Qadınlarda sistit xəstəliyinin müalicəsi
Qadınlarda tez-tez təkrarlanan sistitin səbəbləri və müalicəsi
Sidik yollarının infeksiyası böyrəkdə, sidik axarında, sidik kisəsində və uretrada baş verən infeksiyadır. Sidik yollarının infeksiyası yaşlı qadınlarda və kişilərdə yayqındır. Lakin anatomik səbəblərə görə infeksiya kişilərə nisbətən qadınlarda daha çox olur və təkrarlanır. Ən çox sidik yolu infeksiyasına səbəb olan mikroorqanizm “Escherichia Coli” (E. Coli) adlı bakteriyadır. Bundan əlavə, tez-tez təkrarlanan sistit gənc qadınlarda qarşılaşdığımız mühüm sağlamlıq problemlərindən biridir.
Təkrarlanan sistit nədir?
Xroniki sistit və ya təkrarlanan sistit, təkrarlanan sidik yolu infeksiyası qadınlarda tez-tez rastlaşdığımız uroloji problemdir. Hər sistit xroniki sistit və ya təkrarlanan sistit demək deyil. Şikayətlərin müddəti təkrarlanan sistitin təyin edilməsi üçün vacibdir.
Xroniki sidik yollarının infeksiyası (xroniki sistit) müalicə ilə yaxşılaşmayan və ya müalicədən sonra təkrarlanan infeksiyadır. Müvafiq müalicəyə və ya sağaldıqdan sonra residivlərə baxmayaraq yaxşılaşmır. Gənc yetkin qadınların təxminən 1/5-də təkrarlanan sidik yolları infeksiyası var.
Xroniki sistitə belə tərif verə bilərik: İldə üçdən çox və ya 6 ayda 2 və ya daha çox sidik kisəsi infeksiyası keçirən adamda xroniki və ya təkrarlanan sistit infeksiyası olur.
Sistitin əlamətləri hansılardır?
Sidik yollarının infeksiyası və ya sistitin diaqnozu çox çətin deyil. Xəstələrin bizə dediklərinə əsasən diaqnoz asanlıqla qoyula bilər. Adətən əlavə müayinə tələb olunmur. Sistit xəstələri əsasən tez-tez sidiyə getmə, ağrılı sidiyə getmə, ani sidiyə çağırış, sidik kisəsi nahiyəsində ağrılardan şikayətlənirlər. Sidik yollarının infeksiyası olan xəstələr adətən aşağıdakı şikayətlərlə həkimə müraciət edirlər;
Tez-tez sidiyə getmə: Sidik yolları infeksiyası olan xəstələrdə rast gəlinən şikayətlərdən biridir. Adətən sidik yollarında yanma hissi ilə müşayiət olunur.
Ağrılı sidik ifrazı: Ağrılı sidik ifrazı və ya dizuriya ümumi şikayətlərdən biridir. Sidik ifrazı zamanı sidik yolları boyunca yanma, qaşınma və ağrı kimi hisslər yaranır.
Ani sidiyə çıxma hissi: Ani sidiyə çıxma hissi və əgər çox gec olarsa, xəstələrdə sidik qaçırma hissi yarana bilər.
Bulanıq, iyli, qanlı sidik: İnfeksiyanın şiddətindən asılı olaraq xəstələr qoxu və bulanıq sidik şikayətləri ilə həkimə müraciət edə bilərlər. Nadir hallarda sidikdə qanaxma baş verə bilər.
Suprapubik ağrı: Sidik kisəsi nahiyəsində və ya qarnın aşağı hissəsində ağrı varsa, bu hallarda sistit infeksiyası haqda düşünülməlidir.
Yan ağrı: Böyrək nahiyələrinə uyğun gələn yan hissələrində ağrı ola bilər.
Stress: Tez-tez təkrarlanan infeksiyalar xəstələrdə ciddi stress yaradır, onların həyat keyfiyyətini pozur və gündəlik işlərinə mənfi təsir göstərir.
