Normal yuxu neçə saat olmalıdır?

Yuxu nədir?

Yuxu, bədənin zehni və fiziki olaraq istirahət etməsi üçün vacib olan bir prosesdir.

Yuxu həyat üçün zəruridir və bədənimizin istirahət etdiyi və bərpa olduğu mühüm təmir prosesidir. İnkişaf edən texnologiya səbəbindən insanlar yatmağa kifayət qədər vaxt sərf etmir və daha az yatırlar. Halbuki sağlam yuxu sağlam həyat üçün əvəzolunmazdır. Ömrümüzün üçdə birini yuxuda keçiririk. Normal yuxu müddəti yaşa və  insana görə dəyişir. Yeni doğulan körpələr gündə orta hesabla 16 saat yatarkən, 3-5 yaşlarında yuxu tələbi 11 saata, yeniyetməlik dövründə isə təxminən 9-10 saata qədər azalır. Yetkinlər üçün normal yuxu müddəti orta hesabla 6-8 saatdır. Yaşlı insanlar ümumiyyətlə daha tez yatmağa və daha tez oyanmağa meyllidirlər. Yaş artdıqca yuxu müddəti qısalır və yaşlı insanların yuxusu azalır. Yuxu keyfiyyəti yaşla pisləşir.

İdeal yuxu miqdarımızı səhərlər dincəlmiş hiss edərək və gün ərzindəki performansımıza əsasən anlaya bilərik. Nə qədər yatsaq da ertəsi gün özümüzü dincəlmiş, rahat hiss etməsək, yuxu pozğunluqları da daxil olmaqla tibbi qiymətləndirmə və dəstəyə ehtiyacımız ola bilər.

Sağlam bir gənc, işıqlar söndürüldükdən 5-20 dəqiqə sonra yuxuya gedə bilər. Daha sonra 4 mərhələdən ibarət yuxu dövrləri gecə boyu davam edir. Yuxuya getdikcə düşüncələrimiz beynimizdə dolaşmağa başlayır və ətraf mühitlə ünsiyyətimiz azalır.

Yuxunun müddəti qədər onun vaxtı də vacibdir. Bir çox xəstələr yaxşı yatdıqlarını, lakin ertəsi gün yorğun hiss etdiklərini bildirərkən, təfərrüatları soruşduqda, gecə yarısından sonra, gecə saat 2 və ya 3-də yuxuya getdiklərini bildirirlər. Müddəti 7 saat olsa da, yenilənmə, qaraciyərin detoksifikasiyası, maddələr mübadiləsinin və hormonların tənzimlənməsi, beyin limfa sisteminin təmizlənməsi kimi çox vacib funksiyalar axşam saat 11 radələrində başlayır və səhər saat 5-ə qədər davam edir. Yəni yuxunun ən dəyərli saatlarını ayaq üstə keçirib, oyanmanın yaxınlaşdığı saatlarda yatmağa çalışaraq, yuxu pozğunluqlarına və bir çox başqa problemlərə yol açmış olurlar.

Müəyyən edilmişdir ki, arıqlamaq üçün pəhriz zamanı 6 saat və ya daha az yatan insanlarda piy toxumasından arıqlama 55% azalır, daha da pisi əzələ kütləsindən itki sürəti 60% artır.

Sağlam yuxu gün ərzində sağlam, məhsuldar və aktiv həyat üçün çox vacibdir. Ancaq yuxu pozğunluğunun olması gündəlik həyata da təsir edir və yuxusuzluğun fəsadlar törətdiyi başqa xəstəliklərə səbəb olduğu bilinir.Bu xəstəliklərə hipertoniya, depressiya, piylənmə və infarktı misal göstərmək olar.

Yuxusuzluğun orqanizmə təsiri

• Yorğunluq
• Ləng hərəkətlilik
• Diqqəti cəmləyə bilməmək
• Yaddaş problemləri
• Sürətli rejim dəyişikliyi
• Kökəlmək
• Aşağı immun sistemi
• Qəza və yaralanma riskinin artması
• Cinsi istək itkisi
• Xroniki iltihab
• Ürək xəstəlikləri
• Öyrənmə qabiliyyətinin azalması
• Oynaq ağrıları

Yuxu pozğunluğu nədir?

Yuxu pozğunluğu müəyyən xəstəliklərin və ya xarici amillərin olması səbəbindən normal yuxu rejiminin pozulm+ası kimi təyin edilə bilər. Sağlam yuxu üçün yuxunun keyfiyyəti və yuxunun müddəti vacibdir. Fərdlər yuxu pozğunluğu səbəbiylə kifayət qədər yata bilmədiklərindən səhərlər dincəlmiş oyanmamaq, gün ərzində yorğunluq və diqqətsizlik kimi problemlər yaşaya bilərlər. Müxtəlif tibbi və fiziki faktorlar yuxusuzluğa səbəb olsa da, bəzi ətraf mühit faktorları da yuxuya təsir edə bilər.

Yuxusuzluq nədir?

Yuxuya getmək və ya gecə boyu yuxuya getməkdə çətinlik, normaldan daha tez oyanmaq və gün ərzində yorğun olmaq kimi təyin olunan yuxusuzluq, çox vaxt digər əsas problemlərin əlamətidir.

Yuxusuzluğun əlamətləri hansılardır?

• Gündüz yuxulu olmaq
• Yorğunluq
• Yuxu zamanı xoruldama və/və ya nəfəs darlığı
• Səhər baş ağrısı
• Yorğunluq
• Əsəbilik vəziyyəti
• Konsentrasiya və diqqətin olmaması
• Yaddaş problemləri
• Gecə yata bilməmək
• Yuxu pozğunluğu (çox tez oyanmaq, gecənin ortasında oyanmaq)
• Narahatlıq

Keyfiyyətli yuxu üçün nə edə bilərsiniz?

• Gündüzlər yatmayın, bu, gecə yuxunuzu poza bilər.
• Yatmazdan ən azı 5 saat əvvəl “kofein” və “nikotin” kimi stimulyatorların qəbulunu dayandırın.
• Yuxuya yaxın idmanla məşğul olmayın.
• Yatağa yaxın ağır qidalar yeməyin. Şəkər və sadə karbohidratlardan uzaq durun. Unutmayın ki, şokoladın tərkibində kofein var və yuxunu poza bilər.
• Xüsusilə yatmazdan əvvəl spirt və siqaretdən uzaq durun.
• Kompüter, televizor və telefon kimi elektron cihazlardan yayılan şüalar yuxunuzu pozur. Yatmazdan 2-3 saat əvvəl parlaq işıqlardan çəkinin.
• Yatmazdan əvvəl istirahət etməlisiniz. Yatmadan əvvəl gün ərzində problemlər barədə danışmamağa diqqət edin.
• Yatağınızı yatmaqdan başqa heç nə üçün istifadə etməyin (yemək yemək, işləmək və ya televizora baxmaq kimi). Özünüzü yatmağa məcbur etməyin. Yata bilmirsinizsə, yataqdan qalxın və başqa otağa keçin.
• Yuxu rejimi çox vacibdir. Həftə sonları da daxil olmaqla, yuxu və oyanma vaxtları eyni olmalıdır. Yatdığınız yer qaranlıq, sakit və sərin olmalıdır.