Təzyiq yuxarı olanda nə etməli

Qan təzyiqi nədir, onun növləri hansılardır?

Ürəyiniz döyündüyü zaman damarlarınızdakı təzyiq (sistolik təzyiq – sistolik təzyiq) və ürək əzələsi rahatlaşarkən damarlarınızdakı təzyiq (diastolik təzyiq – diastolik qan təzyiqi) ölçüldükdə ortaya çıxan rəqəmlər qan təzyiqini təmsil edir.

Optimal qan təzyiqi dərəcəsi insandan insana fərqli olsa da, ideal 90/60 mmHg ilə 120/80 mmHg arasındadır. (sistolik qan təzyiqi 90-120, diastolik qan təzyiqi 60-80)

Qan təzyiqi oxunuşunda hər iki rəqəm vacibdir. Ancaq 50 yaşından sonra sistolik göstərici (sistolik qan təzyiqi) daha çox əhəmiyyət kəsb edir. İzolyasiya olunmuş sistolik hipertenziya diastolik təzyiqin normal, lakin sistolik təzyiqin yüksək olduğu bir vəziyyətdir. Bu, 65 yaşdan yuxarı insanlar arasında tez-tez rast gəlinən yüksək təzyiq növüdür.

Hipotoniya nədir?  Hipertoniya nədir?

Aşağı qan təzyiqi tibbdə hipotoniya adlanır və təzyiqin qəfil düşməsi şiddətli baş ağrısı, halsızlıq, huşunu itirmə kimi əlamətlərlə özünü göstərir.

Yüksək qan təzyiqi tibbdə hipertoniya adlanır. Gündəlik həyatınızda həddindən artıq duz istehlakı və oturaq həyat tərzi hipertoniyaya səbəb ola bilər. Qısa müddətdə təzyiqin artması heç bir əlamət yaratmadığı üçün 40 yaşdan yuxarı insanlarda vaxtaşırı yoxlanılmalıdır.

Hipotoniya: Nadir hallarda baş ağrısı, halsızlıq, ürək döyüntüsü, həddindən artıq tərləmə, qulaqlarda cingilti, ətraflarda şişlik, burun qanamaları, tez-tez sidiyə getmə kimi əlamətlərlə özünü göstərir. Nəzarət olunmayan yüksək təzyiq çox ciddi xəstəliklərə səbəb ola bilər.

Məlumatlara nəzər salsaq, xəstələrin 45%-i yüksək qan təzyiqindən xəbərsizdir. İnsanın xəstə olub-olmadığını anlamaq və diaqnoz qoymaq üçün iki fərqli gündə istirahət edərkən qan təzyiqi ölçülür.

Həkiminiz əlavə məlumat vermək və yüksək təzyiqiniz olub-olmadığını aydınlaşdırmaq üçün evdə qan təzyiqinizi qeyd etməyinizi xahiş edə bilər. Bəzi hallarda onlar sizdən əlavə testlər tələb edə bilərlər. Və bu məlumatlara baxaraq diaqnoz qoyulur.

14-9-dan çox olan təzyiq ölçüləri yüksək təzyiq hesab olunur. Yüksək qan təzyiqi olan insanlarda qanın damar divarlarına itələmə qüvvəsi daim çox yüksək olur. Bəzi insanlarda yüksək təzyiq heç bir əlamət göstərməsə də, göründüyü zaman tez-tez sidiyə getmə, bulanıq görmə, başgicəllənmə, nəfəs darlığı və yorğunluq kimi əlamətlərlə özünü göstərir. Müalicə edilmədikdə zamanla ürək xəstəlikləri, insult və bəzi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilən yüksək təzyiq duz istehlakını azaltmaq, daha sağlam qidalanmaq, nizamlı idman kimi müalicə üsullarını ehtiva edir.

Hipertoniya; Uzun müddət heç bir əlamət vermədən səssizcə irəliləyərək böyrək, beyin, ürək və damar sistemini xəstələndirə bilir. Əgər insanda başgicəllənmə, nəfəs darlığı, tez-tez sidiyə getmə, bulanıq görmə kimi problemlər yaranarsa, bunlar yüksək təzyiqin əlamətləri hesab olunur.

Yüksək qan təzyiqinin əsas səbəbləri həddindən artıq duz istehlakı, oturaq həyat, siqaret və spirt istehlakı, piylənmə, şəkərli diabet və stressdir. Yüksək qan təzyiqi olan insanlar sağlam qidalanmalı, siqareti atmalı, idman etməli və arıqlamalıdırlar.

Yüksək təzyiqin səbəbləri nədən olur?

Yüksək qan təzyiqi nəzarət altına alınmadıqda, ciddi xəstəliklərə səbəb ola bilər və həyat üçün təhlükə yarada bilər.

Yüksək qan təzyiqinin yayılması 50 yaşdan aşağı kişilərdə və 55 yaşdan sonra qadınlarda daha yüksəkdir.

