Qəbizlikdən əziyyət çəkirsinizsə, bunları bilməlisiniz!

Qəbizlik nədir?

Tibbdə qəbizlik olaraq adlandırılan problem, bağırsaq hərəkətlərinin tezliyinin azalması, defekasiyada çətinliyə səbəb olması və həftədə 3 dəfədən az bağırsaq hərəkətinin olması kimi müəyyən edilir. Qəbizlik, defekasiyada çətinlik, nəcisin natamam boşaldılması, ağrılı defekasiya və şişkinlik kimi narahatlığa səbəb olan ümumi bir vəziyyətdir.

Qəbizlik uzun müddət davam edərsə və qarın ağrısı, arıqlama, rektal qanaxma kimi əlamətlərlə müşayiət olunursa, kolonoskopiya və laborator müayinələrlə bu problemin səbəbini araşdırmaq üçün mütəxəssis həkimə müraciət etmək lazımdır.

Bağırsaq hərəkətləri arasındakı normal vaxt insandan insana dəyişir. Bəzi insanlar gündə üç dəfə tualetə gedir, bəziləri isə həftədə bir neçə dəfə tualetə gedir.

Ancaq həftədə üç dəfədən daha çox gün tualetə getməmək uzun müddətdir. Normal şəraitdə üçüncü gündən sonra nəcisin sərtləşməsi səbəbiylə tualetə getmək çətinləşir, həftədə üç dəfədən az tualetə getmə vəziyyəti qəbizlik olaraq təyin olunur.

Nəcisi yumşaldan liflə zəngin olan alma, kök, əncir, üzüm, avokado, gavalı, ərik, brokoli, artishok, lobya, mərcimək, tam taxıl və kətan toxumu istehlak etmək, həmçinin bol su içmək və idmanla məşğul olmaq qəbizliyə qarşı təsirli olur.

Qəbizliyin əlamətləri hansılardır?

• Defekasiya tezliyi həftədə 3 dəfədən az olur.
• Nəcis böyük, quru və sərtdir.
• Nəcis bağırsaqdan  keçərkən çətinlik və ağrı törədir.
• Qarın və mədə ağrısı yaşayır.
• Nəcisdən çıxarıldığı halda, bağırsaqlarınızı tam boşaltmadığınızı hiss etmək.
• Şişkinlik hissi səbəbindən iştahsızlıq.

Qəbizliyə nə səbəb olur?

Qəbizliyin gündəlik həyatla əlaqəli bir çox səbəbi ola bilər. Qəbizliyin səbəbi gündəlik yemək vərdişlərindən asılı ola bilər. Qidalanma zamanı kifayət qədər su və ya lif qəbul etməmək və çoxlu miqdarda süd məhsulları istehlak etmək bəzi insanlarda qəbizliyə səbəb ola bilər.

Fiziki müayinə zamanı əllə anal müayinə aparıla bilər. Müayinə zamanı ağrı, analın asimmetrik açılması, sfinkterin (defekasiyaya kömək edən əzələ) funksiyasının pisləşməsi, kütlə, stenoz və ya nəcisin olması və ya xarakteri (yumşaq, sərt və ya yapışmış) qəbizliyin səbəbini anlamaq üçün vacibdir.

Qəbizliyə səbəb ola biləcək bir çox vəziyyət var. Pəhriz (xüsusilə az lifli pəhriz), dərman istifadəsi, metabolik və ya nevroloji pozğunluqlar və psixososial problemlər qəbizliyə səbəb ola bilər. Funksional qəbizlik irritabl bağırsaq sindromu nəticəsində baş verə bilər və ya naməlum səbəblərdən yarana bilər. Qəbizliyə səbəb ola biləcək digər amillərdən bəziləri aşağıdakı kimi sıralana bilər:

• Rektal prolaps
• Anal kanalın stenozu
• Anal çat (anal çat)
• Hemoroid (xovlu)
• Travma
• Oturaq həyat tərzi
• Lazım olsa da defekasiyanı təxirə salmaq vərdişi
• Hirschsprung xəstəliyi
• Çox skleroz və Parkinson xəstəliyi kimi mərkəzi Nevroloji disfunksiyalar
• Hipotiroidizm
• Hiperparatiroidizm
• Xroniki böyrək xəstəliyi
• Skleroderma
• Depressiya
• Anoreksiya nervosa

Uşaqlarda qəbizlik

Xüsusilə tualet vərdişləri yeni öyrənilməyə başlayanda və ya yemək vərdişləri dəyişdikdə qəbizlik uşaqlarda tez-tez baş verə bilər. Qeyri-kafi lif qəbulu, maye çatışmazlığı və ya stress kimi faktorlar uşaqlarda qəbizliyə səbəb ola bilər.

Körpələrdə qəbizliyə nə faydalıdır?

Körpələrdə qəbizliyi aradan qaldırmaq üçün bəzi üsullar ola bilər:

Maye qəbulunu artırın: Körpənizə daha çox maye vermək üçün diqqətli olun. Əgər əmizdirirsinizsə, körpənizin daha çox ana südü qəbul etməsi qəbizliyi aradan qaldırmağa kömək edə bilər.

