Qan şəkəri dəyərləri neçə olmalıdır?
Qanda şəkərin ölçü vahidləri.
Aclıq qan şəkəri səviyyəsi, bir insanın bədəninin qan şəkərini necə idarə etdiyi ilə əlaqəli önəmli bir element olaraq qəbul edilir. Yeməkdən təxminən bir saat sonra yüksələn qan şəkəri, daha sonra düşməyə başlayır. Yüksək aclıq qan şəkəri səviyyələri insulin dirəncinə və ya diabetə işarə edərkən, anormal dərəcədə aşağı aclıq qan şəkəri isə hipoqlisemi olaraq ifadə edilir. Məlumat məqsədli edilən aclıq qan şəkəri ölçümünün, gecə aclığı sonrası sabah baxılması daha uyğun sayılır. Aclıq qan şəkərinin sağlam səviyyələrdə saxlamaq üçün isə insanın əvvəlcə yaşayış tərzi ilə bağlı dəyişiklikləri etməsi, qidalanmasına diqqət etməsi, fiziki hərəkətlərini sabit hala gətirməsi və stressdən uzaq durması gərəklidir. Özəl xəstəxanaların birinin Endokrinoloji və Metabolizma Xəstəlikləri Şöbəsinin uzman həkimləri, aclıq qan şəkəri ilə əlaqədar məlumatları bizimlə bölüşdülər.
Qan şəkəri nədir?
Karbonhidratların həzm olunması nəticəsində ortaya çıxan və ya qlikojen kimi depo qaynaqlarından əldə edilən qlükozun qan dolaşımındakı düzəyinə qan şəkəri (plazma qlükozu) deyilir. Ölçü vahidi milliqram/ desilitr (mg/dl) olaraq bilinir.
Aclıq qan şəkəri nədir?
Aclıq qan şəkəri qandakı qlükoz düzəyinin 8-10 saat aclıq sonrası ölçülən düzəyidir.
Toxluq qan şəkəri nədir?
Toxluq qan şəkəri, qandakı qlükoz düzəyinin yemək sonrası ölçülən düzəyidir. Toxluq qan şəkərinin ölçümü yeməyin ilk loxmasından 2 saat sonra edilir.
Aclıq və toxluq qan şəkəri dəyəri neçə olmalıdır?
Normal sağlam bir insanda aclıq qan şəkəri 100 mg/dl-nin, ikinci saat toxluq qan şəkəri isə 140 mg/dl-nin altındadır.
Aclıq qan şəkəri necə ölçülür?
Məlumat xarakterli ölçümlərdə 8-10 saatlıq gecə aclığı sonrası venoz plazma örnəyi alınaraq laboratoriyada aclıq qan şəkəri ölçülür. İzləmə məqsədi ölçümlərdə isə insan barmaq ucundan özü-özünə kapilyar qan örnəyindən qan şəkər ölçüsü cihazları ilə aclıq qan şəkərini ölçə bilər.
Aclıq qan şəkəri nə üçün yüksəlir?
Əgər bədəndəki insulin düzəyi kifayət etmirsə və ya insulinin təsirinə qarşı təzyiq varsa, qaraciyərdə aclıqda istehsal olunan qlükoz hüceyrələr içinə soxulamaz və qan dolaşımındakı aclıq qlükoz, yəni şəkər düzəyi yüksəlməyə başlayar.
Hamiləlik dönəmində aclıq qan şəkəri neçə olmalıdır?
Hamiləlik dönəmində sabah aclıq qan şəkər 95 mg/d-nin altında olmalıdır.
Aclıq qan şəkəri ölçümü üçün neçə saat ac qalınmalıdır?
Ölçümdən öncə 8-12 saat aclıq kifayət edir. Aclıq qan şəkəri ölçümünə gecə aclığı sonrası sabah baxılması daha uyğun olmaqdadır.
Aclıq qan şəkəri ölçümündən əvvəl su içilə bilərmi?
Aclıq qan şəkəri ölçümündən əvvəl tərkibində şəkər olmayan az miqdarda su içilməsində bir problem yoxdur.
Uzun müddət ac qalmaq qan şəkərini yüksəldə bilər
12 saatdan daha uzun bir müddət davam edən aclıqlarda stress hormonları da artacağı üçün aclıq durumu qan şəkərində yanlış yüksək nəticələrə səbəb ola bilər. Bununla bərabər, çox uzunmüddətli aclıq durumlarında hipoqlisemi deyilən qan şəkəri düşmələri də ola bilər.