Yüksək qan təzyiqi riskini artıran amilləri aşağıdakı kimi sıralamaq olar:

Genetik meyl: Yüksək qan təzyiqi xəstələrinin təxminən 60%-nin ailələrində də yüksək təzyiq var.

Piylənmə: Artıq çəkisi olanların təxminən 40%-də yüksək qan təzyiqi var.

Diabet: Yüksək qan təzyiqi diabet xəstələrində çox yaygındır.

Həddindən artıq duz istehlakı: Yüksək təzyiqin səbəblərindən biridir.

Oturaq həyat tərzi: Hərəkətsizlik yüksək təzyiq ehtimalını artırır.Günlük həyatınızda mütlək fiziki cəhətdən aktiv olun.

Siqaret və spirt istehlakı: Yüksək qan təzyiqinin yaranma və inkişaf səbəblərindən biridir.

Stress: Yüksək qan təzyiqinin ortaya çıxmasına şərait yarada bilər.

Yüksək təzyiqin əlamətləri hansılardır:

Qan təzyiqi adətən 14-9-u keçən yüksək təzyiqli xəstələrdə orta və ya şiddətli baş ağrısı, nəfəs darlığı, başgicəllənmə, ürəkbulanma, narahatlıq, bulanıq və ya ikiqat görmə, yorğunluq əlamətləri müşahidə olunur. Bu əlamətlər tez-tez sidiyə getmə, tinnitus və burun qanaması kimi əlamətlərlə də müşayiət oluna bilər.

Yüksək qan təzyiqi olan xəstələrdə müşahidə olunan simptomlar ümumiyyətlə aşağıdakılardır:

• Şiddətli baş ağrısı
• Başgicəllənmə
• Nəfəs darlığı
• Ürək döyüntüsü və nizamsız ürək döyüntüsü
• Bulantı və qusma
• Zəiflik və yorğunluq
• Xüsusilə gecə sidik ifrazının artması
• Narahatlıq hissi
• Bulanıq görmə kimi görmə problemləri
• Burun qanaxması
• Ödem səbəbiylə bacaklarda şişkinlik
• Gözlərdə qızartı

Həyat üçün təhlükə yaradan yüksək qan təzyiqini nə aşağı salır? Qan təzyiqini necə aşağı salmaq olar?

Qan təzyiqi ölçüldükdə 140/90dan yuxarı təzyiq yüksək təzyiq hesab olunur. Yüksək təzyiq yarandıqda evdə tətbiq oluna bilən təbii üsullarla təzyiqi aşağı salmaq mümkündür. Təzyiq yüksəldikdə limonlu su və ayran içmək, sarımsaq yemək, itburnu çayı və kəklikotu suyu qaynatmaq, həmçinin banan yemək olar. Bu qidalar və təbii bitki çayları qan təzyiqini aşağı salır və yüksək təzyiqi azaltmağa kömək edir.

Qan təzyiqini aşağı salan üsullar aşağıdakılardır:

• Qatıq yemək və ya ayran içmək
• Limonlu su içmək
• Sarımsaq istehlakı
• İtburnu çayı və kəklikotu suyunu qaynadıb için
• Portağal və qreypfrut kimi banan və sitrus meyvələri yemək
• Acı qovun, kərəviz suyu və küncüt yağı istehlakı
• Yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər yemək
• Duz istehlakının azaldılması

• Tam taxıllı qidalarla qan təzyiqini aşağı salmağa çalışın
• Kaliumla zəngin qidalar yeyin
• İşlənmiş qidalardan uzaq durun
• Siqaret və alkoqoldan imtina edin
• Müntəzəm olaraq məşq edin
• Yuxu rejiminə diqqət yetirin
• Stressdən qaçmağa çalışın
• Kofein istehlakını məhdudlaşdırın
• Qan təzyiqinizi mütəmadi olaraq izləyin

Gizli qan təzyiqi nədir?

Gizli qan təzyiqi ürək dərəcəsini və damar divarlarının sərtliyini təyin edən bir qan təzyiqi növüdür. Bu təzyiq damarlarda bədəndə dolaşan qanın təzyiqini ölçür və bədəndə qan dövranının sağlam şəkildə baş verməsinə kömək edir. Bununla belə, gizli hipertoniya simptomlara səbəb olmayan və tez-tez diaqnoz qoyulmayan bir vəziyyətdir. Buna görə də, insanların çoxu gizli təzyiqlərindən belə xəbərdar olmaya bilər. Gizli qan təzyiqi ciddi sağlamlıq problemi ola bilər, xüsusən də ürək-damar xəstəliklərinə səbəb ola bilər. Buna görə də, gizli qan təzyiqini müəyyən etmək üçün tez-tez qan təzyiqinin ölçülməsi vacibdir.

Gizli qan təzyiqi kimlərdə olur?

