Yemək və ya çeynəmə zamanı udulmuş hava həzm sisteminin işi zamanı bədəndən xaric edilə bilmirsə, bağırsaqda qaz əmələ gələ bilər. Həddindən artıq qaz bağırsaq qazı və ya qaz tutulması kimi tanınan və ağrı ilə müşayiət olunan bir problemə səbəb olur. Bədəndə sıxışan qazlar sosial mühitlərdə sosial təzyiq səbəbindən xaric oluna bilmir və yığılaraq kramplara səbəb olur. Bədəndə qaz miqdarının artması ağrı və kramp problemlərinə səbəb olur və xoşagəlməz hisslər verir. Ümumiyyətlə yemək vərdişlərinə görə inkişaf edən bir vəziyyət olan bağırsaq qazı bəzi hallarda tibbi pozğunluqlardan da qaynaqlana bilər. Bu vəziyyətdə, narahatlığı aradan qaldırmaq üçün onun səbəbi hərtərəfli araşdırılmalıdır.
Bağırsaqda qazın yaranmasına səbəb nədir?
Bağırsaq qazı çox yayqın bir vəziyyətdir və adi yemək vərdişlərindən qaynaqlandığı kimi, bir çox xəstəliyin əlaməti ola bilər. Bağırsaq qazının yaranmasına səbəb olan əsas amillər bunlardır:
Udulmuş hava: Yemək yeyərkən havanı udmaq normaldır. Tez yemək və ya yeməyi daha az çeynəmək daha çox havanın udulmasına və buna görə də bağırsaqlarda daha çox qaz toplanmasına səbəb olur. Bundan əlavə, siqaret çəkmək, qazlı içkilərdən istifadə etmək və saqqız çeynəmək lazım olduğundan daha çox havanın udulmasına səbəb ola bilər.
Əsəbi bağırsaq sindromu: Qıcıqlanan bağırsaq sindromu olaraq da bilinən bu xəstəlik, bağırsaq hərəkətlərindəki dəyişikliklər səbəbiylə ağrı və narahatlıq hissi ilə xarakterizə olunur. Qarında həddindən artıq qaz yığılmasına səbəb olan bu sindromda şişkinlik və ağrı kimi simptomların yanında ishal, qəbizlik, ürəkbulanma və bel ağrıları da meydana gələ bilər. Səbəbi tam bilinməyən bir xəstəlik olan İBS-də qidalanma vərdişləri nəzərə alınmalıdır.
Bağırsaq bakteriya florası: Həzm sisteminin düzgün işləməsi və ağızdan udulan havanın normal şəkildə xaric olması üçün bağırsaqdakı faydalı bakteriya florasında heç bir pozulma olmamalıdır. Bağırsaqda hər hansı səbəbdən zərərli bakteriyalar əmələ gələrsə, istehlak edilən qidanın həzmi ləngiyir və qaz əmələ gəlməsi baş verir.
Qastroezofageal reflüks: Bu xəstəlikdə mədənin turşulu tərkibi qida borusuna geri sızır və mədə yanmasına səbəb olur. Bundan əlavə, bağırsaqda qaz meydana gəlməsi də bu xəstəliklə xarakterizə olunur.
Çölyak xəstəliyi: Çölyak xəstəliyi özü istehlakın qarşısını alır. Bu xəstəlikdən əziyyət çəkən insanlar tərkibində özü olan qidalardan istifadə etdikdə bağırsaq hüceyrələri zədələnir və həzm ləngiyir. Bu vəziyyətdə qaz meydana gəlməsinə səbəb olur.
Qidaya qarşı dözümsüzlük: Bəzi insanlar üçün müəyyən qida qruplarını həzm etmək çətindir. Misal üçün, tərkibində laktoza, fruktoza və qlüten olan qidalar bağırsaqlarda və həzm sistemində problemlər yarada bilər. Müxtəlif qida qruplarını həzm edə bilməyən insanlar bu qidaları qəbul etməməlidirlər. Əks halda ishal, qəbizlik, qaz və ağrı kimi xoşagəlməz hallar yarana bilər.
Hamiləlik: Hamiləlik bədəndə qaz yığılmasına səbəb ola bilər. Hamiləlik dövründə doğuşa hazırlaşarkən bədəndə progesteron hormonu ifraz olunur və bu hormon bəzi əzələlərin, o cümlədən bağırsaq divarlarının rahatlamasına şərait yaradır. Bu vəziyyətdə bağırsaq hərəkətlərinin azalması və həzmdə yavaşlama səbəbiylə qazın yığılması müşahidə edilə bilər.
Digər səbəblər: Bunlardan başqa mədə xorası, bağırsaq yırtığı, kolon xərçəngi, xroniki qəbizlik, bağırsaq tıxanıqlığı kimi müxtəlif problemlər də bağırsaq qazına səbəb olur. Digər tərəfdən, pankreatit və qaraciyər xəstəliklərində bəzən qaz sıxılması müşahidə edilə bilər.
Bundan əlavə, aşağıdakı qidaların tez-tez qəbulu bağırsaqlarda həddindən artıq qaz yığılmasına səbəb ola bilər:
-Brokoli, kələm, brüssel kələmi kimi müxtəlif yaşıl tərəvəzlər
-Soğan və gül kələm
-Lobya, noxud və lobya kimi paxlalılar
-Meyvə və taxıl kimi yüksək lifli qidalar
-Qatıq, pendir, dondurma kimi süd məhsulları
-Müxtəlif dadlandırıcılar
-Az bişmiş və çiy qidalar
Bağırsaq qazının əlamətləri hansılardır?