Aclıq qan şəkəri normal dəyərlərin üstündə olarsa, nə baş verər?
Aclıq qan şəkərinin normal dəyərin üstündə olmasına pozulmuş aclıq qlükozu ya da prediabet adlandırılmaqdadır. Edilən çalışmalar prediabetik insanlarda da diabet aid mikro və makrovaskülər komplikasyonlarla bərabər, kiçik və böyük damarlarda müxtəlif problemlərin inkişafı ehtimalının olduğunu göstərməkdədir. Diabetin proqressiv yəni, inkişaf edən bir xəstəlik olduğu da nəzərə alındığında müdaxilə edilməyən yüksək aclıq qan şəkərləri bir müddət sonra diabetik səviyyəyə çıxa bilər.
Yatarkən şəkər nə üçün yüksəlir?
Normalda gecə yatarkən yəni, qida tükətimi yoxkən qan şəkərinizin düşməməsi üçün qaraciyər müxtəlif yollarda qlükoz istehsal etməkdə və insanın gecə boyunca qan şəkərinin düşməsini önləməkdədir. Əgər insanda insulin dirənci və ya insulin əksikliyi varsa, bu insanlarda qaraciyər tərəfindən istehsal edilən qlükoz hüceyrələr içinə soxulamaz və qan şəkəri yüksələr.
İnfeksiya qan şəkərin yüksəldərmi?
İnfeksiya, bədən üçün bir stress durumu olduğu üçün qan şəkərində yüksəlməyə yol açan durumlardan biridir.
Qan şəkəri neçə olarsa, insulin istifadə edilməsi lazımdır?
İnsulin istifadə edilməsi üçün müəyyən bir qan şəkəri səviyyəsi yoxdur. İnsulin istifadə qərarı xəstədən xəstəyə görə dəyişə bilir. Məsələn, qan şəkəri 250 olub heç biri şikayəti olmayan bir xəstəyə görə dəyişə bilir. Məsələn, qan şəkəri 250 olub ciddi hipeqlismi daşıyıcıları olan bir başqa xəstə üçün insulin istifadə etmək lazım ola bilər.
Yüksək şəkərə qarşı ev şəraitində nə tədbir görmək olar?
Qan şəkəri yüksəkliyi durumunda insanın hələ diabet xüsusiyyətləri yoxdursa, su tükətimini artıraraq ən qısa zamanda şəkər xəstəliyi ilə mübarizə aparan bir həkimdən kömək alması lazım olar. Qan şəkəri normal düzeydə yüksəkdirsə fiziki aktivitələrində qan şəkərini aşağı sala bilən təsiri olur. Ancaq qan şəkəri 250 üzərində isə fiziki aktivitə riskli ola bilər.
Qan şəkərinin yüksəlməsini dəstəkləyən faydalı qida faktorları hansılardır?
Bədənin enerji üçün qlükoz ehtiyacı vardır və qlükozun qaynağı yediyimiz qida məhsullarıdır. Ancaq bədən əldə edilən bu enerjinin tamamını eyni vaxtda istifadə etməz. İnsulin, lazım olduğunda saxlanılmasını və sərbəst buraxılmasını mümkün edər. Yeməkdən sonra qan şəkəri səviyyələri yüksəlir, ümumilikdə, yeməkdən təxminən bir saat sonra ən yüksək səviyyəyə çatır. Qan şəkərinin nə qədər yüksəldiyi zirvənin dəqiq zamanlaması insanın dietasına bağlıdır. Qida ilə əlaqəli önəmli qan şəkər artımlarına təsir göstərə bilən faktorlar arasında öğünlərin böyük olması, şəkərli qida və içkilərin istifadə edilməsi, çörək, şirniyyat və paketli qidaların yeyilməsi yer almaqdadır. Yeməklər arasındakı qan şəkəri səviyyələri, bədənin şəkəri necə idarə etdiyinə dair bir pəncərə təqdim edər. Yüksək aclıq qan şəkəri səviyyələri, bədənin qandakı şəkər səviyyələrini aşağı sala bilmədiyini göstərir. Bu proses, ya insulin dirəncinə ya da kifayət qədər olmayan insulin istehsalına və bəzi durumlarda hər ikisinə də işarə edir.
Hb A1c testi nədir?
