Şəkər necə hesablanır?

Tibbdə şəkərli diabet kimi tanınan diabet, insulin hormonu çatışmazlığı səbəbiylə qan şəkəri səviyyəsinin idarə edilməsində pozğunluğun olduğu bir xəstəlikdir. Normalda mədəaltı vəzi adlanan vəzi bədəndə insulin hormonunu istehsal edir və bu hormon qan şəkərinin hüceyrələrə daxil olmasını təmin edir. Ancaq diabetli insanlar ya mədəaltı vəzi kifayət qədər insulin istehsal edə bilmir, ya da bədəni istehsal olunan insulindən səmərəli istifadə edə bilmir.

Diabetin simptomları:

• Daimi həddindən artıq susuzluq və tez-tez sidiyə getmə.
• Daimi aclıq hissi.
• Plansız baş verən və sürətli kilo itkisi.
• Yorğun və halsız hiss etmə.
• Bulanıq görmə.
• Yaranın gec sağalması.
• Tez-tez infeksiyalar.
• Qarışqalanma və ya uyuşma hissi.
• Ağızda quruluq.
• İştahın artması və ya azalması.

Diabet növləri:

1-ci tip diabet: Bu, insulin istehsalının tamamilə dayandırıldığı və ya çox azaldığı bir otoimmün xəstəlikdir.

Tip 2 diabet: Bədən hüceyrələri insulinə müqavimət göstərdikdə və ya kifayət qədər insulin istehsal edə bilmədikdə baş verir.

1-ci tip və 2-ci tip diabet arasındakı əsas fərqlər nələrdir?

 Uşaq və yeniyetməlik dövründə baş verən 1-ci tip şəkərli diabetdə immun sistemindəki pozğunluqlar səbəbindən mədəaltı vəzində insulin istehsal edən hüceyrələr məhv olur. Orqanizm kifayət qədər insulin istehsal edə bilmədiyi üçün bu xəstələr xaricdən insulin qəbul edə bilməsələr, diabetik koma (ketoasidoz) yaranar və həyatları təhlükə altında ola bilər.

Hələ də ən çox görülən diabet forması olan və orta irəli yaş qrupunda görülən 2-ci tip diabetdə insulin insanların mədəaltı vəzində istehsal olunsa da, piylənmə və bədəndə insulinin təsirinə qarşı müqavimət meydana gəlmişdir. Məkrli şəkildə başlayan və buna görə də gec aşkarlanan bu tip diabetdə irsiyyət böyük rol oynayır.

Evdə qan şəkərini necə ölçmək olar?

Xəstələr həmçinin evdə qan şəkərinin səviyyəsini özləri yoxlaya bilərlər. Həkimlər adətən xəstələrə yuxudan oyanan kimi, yemək və ya içməmişdən əvvəl qan şəkərini ölçmələrini məsləhət verirlər. Bununla belə, yeməkdən sonra,yeməkdən əvvəl və ya bəzən yeməkdən 2 saat sonra da ölçülə bilər. Test üçün ən yaxşı vaxt müalicə məqsədlərindən və digər amillərdən asılı olaraq dəyişə bilər. Məsələn, yaxşı idarə olunan və yalnız oral antidiyabetik dərmanlarla müalicə olunan 2-ci tip diabetli bir xəstə həftədə iki dəfə qan şəkərini ölçməli olacaq. Ancaq gündə 4 dəfə insulin tətbiq edən 1-ci tip şəkərli diabet xəstəsi yeməkdən əvvəl və lazım olduqda yeməkdən sonra qan şəkərini ən azı 4 dəfə ölçməlidir.

Evdə qan şəkərini barmaq ucundan ölçmək aşağıdakı aşağıdakı qaydada aparılır:

• Əvvəlcə əllər yuyulur.
• Test sahəsi (adətən barmaq ucu və ya yan) spirtlə silinir.
• Test sahəsi cihazdakı nazik iynə ilə deşilir.
• Qan axını artırmaq üçün ponksiyon yerinin ətrafındakı sahə sıxılır.
• Test zolağına bir damla qan toxunur.
• Monitor ekranında görünən rəqəm ölçmə vaxtı ilə birlikdə jurnalda qeyd olunur.

Şəkərli diabet diaqnozu adətən aşağıdakı üsullarla qoyulur:

Aclıq qan şəkəri testi: Ən az 8 saat aclıqdan sonra edilən qan testidir. Gündəlik qan şəkərinin ölçülməsindən fərqli olaraq, evdə aclıq qan şəkərini özünüz ölçə bilməzsiniz. Aclıq qan şəkərinin ölçülməsi diabet diaqnozu zamanı istifadə edilən əsas testlər arasındadır və həkiminizin nəzarəti altında aparılır. Aclıq qan şəkərini ölçmək üçün ən azı 8 saat ac qalmaq lazımdır və ölçmə nəticəsiniz 126 mq/dl və ya yuxarı olarsa, sizə şəkərli diabet diaqnozu qoyulacaq.

Ağızdan qlükoza tolerantlıq testi : Aclıq qan şəkəri testindən sonra tərkibində müəyyən miqdarda qlükoza olan bir içki istehlak edilir və qan şəkəri səviyyəsi ölçülür.

Təsadüfi qan şəkəri testi: Qan şəkəri təsadüfi bir zamanda ölçülür.

Toxluq qan şəkərinin ölçülməsi

Əsas yeməyin (səhər, nahar, axşam) ilk tikəsindən 2 saat sonra ölçülən qan şəkərinin dəyəridir. Bu yeməkdən sonra qan şəkəri ölçülənə qədər başqa heç nə yeməməli və içməməlisiniz. Yeməkdən sonra qan şəkərini yoxlayarkən, iki saatlıq gözləmə müddətində yalnız iki stəkan su və ya iki stəkan yüngül şəkərsiz çay içilə bilər. Qəlyanaltı yeməkdən sonra qan şəkərinin ölçülməsindən sonra qəbul edilməlidir. Həmçinin, yemək vaxtı çox uzun olmamalıdır.

Əgər aclıq qan şəkərinizin ölçülməsi nəticəniz 100-125 mq/dl arasındadırsa, həkiminiz yeməkdən sonra qan şəkərinin ölçülməsinə, yəni diabet diaqnozu zamanı tətbiq edilən əsas testlərdən biri olan oral qlükoza tolerantlıq testinə (OGTT) qərar verir. . Ağızdan qlükoza tolerantlıq testini (OGTT) ölçmək üçün sizə 75 qram qlükoza (şəkər) verilir və 2 saatdan sonra qan şəkəriniz ölçülür. Əgər yeməkdən sonra qanda şəkərin səviyyəsi 200 mq/dl və yuxarı olarsa, sizə şəkərli diabet diaqnozu qoyulacaq, lakin yeməkdən sonra qan şəkərinin ölçülməsi nəticəniz 140-199 mq/dl aralığındadırsa, bu o deməkdir ki, siz xalq arasında gizli şəkər kimi tanınan şəkərli diabet mərhələsindəsiniz.