Quduzluq nədir

Quduzluq mərkəzi sinir sisteminə ciddi şəkildə təsir edən,heyvanlardan insanlara keçən xəstəlikdir. Quduzluq insana yoluxmuş heyvanların tüpürcəklərindən keçən ölümcül virusdur. Quduzluq virusu adətən dişləmə yolu ilə digər canlılara ötürülür.

Bu xəstəlik it, pişik, at, eşşək, inək, keçi kimi ev heyvanlarını və ayı, çaqqal, donuz, kirpi, skunks, köstəbək, canavar, tülkü, sansar və yarasa kimi vəhşi məməliləri yoluxduran viral xəstəlikdir. Quduzluğun qarşısını almaq üçün erkən müdaxilə çox vacibdir. Dişlənmiş, cızılmış və ya it və ya pişik kimi heyvanlarla təmasda olan insanlar tez bir zamanda həkimə müraciət etməli və quduzluğa qarşı peyvənd etməlidirlər. Quduzluq xəstəliyi yarandıqdan və simptomlar başlayandan sonra onu müalicə etmək mümkün olmur və xəstələrin demək olar ki, hamısı ölür. Quduzluğun ilk əlamətlərinə baş ağrısı, öskürək, qızdırma, təsirlənmiş nahiyədə uyuşma-qarıncalanma, ağızda köpük əmələ gəlməsi, aqressivlik və anormal davranış daxildir.

Quduzluğun əlamətləri və simptomlarının görünməyə başladığı demək olar ki, hər bir vəziyyətdə xəstəlik artıq gecikdirilmiş sayılır fərdin ölümünə səbəb olur. Buna görə də, quduzluğa yoluxma riski olan hər bir insanın qorunmaq üçün gecikmədən vaxtında quduzluq peyvəndi alması məcburidir.

İnsanlarda quduzluğun ən böyük səbəbi sahibsiz itlərdir. Çünki quduzluq virusunu insanlara ötürmə riski yüksək olan heyvanlar sahibsiz itlər kimi tanınır. Bu səbəbdən, sahibsiz itlə yaxından təmasda olanlar dişlənmişlər çızılmış dəri simptomları görünən kimi bir tibb müəssisəsinə müraciət etməli və quduzluq peyvəndi almalıdırlar.

Quduzluq xəstəliyinin iki növü var.

Qəzəbli quduzluq xəstəliyi: Hiperaktiv və nizamsız davranışlara əlavə olaraq, qəzəbli quduz xəstəliyinə yoluxmuş insanlar; Yuxusuzluq, narahatlıq, qarışıqlıq, həddindən artıq tüpürcək və ağızda köpüklənmə əlamətləri ilə baş verir.

Paralitik quduzluq: Quduzluğun bu formasının görünməsi daha uzun çəkir. Quduzluq infeksiyasına yoluxmuş xəstələr yavaş-yavaş iflic olduqdan sonra komaya düşərək ölürlər. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatlarına görə, insanlarda quduzluq hallarının çoxu quduzluğun paralitik formasında baş verir.

Quduzluğa nə səbəb olur?

Quduzluq infeksiyasına quduzluq virusu səbəb olur. Quduzluq virusu yoluxmuş canlıların tüpürcəyi vasitəsilə yayılır. İstənilən məməli, yəni balalarını əmizdirən heyvan növü quduzluq virusunu başqa canlılara ötürə bilər. Yoluxmuş heyvanlar başqa bir heyvanı və ya insanı dişləyərək virusu yaya bilər. Daha nadir hallarda, quduzluq virusu yoluxmuş tüpürcək ağız və ya gözlər kimi selikli qişaları olan toxumalarla və ya açıq yara ilə təmasda olduqda yayıla bilər. Bu, hətta yoluxmuş heyvan fərdin dərisindəki kiçik açıq kəsikləri yalasa belə baş verə bilər. Dişləmə ilə yanaşı, caynaq kimi xəsarətlər də quduz virusunu ötürə bilər. Çox nadir hallarda virusun yoluxmuş orqan vasitəsilə toxuma və orqan transplantasiyası resipiyentlərinə keçdiyi müşahidə edilmişdir. Eyni zamanda quduz heyvanın çiy ətini və ya südünü istehlak etmək də quduzluğun ötürülməsinə səbəb ola bilər.

Quduzluğun qarşısını necə almaq olar?

Quduzluq riskini azaltmaq üçün fərdlər ilk növbədə quduz heyvanlarla təmasda olan ev heyvanlarını peyvənd etməlidirlər. Pişik və ya it kimi ev heyvanları quduzluğa qarşı peyvənd oluna bilər. Baytarlar heyvanların nə qədər tez-tez peyvənd edilməli olduğuna dair lazımlı məlumat verəcəklər.

Ev heyvanları mümkün qədər qapalı şəraitdə saxlanılmalı və onlar çöldə olduqda onlara nəzarət edilməlidir. Ev heyvanları ilə vəhşi heyvanlar arasında təmasın qarşısı alınmalıdır.Kiçik ev heyvanları yırtıcı heyvanlardan qorunmalıdır. Dovşan və ya hamster kimi kiçik ev heyvanları qorunan qəfəslərdə saxlanılmalı və vəhşi heyvanlardan qorunmalıdır. Təəssüf ki, belə kiçik ev heyvanları quduzluğa qarşı peyvənd edilə bilməz.

