiyası
-PET və CT taraması
MRT kimi görüntüləmə üsulları da daxil olmaqla, limfa xərçənginin mərhələsini müəyyən etmək üçün əlavə testlər aparılır.
Görüntüləmə testləri limfomanın dalaq və ağciyərlər kimi bədəninizin digər hissələrinə yayılıb yayılmadığını da aşkar edəcək. Diaqnozdan sonra yaş, ümumi sağlamlıq vəziyyəti, limfomanın mərhələsi və xərçəng növü nəzərə alınmaqla müalicə planı hazırlanır. Hodgkin limfoma xərçəngin ən müalicə olunan növlərindən biridir.
Limfomanın müalicəsində:
-Kimyaterapiya
-Limfomanı birbaşa hədəf alan kimyaterapi və radiasiya
-Bioloji müalicələr, məsələn, limfoma hüceyrələrinə qarşı yönəlmiş antikorlar
-Kök hüceyrə transplantasiyası
-Üsullardan istifadə edilir.
Hodgkin olmayan limfomanın müalicə üsullarına aşağıdakılar daxildir:
-Xərçəng hüceyrələrini öldürmək üçün kimyaterapiyanın tətbiqi
-Xərçəng hüceyrələrini məhv etmək üçün yüksək enerjili şüa radiasiya terapiyası
-Xərçəng hüceyrələrinə hücum etmək üçün bədənin immun sistemindən istifadə edən immunoterapiya
-Xərçəng hüceyrələrinin böyüməsinin qarşısını almaq və dayandırmaq üçün limfoma hüceyrələrinin xüsusiyyətlərini hədəf alaraq məqsədyönlü terapiya
Hodgkin limfoma müalicəsində istifadə olunan üsullar:
-Kimyaterapiya
-Radiasiya terapiyası
-İmmunoterapiya
Bu müalicə variantları nəticə verməzsə, kök hüceyrə transplantasiyası nəzərdən keçirilə bilər. Çox yüksək dozada kimaterapiya xərçəng hüceyrələrini öldürsə də, sümük iliyində yeni qan hüceyrələri yaradan qan hüceyrələrini də məhv edə bilər. Buna görə də bu məhv olmuş qan hüceyrələrini yeniləri ilə əvəz etmək üçün kök hüceyrə transplantasiyası həyata keçirilir.
Limfomanın müalicəsi üçün genetik testlər
Limfoma olduğu təsbit edilən hüceyrələrin genetik quruluşu ilə bağlı da təhlillər aparılaraq, alt tipinin düzgün müəyyən edilməsinə şərait yaradılır. Bu nəticə limfoma müalicəsinin müvəffəqiyyəti üçün son dərəcə vacibdir. Diaqnoz qoyulduqdan sonra xəstəliyin bütün bədənə yayılıb yayılmadığı araşdırılmalıdır. Bunun üçün ən çox PET-CT istifadə olunur. Bu müayinə limfomanın bədənin hansı hissəsində iştirak etdiyini göstərir.
Limfomanın müalicəsi üçün xəstələr bir çox fərqli mərhələdə həkimə müraciət edə bilərlər. Ümumiyyətlə, limfoma yayılma dərəcəsinə görə 4 mərhələyə bölünür. Limfoma mərhələləri 1 və 2 mərhələlər erkən, 3 və 4 mərhələləri isə daha inkişaf etmiş adlanır.
Limfa xərçənginin qəti diaqnozu qoyulduqdan sonra onun mərhələsini müəyyən etmək üçün xüsusi bir qiymətləndirmə aparılır. Yəni bu skorlama texnikası ilə xəstənin hansı müalicəyə nə dərəcədə cavab verəcəyini görmək mümkündür. Xəstənin yaşı, qanda LDH səviyyəsi, xəstəliyin irəli mərhələdə olub-olmaması, limfa düyünlərindən başqa yerdə tutulma olub-olmaması kimi bir sıra faktorlar bir araya gətirilərək bal verilir. Buna görə xəstələr aşağı və ya yüksək risk qruplarına bölünürlər. Xəstənin yüksək risk profili varsa, onların standart limfoma müalicələrindən faydalanma ehtimalı azdır. Buna görə də, bu xəstə qrupları daha ağır müalicə almalı ola bilər. Risk profili aşağıdırsa, daha çox standart müalicələrə üstünlük verilir.
Limfomanın müalicəsində kimyaterapiya
Limfomanın müalicəsində kimyaterapiya mühüm yer tutur. Kimyaterapiyanın necə və hansı üsulla aparılması xəstəliyin vəziyyətindən asılı olaraq dəyişir. Standart ambulator dərman üsullarına əlavə olaraq; Yüksək dozalı kimyaterapiya stasionar təqib üçün sürətli və yüksək riskli xəstələrə verilir. Limfoma müalicəsində kimyaterapiya intervalları ümumiyyətlə 3-4 həftədir və 6 tsikldən sonra qəti nəticələr gözlənilir. Bu müddət ərzində aralıq qiymətləndirmələr vasitəsilə alınan cavab da müşahidə olunur. Bu təqiblər ikinci və ya üçüncü dövrədən sonra həyata keçirilir.