Sidik yollarının infeksiyası böyrəklərə təsir edərsə, aşağıdakı şikayətlər baş verə bilər:
-Bulantı və ya qusma
-Yüksək hərarət
-Üşümə və ya titrəmə
-Zəiflik və yorğunluq
Niyə xroniki sistit infeksiyası daha çox qadınlarda olur?
Qadınlarda sidik yolu infeksiyalarının tez-tez təkrarlanmasının bəzi səbəbləri var. Bunlardan bəziləri anatomik, bəziləri isə endokrin səbəblərdir. Qadınlarda infeksiyanın kişilərə nisbətən daha tez-tez təkrarlanmasının səbəbləri aşağıdakılardır:
1.Sidik axar sistemi daş xəstəliyi: Böyrək, sidik kisəsi və sidik axarında daşlar kimi sidik yolları sistemi daşları tez-tez təkrarlanan infeksiyalara səbəb olur. Bu həm kişi, həm də qadın xəstələr üçün vacibdir.
2.Qısa sidik kanalı: Qadınlarda sidik kanalının uzunluğu orta hesabla 4-5 sm ikən kişilərdə 18-20 sm-dir. Bu sayədə qadın sidik kanalı qısa olduğu üçün mikroorqanizmlər asanlıqla sidik kisəsinə çatır. Yenə qadınlarda sidik kanalının qısalması cinsi əlaqə zamanı infeksion agentlərin sidik kisəsinə keçməsinə yol açır.
3.Menopoz: Estrogen hormonunun azalması infeksiyaya yol açır
4.Sidik kisəsinin prolapsiyası: Xüsusilə, çoxlu və çətin doğuş keçirən qadınlarda sidik kisəsinin sallanması və bunun nəticəsində sidik kisəsinin tam boşalmaması, qadınlarda tez-tez təkrarlanan sidik yolu infeksiyalarına səbəb olur.
5.Sidik ifrazat sistemində funksional problemlər: Neyrogen sidik kisəsi kimi sidik kisəsi pozğunluqları varsa, bu insanlarda sistit infeksiyası daha çox olur.
6.Genetik səbəblər: Sistit infeksiyasının inkişafına genetik amillər də təsir göstərə bilər
7.Diabet: Sidik yollarının infeksiyaları və xroniki sistit diabetli insanlarda çox rast gəlinir.
8.Tez-tez cinsi əlaqə: Gənc qadın xəstələrdə cinsi fəaliyyət zamanı yoluxucu agentlər sidik kisəsinə asanlıqla çata bildiyi üçün sistit infeksiyası tez-tez təkrarlanır.
Sistit infeksiyasının tez-tez təkrarlanmaması üçün hansı qoruyucu tədbirlər görülməlidir?
Tez-tez sidik yolu infeksiyası keçirən qadın xəstələr mütləq uroloq tərəfindən müayinə olunmalıdırlar. Dərmanların təsadüfi istifadəsi bakteriyalara qarşı müqavimətin inkişafı baxımından düzgün deyil. Bundan əlavə, infeksiyanın təkrarlanmasına səbəb olan və yalnız cərrahi yolla müalicə oluna bilən xəstəliklər də diqqətdən kənarda qalmır. Tez-tez təkrarlanan sidik yolu infeksiyalarının təkrarlanmaması üçün xəstələrimizə bəzi tövsiyələr veririk. Bunlar elmi cəhətdən etibarlı olan ümumi qəbul edilmiş tövsiyələrdir. Bunlara maksimum dərəcədə əməl edən xəstələrdə infeksiyanın təkrarlanmasının qarşısı böyük ölçüdə alına bilər.
Tez-tez təkrarlanan sidik yolları infeksiyası olan qadınların diqqət etməli olduğu məqamlar aşağıdakılardır:
1.Maye qəbulunun artırılması: Gündəlik maye qəbulu ən azı 2-3 litr olmalıdır. Bu sayədə mikroorqanizmlərin sidik kisəsinə yapışmasının qarşısı mexaniki olaraq alınır.