Aclıq qan şəkəri düzəylərini dəyərləndirmək üçün insanların və ya sağlamlıq uzmanlarının istifadə etdiyi vasitələr arasında Qlikoze Hemoglobin (HbA1c) testi olmaqdadır. HbA1c testi, bədənin qan şəkərini zaman içərisində, ümumilikdə son 2-3 ayda necə idarə etdiyini ölçür. HbA1c, həkimlərin diabeti idarə etmək üçün istifadə etdiyi əsas testdir. İnsan bu testi laboratoriya şəraitində etdirməkdədir. Test nəticələri çox yüksək olarsa, insan ikinci test etdirməyə ehtiyac duya bilər. Bu testin nəticələri faiz olaraq göstərilir.
Evdə qan şəkəri testi necə edilir?
Xəstələr qan şəkəri səviyyələrini evdə özləri də test edə bilər. Əlaqəli həkimlər xəstələrdən, ümumilikdə, oyanar-oyanmaz və bir şey yeyib-içməzdən əvvəl aclıq qan şəkərini ölçməsini tələb edir. Bununla bərabər, yeməkdən əvvəl və ya bəzən yeməkdən 2 saat sonra toxluq şəkəri də ölçülə bilər. Test üçün ən doğru zaman, müalicə hədəflərinə və digər faktorlara bağlı olaraq dəyişə bilər. Məsələn, yaxşı yoxlanışlı və sadəcə ağızdan alınan şəkər dərmanları ilə müalicə edilən bir Tip 2 diabetli xəstənin həftədə 2 gün qan şəkəri ölçüm etməsi kifayətdir. Bununla birlikdə, gündə 4 dəfə insulin tətbiq edən Tip 1 diabetik bir insanın isə ən az 4 dəfə yeməzdən əvvəl və lüzum halında da yeməkdən sonra qan şəkəri ölçməsi lazımdır.
Evdə barmaq ucundan qan şəkəri ölçümü etmək üçün aşağıdakı sıralama ardıcılıqla yerinə yetirilir:
- Əvvəl əllər təmiz formada yuyulduqdan sonra test avadanlığı və qlükoz monitoru hazır vəziyyətə gətirilir.
- Test bölgəsi (ümumilikdə, barmaq ucu və ya yanı) spirt və pambıq ilə silinir.
- Test bölgəsi cihazda olan incə iynə ilə deşilir.
- Qan axımını artırmaq üçün iynə ilə deşilən yerin ətrafı sıxılır.
- Test avadanlığına bir damla qan dəydirilir.
- Monitor ekranında görsənən rəqəm ölçü zamanı ilə birlikdə bir qeyd yerinə qeyd edilir.
Aclıq qan şəkərinin aşağı salmaq üçün nə edilməlidir?
Diabetik olmayan bir insanda aclıq qan şəkəri yüksəkliyi prediabet mənasına gəlir və insanların əvvəlcə yaşayış tərzi dəyişikliyi etməsi lazımdır. Sadə karbonhidratlardan uzaq durmaq, düzənli fiziki aktivitələr düzənli yuxu və stresdən uzaq durmaq bu dəyişikliklərin başında gəlməkdədir. Kilo artıqlığı varsa, ideal kiloya düşmək prediabetik bir insanın aclıq qan şəkər düzəylərinin normal aralığa gəlməsini təmin edə bilər.
Diabetik bir insanda aclıq qan şəkəri yüksək formada izlənilirsə, buna uyğun dərman və ya insulin müalicələrinin özlərini təqib edən həkimlər tərəfindən tənzimlənməsi lazımdır.
Aclıq qan şəkərinin sağlam bir səviyyədə qalmasını təmin etmək üçün necə bir diet tətbiq olunmalıdır?
Aclıq qan şəkərinin sağlıq səviyyəsini qorumaq və çox yüksəlməsinin qarşısını almaq üçün sağlam bir diet tətbiq etmək çox önəmlidir. Bu prosesdə tətbiq olunacaq olan dietaya aşağıdakılar daxil edilməlidir:
- Şəkər və duz qəbulu azaldılmalı
- Ağ çörək və makaron yerinə tam tahıllı çörək və makaron tərcih olunmalı
- Bədənin qan şəkərini aşağı salınmasına yardımçı olmaq üçün liflə zəngin olan qidalar qəbul edilməli
- Doyumluluq hissini dəstəkləmək üçün yüksək proteinli yeməklər yeyilməli
- Qan şəkəri artımlarını dəstəkləmə olasılığı daha aşağı olan nişastalı olmayan tərəvəzlər yeyilməli