Qidalanmaya diqqət edin: Əgər bərk qidalara başlamışsınızsa, körpənizin yüksək lif tərkibli qidalarla bəslənməsini təmin edin. Bu qidalara meyvə püresi, tərəvəz və yulaf ezmesi daxildir.

Qarın masajı: Körpənizin qarın nahiyəsini yumşaq bir şəkildə masaj edərək bağırsaq hərəkətlərini stimullaşdıra bilərsiniz.

Ayaq məşqləri: Körpənin ayaqlarını yumşaq bir şəkildə hərəkət etdirərək bağırsaq hərəkətlərini stimullaşdıra bilərsiniz.

Həkiminizlə məsləhətləşin: Körpənizdə davamlı və şiddətli qəbizlik varsa, həkimə müraciət etmək vacibdir.

 Körpələrdə yaşıl nəcis qəbizlik əlaməti deyil.

Yetkinlərdə qəbizlik

Yetkinlərdə qəbizlik çox vaxt lif çatışmazlığı, oturaq həyat tərzi, nizamsız yemək vərdişləri və ya dərman istifadəsi kimi amillərlə əlaqələndirilə bilər. Xroniki qəbizlik böyüklər arasında yaygındır və əsas sağlamlıq problemlərinin əlaməti ola bilər.

Qəbizliyin qarşısını necə almaq olar?

 Defekasiya şərtli refleks olduğundan, oyandıqdan və yeməkdən sonra yoğun bağırsağın fəaliyyəti artır. Buna görə də xüsusilə oyandıqdan sonra ilk iki saat ərzində və səhər yeməyindən sonra tualetə getmə vərdişinin qazanılması qəbizliyin sağalmasında mühüm rol oynayır. Yeməklə birlikdə qəbul edilən lif miqdarı qəbizliyi müalicə etmək və təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün lazımdır. Buna görə də gündəlik lif qəbulunu 20-25 qrama qədər artırmaq lazımdır.

Ancaq xüsusilə yaşlılarda lif qəbuluna görə şişkinlik kimi şikayətlər meydana gələ biləcəyi üçün sağlamlıq işçilərindən məlumat alınaraq qidalanma planı hazırlanmalıdır. Yaşlı insanlarda laksatif dərmanların istifadəsinə ürək və böyrək xəstəliklərinə, digər dərmanlarla qarşılıqlı təsirlərə və yan təsirlərə diqqət yetirmək lazımdır. Bu səbəbdən işlətmə dərmanlarından istifadə etməzdən əvvəl həkimlərdən məlumat alınmalıdır.

Qəbizliyə qarşı nə yaxşıdır və qəbizliyi necə aradan qaldırmaq olar?

Liflə zəngin qidalar yemək və bol maye içmək qəbizliyin düzəldilməsində böyük rol oynayır. Gündəlik maye qəbulu gündə 2 litrə qədər artırılmalıdır. Gavalı, alma, portağal, noxud, yaşıl lobya, lobya, bişmiş yulaf ezmesi, badam, fıstıq və tam buğda çörəyi liflə zəngin qidalardır.

Qəbizlik üçün faydalı qidalar hansılardır?

Gavalı, alma, armud, kivi, əncir, sitrus meyvələri (portağal, qreypfrut, naringi), ispanaq, Brüssel kələmi, brokoli, artishok, noxud, lobya, mərcimək, çia toxumu, kətan toxumu, tam taxıllı çovdar çörəyi və kefir qəbizlikdə olduqca faydalıdır. Lif baxımından yüksək olan bu qidalar qəbizliyi müalicə etməklə yanaşı, qəbizliyin təkrarlanmasının da qarşısını alır.

Qəbizlik və xroniki qəbizlik arasındakı fərq

Qəbizlik, bağırsaq hərəkətlərinin çətinləşdiyi və defekasiyanın nizamsız və ya çətinliklə baş verdiyi həzm problemidir. Bu, adətən qısamüddətli bir vəziyyətdir və həyat tərzi dəyişiklikləri və ya pəhriz düzəlişləri ilə yüngülləşdirilə bilər. Lakin qəbizlik davamlı və ya uzun müddətli olarsa və müəyyən meyarlara cavab verirsə, xroniki qəbizlik hesab olunur.

Qəbizlik üçün hansı hallarda həkimə müraciət edilməlidir?

Qəbizlik gündəlik həyata mənfi təsir edə biləcək bir problemdir. Qəbizlik əsas səbəblərdən asılı olaraq dəyişə bilər, buna görə də uzun davam edən və ya şiddətli qəbizlik hallarında düzgün diaqnoz və müalicəni təmin etmək üçün həkimə müraciət etmək vacibdir.

Qəbizlik üçün risk faktorları

• Yaşlı insanlar
• Qadın xəstələr
• Dehidrasiyadan əziyyət çəkənlər
• Aşağı lifli qidaların üstünlük təşkil etdiyi pəhrizdə olanlar
• Oturaq həyat tərzi keçirənlər
• Bağırsaq hərəkətlərinə mənfi təsir göstərən müəyyən dərmanlardan istifadə edən insanlar
• Yemək pozğunluğu və ya depressiya kimi pozğunluqları olanlarda qəbizlik inkişaf etməyə meyllidir.