Kimyaterapiya qan xərçəngi, xüsusilə limfoma üçün ən çox istifadə edilən müalicə üsullarından biridir. Hər bir xəstəlik üçün müxtəlif dərman birləşmələri istifadə olunur. Standartları aşdıqda və yüksək dozalar tətbiq olunduqda dərmanların gücü də artır. Bu dərmanlar sağlam hüceyrələrə də zərərli olduğundan, bir çox klassik kimyaterapiya müalicəsində görülür; Müalicədən sonra saç tökülməsi, mədə-bağırsaq sistemində pozulmalar, ağızda yaralar, iştahsızlıq, arıqlama, yorğunluq və müdaxilə tələb edən ciddi infeksiyalar səbəbiylə bu kimi bir çox problemlər yarana bilər.
Bu tip müalicələrdə meydana gələ biləcək fəsadlar əvvəlcədən proqnozlaşdırıla bildiyi üçün lazımi tədbirlər görülür və xəstənin müalicə müddətini ən risksiz şəkildə keçməsi üçün səy göstərilir. Kimyaterapiyaya əlavə olaraq, radiasiya terapiyası bəzən limfomanın müalicəsində dəstək kimi istifadə olunur. Xəstəliyin geniş yayıldığı hallarda, radioterapiya xəstəliyin müalicəsi üçün nəzərdə tutulmasa belə, istənilən nahiyədə limfa böyüməsi təzyiqini azaltmaq üçün istifadə edilə bilər.
İmmunoterapiya
Limfa xərçənginin müalicəsində kimyaterapiya ilə birlikdə tez-tez istifadə edilən və ya tətbiq edilən müalicə üsullarından biri də immunoterapiyadır. Xərçəng hüceyrələri üçün hazırlanmış “monoklonal antikorlar” adlı bir sıra dərmanlar müalicədə tez-tez istifadə olunur. Bu dərmanların özəlliyi ondan ibarətdir ki, onlar limfoma hüceyrələrinə yapışırlar və sonra onu məhv etmək üçün immun sistemini aktivləşdirirlər. Limfomanın müalicəsində kimyaterapiya ilə birlikdə tətbiq edilən və limfomanın növünə görə dəyişən “monoklonal antikor” müalicələri var. Bu cür müalicələr müvəffəqiyyət şansını artırır.
Limfoma üçün ən təsirli müalicə variantı: Sümük iliyinin transplantasiyası
Limfomanın müalicəsində tez-tez sümük iliyi və ya kök hüceyrə transplantasiyası istifadə olunur. Sümük iliyinin iki növü var və bunlar; O, insanın öz kök hüceyrələrindən edilən transplantasiyalara imkan verir ki, bunlar otoloji adlanır və allogenik, yəni başqa bir insanın kök hüceyrələrindən istifadə edilir. İkisinin məqsədləri bir-birindən fərqlidir.
Ümumiyyətlə, sümük iliyi və ya kök hüceyrə transplantasiyasının əsas məqsədi aşağıdakılardır; Sümük iliyi və ya kök hüceyrə transplantasiyası ilkin müalicə deyil. Xəstəyə diaqnoz qoyulan kimi limfoma müalicəsi üçün sümük iliyi transplantasiyası həyata keçirilə bilməz. Limfomanın müalicəsində məqsəd əvvəlcə kimyaterapiya, immunoterapiya və radioterapiya ilə xəstəliyin məhv edilməsi və ya basdırılmasıdır, daha sonra lazım gəldikdə cavabdan asılı olaraq transplantasiyadan istifadə edilir. Bəzi xəstəliklərdə ilkin səviyyədə standart müalicə aparılsa və müvəffəqiyyət əldə edilsə belə, böyük ehtimalla xəstəlik bir müddət sonra təkrarlanacaq. Belə xəstələrdə residiv riskini minimuma endirmək üçün kök hüceyrə transplantasiyası aparılır.
Limfa xərçəngində otoloji kök hüceyrə transplantasiyası ilə müalicə olunması
Xəstəlik standart bir müalicə ilə aradan qaldırılsa belə, çılpaq gözlə görünməyən mikroskopik səviyyələrdə olan xərçəng hüceyrələri geridə qalır və çox yüksək dozalarda kimyaterapiya ilə məhv edilməlidir. Bu müalicə sayəsində qan hüceyrələrini istehsal edən sümük iliyi də təsirlənir. Bu səbəbdən limfoma müalicəsindən əvvəl xəstənin öz kök hüceyrələri müxtəlif üsullarla götürülür və xüsusi emaldan sonra dondurularaq saxlanılır. Daha sonra xəstəyə çox yüksək dozada kimyaterapiya verilir. Müalicə başa çatdıqdan sonra xəstənin daha əvvəl saxlanılan öz sümük iliyi hüceyrələri xəstəyə köçürülür. Bu hüceyrələr sümük iliyinə yerləşərək orada çoxalmağa və qan əmələ gətirməyə başlayır. Başqa sözlə, “bypass” edilir və həmin hüceyrələr saxlanılır. Bununla belə, otoloji transplantasiya həmişə mümkün olmaya bilər. Sümük iliyi tutulumu olan xəstələrin öz sümük iliyi toplana bilmədiyi üçün onlar ilk olaraq 25% uyğunluq şansı olan qardaş və ya valideynə, lazım gələrsə, sümük iliyi bankına göndərilir.