2.Tez-tez sidiyə getmə: Tez-tez təkrarlanan sistit infeksiyasının səbəblərindən biri də xəstələrin sidiyi uzun müddət saxlamalarıdır. Hər 2-3 saatdan bir sidiyə çıxmaq və sidik kisəsinin çox sidiklə dolmasının qarşısını almaqla sistit infeksiyasına yoluxmanın qarşısını almaq mümkündür.
3.Hamam yerinə duş qəbul etmək: Xroniki sistitdən əziyyət çəkən xəstələrə gigiyenik səbəblərdən hamam yerinə duş qəbul etməyi tövsiyə edirik. Bu yolla mikrobların qısa sidik kanalı vasitəsilə sidik kisəsinə keçməsinin qarşısı alınır.
4.Cinsi orqanın çox travmatizasiya etmədən bol su ilə yuyulması: Cinsi orqanın təmizlənməsi sistit infeksiyasının qarşısının alınmasında əhəmiyyətlidir. Pasiyentlərimizə cinsiyyət orqanını bol ilıq su ilə və cinsiyyət nahiyəsini zədələmədən, mümkün qədər kimyəvi maddələrdən istifadə etmədən təmizləmələrini tövsiyə edirik.
5.Spermisidlərdən və ya prezervativlərdən istifadə etməmək: Əgər kişi doğuma nəzarət üçün spermisid kimyəvi maddələrdən və ya prezervativlərdən istifadə edirsə, bunlar qadın partnyorunda sistit infeksiyası riski yaradır. Xüsusilə, tez-tez sistit keçirən qadınlarda həyat yoldaşlarının bu üsullardan istifadə etməməsi məqsədəuyğundur.
6.Cinsi əlaqədən əvvəl və sonra sidiyə getmə: Qadınların cinsi əlaqədən əvvəl və sonra sidiyə çıxması və sidik kisəsinin boşaldılması sistit infeksiyasının tez-tez təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün effektiv profilaktika üsuludur.
7.Cinsi orqanlara sprey kimi qıcıqlandırıcı maddələr tətbiq etməkdən çəkinin: Ətir və sprey kimi məhsullar genital bölgələri qıcıqlandıracağı üçün onlara tətbiq edilməməlidir.
8.Dar alt paltarı və şalvar geyinməmək: Qadınların gündəlik həyatlarında rahat paltar geyinməsi sistitin əmələ gəlməsinə və təkrarlanmasına qarşı təsirlidir.
9.Öndən arxaya təmizlik: Tualetin təmizlənməsi sidik yolu infeksiyasının müalicəsində əhəmiyyətlidir. Təmizləmə zamanı yastıq arxadan önə deyil, öndən arxaya istifadə edilərsə, perianal nahiyədəki mikrobların sidik kanalına, oradan isə sidik kisəsinə keçməsinin qarşısı alınır.
Xroniki sistit infeksiyasının cərrahi müalicəsi
Xroniki sistitdə cərrahi müalicə, yəni cərrahi müalicə çox nadir hallarda tələb olunur. Dərmanla müalicəsi mümkün olmayan daş xəstəliyi və ya anatomik səbəblər varsa, bunlar cərrahi yolla müalicə edilməlidir.
Qadınlarda sistitə səbəb olan və əməliyyat tələb edən səbəblər:
1.Sidik yollarında daş xəstəliyi varsa: Sidik kisəsində və ya böyrəkdə və ya sidik axarında daş varsa, onları çıxarmaq lazımdır.
2.Uretra darlığı: Uretra darlığı olan xəstələrdə sidik kisəsi tam boşalmır və nəticədə xəstələrdə sistit tez-tez təkrarlanır. Stenoz varsa, müalicə edilməlidir.
3.Sidik kisəsi divertikulumu: Sidik kisəsinin divertikulumu sidik kisəsinin daxili hissəsini əhatə edən təbəqənin (mukozanın) veziküllər şəklində sidik kisəsinin xaricinə doğru genişlənməsidir. Əgər sidik onların içində qalırsa və onu boşaltmaq mümkün deyilsə, bu, sidik yollarının infeksiyası riskini yaradır. Bu riskin qarşısını almaq üçün isə böyük kistlər çıxarılmalıdır.