Bağırsaq qazı bədəndə müxtəlif simptomlarla görünə bilər. Bağırsaq qazının ən çox görülən simptomları aşağıdakılardır:
-Tez-tez qaz buraxma
-Gəyirmə
-Qarın krampları
-Şişkinlik hissi
-Mədə ağrısı
-Qarın boşluğunda təzyiq hissi
-Ürək yanması
Yuxarıda göstərilən səbəblərdən birinin və ya bir neçəsinin olması bağırsaq qazının mövcudluğunu göstərə bilər. Bu vəziyyətdə düzgün diaqnoz üçün mümkün qədər tez bir zamanda mütəxəssis həkimə müraciət etmək tövsiyə olunur.
Bağırsaq qazı üçün nə yaxşıdır?
Bağırsaq qazı xəstənin sosial həyatına mənfi təsir göstərən, psixologiyasını pozan çox narahatedici problemdir. Bu problemi mümkün qədər tez müalicə etmək və həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq ilk növbədə xəstəliyin əsas səbəbini təyin etməklə mümkündür.
Bu pozğunluğu qarın boşluğunun digər xəstəliklərindən ayırd etmək üçün ultrasəs və rentgen kimi müxtəlif görüntüləmə üsullarından istifadə edilir. Prosedur nəticəsində adətən xəstədən qidalanma və yaşayış vərdişlərində müxtəlif dəyişikliklər etməsi və ya lazım gəldikdə bəzi dərmanlardan istifadə etməsi istənilir. Adətən gündəlik həyatda sağlam dəyişikliklər qaz problemlərini aradan qaldırmağa kömək edir.
Çünki bağırsaq qazı qidalanma ilə çox bağlıdır. Problemi yüngülləşdirən bir sıra ümumi müalicə üsulları var.
Qidalanma vərdişləri ilə yaxından əlaqəli olan qaz tıxaclarında istehlak edilən qidaların yaxşılaşdırılması və diqqət edilməsi problemin qısa müddətdə aradan qaldırılmasına kömək edəcək. Bərk və çətin həzm olunan qidalar əvəzinə təzə meyvə və tərəvəzlərə əsaslanan pəhriz tətbiq etmək ümumiyyətlə ən təsirli həll üsulları arasındadır.
Lifli qidalar orqanizmdə qaz əmələ gəlməsinə səbəb ola bildiyi üçün bu müddət ərzində bir müddət diyet proqramından xaric edilə bilər. Həzm sistemi qaydasına düşdükcə, uzunmüddətli pəhriz siyahısına lifli qidalar tədricən əlavə edilməlidir.
Tərkibində laktoza olan süd və süd məhsullarının məhdudlaşdırılması da qaz əmələ gəlməsini azaltmağa kömək edir.
Tərkibində əlavələr və dadlandırıcılar olan qidaların istehlakının dayandırılması da sağalma prosesində çox təsirlidir.
Yağlı və qızardılmış məhsullar həzm sistemini gərginləşdirir və həddindən artıq qaz əmələ gəlməsinə səbəb olur. Buna görə də bu qidalar istehlak edilməməlidir.
Çölyak xəstəliyi və ya bənzər bir qida dözümsüzlüyü halında, istehlak edilən qidaların dözümlü olmasını təmin etmək son dərəcə vacibdir.
Kola kimi qazlı içkilərin qəbulu bağırsaqlarda əlavə qaz əmələ gəlməsinə səbəb olacaq, qazlı içki qəbulu azaldılmalı və mümkünsə dayandırılmalıdır.
Həkim tövsiyəsi ilə istifadə edilən laktaza, alfa-qalaktosidaza və simetikon aktiv maddələri olan dərmanlar qaz ağrısını azaltmaqda təsirli olur. Bundan əlavə, lazım olduqda həzmi yaxşılaşdıran və qəbizlik əleyhinə dərmanlar da istifadə edilə bilər. Bununla belə, bu cür dərmanların davamlı istifadəsi bağırsaq tənbəlliyinə səbəb olacağı üçün məhdudlaşdırılmalıdır.
Müntəzəm olaraq hərəkət etmək və idman etmək həzm sistemini sürətləndirir və immunitet sistemini gücləndirir. Ona görə də oturaq həyat tərzi əvəzinə sağlam qidalanma vərdişlərinə idmanı əlavə etmək lazımdır.
Çobanyastığı çayı kimi təbii çayların vaxtaşırı istehlak edilməsi qaz sancılarının qarşısını alır. Zəncəfil həzmsizlik və köp üçün yaxşıdır. Nanə çayı tərkibindəki mentol sayəsində həzm sistemini rahatlaşdırmaqda təsirli olur. Balqabaq həzm sisteminin sağlamlığı üçün faydalıdır.
Ərik, əncir və armud kimi meyvələr quru və ya təzə qəbul edildikdə həzm üçün faydalıdır.
Bağırsaqdakı bakteriya florasını tənzimləmək üçün probiyotiklərin istifadəsi tövsiyə olunur.
Xülasə, bağırsaq qaz problemləri əsasən həyat standartlarına sağlam düzəlişlərlə aradan qaldırıla bilər. Daimi idman və qidalanma bağırsaq sağlamlığının qorunmasında son dərəcə təsirli olur. Ancaq bütün hallarda dəqiq diaqnoz və müalicə üçün mütəxəssis həkimə müraciət edilməlidir.