Quduzluğun ümumi simptomlarına aşağıdakılar daxildir:

• Hərarət
• Öskürək
• Dişlənmiş ərazidə uyuşma, karıncalanma və ya ağrı
• Ağızda köpüklənmə
• Narahatlıq və aqressivlik
• Baş ağrısı
• Anormal davranış
• Qarışıqlıq
• Bulantı və qusma
• Fotofobiya
• Koma
• Təngnəfəslik
• Əzələ ağrısı
• İshal
• Zəiflik və yorğunluq
• Hiperaktivlik
• Udmaqda çətinlik
• Halüsinasiyalar
• Narahatlıq
• Su içmək qorxusu
• Üz iflici
• Yuxusuzluq

Quduzluq diaqnozu necə qoyulur?

Quduz bir heyvanın dişlədiyi bir şəxsin quduzluq virusuna yoluxub-yoluxmadığını, simptomlar görünməzdən əvvəl bilmək üçün heç bir yol yoxdur.

Quduzluq əlamətlərinin görünməsi artıq gec olduğunu bildirir. Buna görə də, həkim şəxsin virusa məruz qalma ehtimalının olduğunu düşünürsə, quduzluq virusunun bədəndə yayılmasının qarşısını almaq üçün şəxsə uyğun müalicə olaraq quduzluq peyvəndini tətbiq edəcəkdir.

Özünüzün və ev heyvanınızın quduzluq xəstəliyinə yoluxa biləcəyindən şübhələnirsinizsə, nə etməlisiniz?

Ev heyvanınızın və ya bir insanın yoluxmuş bir heyvanla təmasda olduğundan şübhələnirsinizsə, erkən müdaxilə xəstəliyin qarşısını ala bilər.

İlk addım yaranı dərhal müalicə etməkdir: Yaranı bol su və sabun və ya yuyucu vasitə ilə təxminən 15 dəqiqə yuyun. Sonra 70% spirt/etanol, tincture və ya yod kimi virusidal müalicə tətbiq edin. Yaranın tikilməsini mümkün qədər gecikdirin.

Dərhal həkimə müraciət etmək lazımdır və həkim insanlarda quduzluğun inkişafının qarşısını almaq üçün təmasdan sonra istifadə olunacaq profilaktik müalicəyə qərar verəcək.

Baytar quduz heyvanlar üçün müvafiq müalicəni həyata keçirəcək.

Quduzluq peyvəndinə başladıqdan sonra, hər şeyin tamamlanmasını təmin etmək üçün vəziyyəti izləmək də lazımdır.

Quduzluğa qarşı peyvənd quduzluğun qarşısını almaqda təsirlidirmi?

Quduzluq peyvəndi vaxtında tətbiq edildikdə quduzluğun qarşısını almaqda son dərəcə təsirli olur. Bu səbəbdən quduzluqdan şübhələnən heyvanlar tərəfindən dişlənildikdə mütləq həkimə müraciət etməli və quduzluq peyvəndi almalısınız.

Quduzluğun qarşısı alına bilərmi?

Düzgün peyvənd və maarifləndirmə proqramları ilə quduzluğun qarşısını 100% almaq olar.

Quduzluq yemək, içmə, cinsi əlaqə və ya hava yolu ilə keçə bilərmi?

 Quduzluq yemək, içmək,hava və ya cinsi yolla keçən xəstəlik deyil.

Quduzluğa qarşı peyvənd təhlükəsizdirmi?

Peyvəndin ciddi ziyan vurması riski çox azdır. Tipik yüngül problemlərə vurulan yerdə ağrı, qızartı, şişlik və ya qaşınma daxildir. Digər yüngül problemlərə baş ağrısı, ürəkbulanma, qarın ağrısı, əzələ ağrıları və başgicəllənmə daxildir.

Daha orta və şiddətli peyvəndin yan təsirlərinə qurdeşən, oynaq ağrısı və qızdırma daxildir. Şiddətli allergik reaksiyanın simptomlarına tənəffüs çətinliyi, səs xırıltısı, övrə, solğunluq, zəiflik, sürətli ürək döyüntüsü və ya başgicəllənmə daxildir. Peyvənddən sonra həkim ofisində və ya təcili yardım otağında 30 dəqiqə gözləmək, adətən ciddi bir allergik reaksiyanın baş verib-vermədiyini görmək üçün vaxt verəcəkdir. Orta və ya şiddətli yan təsirlərlə qarşılaşsanız, dərhal həkiminizə müraciət edin.

Quduzluğa qarşı peyvənd necə vurulur?

Əgər dişləyən heyvan məlumdursa və 10 gün müddətində sağ qalmışsa, o zaman şərti müalicə kursu təyin edilir. Şərti müalicə zərərçəkənin müraciət etdiyi gün, həmçinin 7, 21 və ya 28-ci günləri antirabik vaksin vurulur. Dişləyən heyvanın naməlum olduğu təqdirdə və ya məlum olan halda belə 10 gün müddətində ölmüşdürsə, o zaman qeyri-şərti müalicə kursu təyin olunur. Qeyri-şərti zədələnmənin müraciət edilən gün, həmçinin 3, 7, 14 və 28-ci günləri antirabik vaksin vurulur. Bu peyvəndlərin hər biri əzələdaxilinə yeridilir.