4.Sidik kisəsinin prolapsiyası: Vaginal yolla çoxlu və çətin doğuşlar olan qadınlarda sidik kisəsi prolaps səbəbi ilə sidik kisəsini tam boşalda bilmir və bu, tez-tez sistit infeksiyasının yaranmasına səbəb olur.
5.Anadangəlmə anomaliyalar: Əgər sidik sistemində anadangəlmə anatomik pozğunluqlar varsa, sidik axınının qarşısını alır və tez-tez infeksiyalara və daş əmələ gəlməsinə səbəb olur. Belə anomaliyaların cərrahi yolla düzəldilməsi lazımdır.
Tez-tez sistit infeksiyasına yoluxan qadınlar üçün müalicə nədən ibarətdir?
Tez-tez sistitdən əziyyət çəkən xəstələrin müalicəsi və profilaktikası sidik yollarında təsirli olan antibiotiklər və antiseptiklərdən istifadə etməklə mümkündür. Bu dərmanlardan şüursuz istifadə etmək düzgün deyil. Uroloqun müayinəsinin nəticələrini almaq mütləqdir. Biz bu xəstələrə bu məsələ ilə bağlı müasir müalicə üsullarını tətbiq edirik. Təkrarlanan sistit infeksiyasına yoluxmuş xəstələrə tətbiq edilən antibiotik müalicə protokollarını aşağıdakı kimi sadalaya bilərik;
1.Aşağı dozalı antibiotik müalicəsi: Tez-tez təkrarlanan sistit infeksiyasına yoluxmuş xəstələrin müalicə üçün ən azı 6 ay ərzində gündəlik aşağı dozalı antibiotik qəbul edilməsini tələb edir. Bəzən bu müalicə müddəti 2 ilə qədər uzadıla bilər.
2.Cinsi əlaqədən sonra və ya simptomlar başlayanda antibiotik qəbulu: Xəstələr cinsəl olaraq aktivdirlərsə, cinsi əlaqədən dərhal sonra və ya infeksiya şikayətləri başlayanda antibiotikin bir dozası verilir.
3.Vaginal estrogen müalicəsi: Xəstələr menopozdadırsa və ya gənc olmasına baxmayaraq hər hansı bir səbəbdən yumurtalıqlarını itirmişlərsə və estrogen çatışmazlığı varsa, sistit infeksiyasına yoluxma halları tez-tez təkrarlanır. Bu xəstələrdə mütləq vaginal estrogen terapiyası tələb olunur.
Xroniki sistitdə bitki müalicəsi effektivdirmi?
Qadınlarda tez-tez təkrarlanan sistit infeksiyasının bitki mənşəli və ya alternativ müalicə üsulları kimi müalicə növləri ilə effektiv nəticə əldə etməyi gözləmək düzgün deyil. İnternetdə zoğal suyundan istifadənin sistit infeksiyası üçün faydalı olduğu barədə məlumatlar olsa da, bunun elmi əsası yoxdur. Beynəlxalq nüfuzlu tibb jurnallarında bitki mənşəli müalicə üsullarının təsirli olduğunu göstərən heç bir elmi araşdırma yoxdur. Bu baxımdan xəstələrimizə belə müalicələri tövsiyə etmirik. İstifadə etdiyimiz müalicə müasir tibb tərəfindən təsdiqlənmiş və effektivliyi sübut edilmiş dərman preparatlarıdır.
Nəticə: Qadınlarda tez-tez təkrarlanan sistit infeksiyası hallarında profilaktik tədbirlərə diqqət yetirilməsi və müvafiq antibiotik müalicə tətbiq edilməsi xəstəliyin müalicə olunmaması və təkrarlanmasının qarşısını ala bilər. Sistit infeksiyasına səbəb olan əsas xəstəlik varsa, bu xəstəlik özlüyündə mənfi nəticələrə səbəb olmadan dərhal müalicə edilərək aradan qaldırılmalıdır.