Limfoma dərmanları
Son 10-20 ildə istifadə edilən limfoma müalicələri var, lakin son 10 ildə onların təcili və məlumatlılığı artmaqdadır. Məqsədli müalicələr bu gün “monoklonal antikorlarla” məhdudlaşmır. Monoklonal antikor olmayan bir sıra digər dərmanlar və molekullar da hazırlanmışdır. Bunlara “hədəflənmiş” və ya “ağıllı dərmanlar” deyilir.
Ağıllı dərmanlar sayəsində hədəflənmiş molekullar; Xərçəng hüceyrələrində mövcud olan, lakin sağlam hüceyrələrdə olmayan bir sıra mexanizmləri pozur. Buna görə də xəstəyə dərman verildikdə xərçəng hüceyrələri çox intensiv, sağlam hüceyrələr isə minimal təsirlənir. Məqsədli müalicələrdə istifadə edilən dərmanların yan təsirləri heç vaxt klassik kimyaterapi dərmanlarının yan təsirləri ilə eyni deyil. Demək olar ki, bütün xəstələrdə saç tökülməsi, ürəkbulanma, qusma, iştahsızlıq kimi problemlər yaşanır. Yüngül və asanlıqla idarə oluna bilən yan təsirlər də xəstələr tərəfindən qəbul edilə bilər.
Limfa xərçəngində əhval çox əhəmiyyətlidir
Xəstənin əhval-ruhiyyəsi də həkim üçün vacibdir, çünki xəstənin müsbət perspektivi varsa və sağalacağına inanırsa, limfomanın müalicəsinə kömək edəcəkdir. Limfomaya qalib gəlməkdə təkcə mənəviyyat təsirli olmasa da, xəstənin müalicə prosesinə uyğunluğunu təmin edir. Xəstə limfoma müalicəsinə nə qədər uyğun gələrsə, tam sağalacağına və yaşayacağına inanırsa, təbii olaraq uğur şansı da bir o qədər artır.
Limf xərçəngi (limfoma) haqqında tez verilən suallar
Çəki itkisi və gecə tərləmələri limfomanın əlamətləridirmi?
Limfoma vəziyyətində limfomanın ümumi simptomlarına boyun, qoltuqaltı və ya qasıqda şişkin limfa düyünləri daxildir, tez-tez qızdırma və ya səbəbsiz çəki itkisi və gecə tərləmələri daxildir.
Xəstənin orqanizmi başqasının kök hüceyrələrini rədd edə bilərmi?
Başqasından alınan kök hüceyrələrin allogenik transplantasiyasının bəzi üstünlükləri və mənfi cəhətləri var. Əsas fəlsəfə otoloji transplantasiyada olduğu kimi görünsə də, yad insanın hüceyrələri köçürüldükdə, onların toxuma uyğunluğu tam olsa belə, aşkar edilməmiş toxuma uyğunsuzluğu səbəbindən xəstənin öz toxuma və orqanlarına zərər verə bilər. Transplantasiya edilmiş donordan alınan müdafiə hüceyrələri xəstənin toxumalarını yad kimi qəbul edərək orqanlarını zədələyə bilər. Bu, xəstənin həyatını təhdid edə bilər.
Limfomanın ömrü nə qədərdir?
Limfomaların klinik gedişi iki yerə bölünür: sürətli və yavaş. Sürətlə inkişaf edən limfomalar çox qısa müddətdə görünür. Kütlə çox qısa müddətdə böyüyə bilər və aylar, hətta həftələr ərzində özünü göstərə bilər. Yavaş hərəkət edən hallarda kütlənin böyümə sürəti kifayət qədər yavaş olur. Bu, aylar və ya hətta illər çəkə biləcək bir prosesi əhatə edə bilər. Limfomanın sağ qalma müddəti dəyişkəndir. Sürətlə irəliləyən limfomalar müalicə olunmazsa, xəstə aylar və ya həftələr ərzində ölə bilər. Yavaş gedişatlı hallarda, müalicə olmasa belə, xəstə uzun müddət, hətta 15-20 il yaşaya bilər.
Limfoma üçün hansı həkimə müraciət etməlisiniz?
Limf və ya limfoma deyildiyi kimi limfoma şübhəsi olduqda xəstəxananın Hematologiya şöbəsinə müraciət etmək lazımdır, çünki limfoma qan xəstəliyinin bir növüdür.