Gizli qan təzyiqi hər yaşda baş verə bilər, lakin ümumiyyətlə 40 yaşdan sonra daha çox rast gəlinir. Aşağıdakı risk faktorları olan insanlarda da daha tez-tez baş verə bilər:

• Yüksək qan təzyiqi tarixi olan insanlar
• Daimi idmanla məşğul olmayan insanlar
• Sağlam olmayan pəhrizdən istifadə edən insanlar
• Yüksək miqdarda spirt istehlak edən insanlar
• Siqaret çəkən insanlar
• Yüksək miqdarda stress yaşayan insanlar
• Kilolu və ya obez olan insanlar
• Yaşlı insanlar

Gizli qan təzyiqi simptomlara səbəb olmayan bir vəziyyət olduğundan, insanların çoxu bunun fərqində belə olmaya bilər. Buna görə də, gizli qan təzyiqinin olması qan təzyiqinin ölçülməsi ilə müəyyən edilməlidir. Gizli qan təzyiqinin müəyyən edilməsi və bu problemin aradan qalxması ürək-damar xəstəlikləri riskini azaltmağa kömək edə bilər.

Qan təzyiqini aşağı salmağa kömək edən qidalar hansılardır?

Qan təzyiqini aşağı salmaq üçün bir çox təbii vasitələr var ki, bunlar da sınanmış vasitələrdir.

 Limon

Limonun sağlamlıq üçün bir çox faydalı xüsusiyyətləri var. Antioksidant xüsusiyyətləri və yüksək vitamin C tərkibi sayəsində bədəndəki sərbəst radikallarla mübarizə aparır və yüksək təzyiqi azaltmağa kömək edir. Təzyiqiniz yüksəldikdə bir stəkan ilıq suya yarım limon sıxıb içmək təzyiqi aşağı salmağa kömək edən üsullardan biridir.

Nanə çayı

Nanə çayı da limonlu su kimi yüksək təzyiqə dərhal təsir edə bilən və ilk yardım olaraq seçilə bilən reseptlərdən biridir. Bir stəkan qaynar suya 1 çay qaşığı quru nanə əlavə edin, 10 dəqiqə dəmləyin və sonra içsəniz, yüksək təzyiqinizi azaltmağa kömək edin.

Yulaf

Yulaf ezmesi yüksək qan təzyiqindən uzun müddət üçün xilas olmağın yollarından biridir. Səhər yeməyində bir kasa yulaf ezmesi yeməklə pis xolesterinin səviyyəsini aşağı sala və buna görə də yüksək təzyiq riskini azalda bilərsiniz.

Banan

Yüksək qan təzyiqinin ən mühüm düşmənləri yüksək miqdarda kalium olan qidalardır. Yüksək qan təzyiqini azaltmaq üçün banan kimi kaliumla zəngin qidalardan ibarət qidalanma proqramı təyin edin və ona əməl edin və bananda olan 400-500 mq kalium sayəsində yüksək təzyiq riskindən qaçın. Əlbəttə, yadda saxlamaq lazımdır ki, bananda da yüksək miqdarda şəkər olduğu üçün şəkər xəstəliyiniz varsa ehtiyatla istifadə etməlisiniz.

Sarımsaq:

Tərkibindəki hidrogen sulfid sayəsində qan axını tənzimləyir və təzyiqin qarşısını alır və ya aşağı salır. Əgər siz qan təzyiqi xəstəsisinizsə, qida rasionunuza bol sarımsaq daxil etməkdə fayda var. Yeməklərinizə,salatlarınıza sarımsaq əlavə edərək və ya çiy yeyərək yüksək təzyiq riski ilə vidalaşın.

Lavanda Çayı:

Sakitləşdirici xüsusiyyətlərə malik bitkidir. Bununla belə, stressi aradan qaldırdığı da məlumdur. Qan təzyiqini aşağı salmaq üçün də idealdır. Tərkibindəki təbii aktiv maddələr damarlarda qan axını stimullaşdırır.

Bir stəkan qaynar suya 1 çay qaşığı lavanda əlavə edin. 15-20 dəqiqə dəmlənməsi üçün buraxın. Soyuyanda süzüb için. Gündə bir dəfə və ya həftədə 3 dəfə içmək məsləhət görülür.

Kərəviz Çayı:

Kərəvizdə olan antioksidant və fitokimyəvi birləşmələr təbii olaraq qan təzyiqini idarə edə bilir. O, həmçinin mayenin tutulmasına nəzarət edir. Tərkibindəki minerallar kortizol istehsalını azaldır.

Nar

Təbii ürək dərmanı olaraq təyin olunan nar, ürək-damar xəstəliklərinə qarşı əhəmiyyətli bir qoruyucu qalxan təmin edir və bu xəstəlikləri olan şəxslərdə xəstəliyi sakitləşdirməyə kömək edir. Nar qan dövranını sürətləndirərək toxumalara kifayət qədər qan və oksigen çatdırılmasını təmin edir və infarktdan qoruyur. Təzyiq balanslaşdırıcı xüsusiyyəti sayəsində yüksək təzyiq dəyərləri olan şəxslərdə təzyiqi aşağı salır və anemiya səbəbiylə aşağı təzyiqdən əziyyət çəkən insanlarda təzyiqi lazımi həddə çatdırır.