Zəhərlənmə zamanı nə etməli?

Zəhərlənmə nədir?

Zəhərlənmə, maddələr mübadiləsinin bədənə daxil olmağa öyrəşmədiyi, bədənin zərər və məhv edilməsinə səbəb olan sağlamlığa zərərli bir maddənin orqanizmə daxil olaraq, orqanların işini pozması olaraq təyin edilə bilər. Bədənin düzgün işləməsinə mane olan maddələr orqanizmin qəbul etmək istəmədiyi maddələrdir. Bu zəhərli maddələr orqanizmin özü tərəfindən istehsal olunmayan və xaricdən alınan maddələr kimi müəyyən edilə bilər. Bu zəhərli maddələr nəfəs aldığımız havada, yediyimiz qidalarda və ya dərimizlə təmasda olan səthdə ola bilər. Mümkün qədər tez bədəndən atılmalıdır. Zəhərli maddənin xaric edilməsi prosesi zamanı xəstədə qusma, ishal, nəfəs darlığı kimi əlamətlər ola bilər.

Zəhərlənmənin əlamətləri hansılardır?

Zəhərlənmə hallarında orqanizmin normal fəaliyyətini davam etdirə bilmədiyi görünür. Bədənin öz rutinindən kənar baş verən sağlamlıq problemləri zəhərlənmə əlamətləri ola bilər. Zəhərlənmə nəticəsində ortaya çıxan əlamətlər insanın immun sisteminə və zəhərlənmə növünə görə dəyişir.

Bədənə kənardan ağız yolu ilə daxil olan zəhərli maddə birbaşa mədə və bağırsaqlara təsir edir. Bu, tez-tez qarın ağrısı və ürək bulanmasına səbəb olur. Bu maddənin orqanizmdən xaric edilməsi zamanı qusma və ishal kimi əlamətlər də yarana bilər.

Zəhərli maddələr tənəffüs sisteminə də təsir edə bilər. Bu, insanın nəfəs almaqda çətinlik çəkməsinə səbəb olur. İnhalyasiya yolu ilə zəhərlənmə zamanı təngnəfəslik əlamətləri bəzən oksigen çatışmazlığına səbəb ola bilər.

Nəfəs alma qaydalarını pozan sürətli nəfəs də zəhərlənmə əlamətləri arasındadır. Nəfəs almada bu qəfil nizamsızlıq nəbzin sürətlənməsinə və ürək ritminin dəyişməsinə səbəb ola bilər.

Zəhərli maddələr bəzi hallarda sinir fəaliyyətlərinə də təsir edə bilər. Zəhərlənmə nəticəsində yaranan tənəffüs çatışmazlığı nəticəsində insan şoka düşə bilər.

Dəriyə zərər verə biləcək hər hansı bir maddənin dəri ilə təmasda olması və ya müxtəlif həşərat və heyvanların ifrazatlarının dəriyə nüfuz etməsi nəticəsində bəzi dəri xəstəlikləri yarana bilər. Bu vəziyyətlər adətən dərinin qızarmasına, dəri toxumasında qıcıqlanmaya və ya dəri səthində şişməyə səbəb olur.

Zəhərlənmə nəticəsində yaranan bu əlamətlərdən biri və ya bir neçəsi eyni anda görünə bilər. Bu zaman gecikmədən həmin şəxsə ilkin tibbi yardım göstərilməli və şəxs xəstəxanaya çatdırılmalıdır. Yuxarıda göstərilən şikayətlərlə xəstəxanaya müraciət edən insanların daha çox yedikləri qidadan zəhərləndiklərini söyləmək olar.

Qida zəhərlənməsi

Qida zəhərlənməsi həzm sisteminə birbaşa təsir edən bir vəziyyətdir. Bu səbəbdən qida zəhərlənməsi nəticəsində görülən qusma və ishal həzm zəhərlənməsinin ən əhəmiyyətli əlamətləridir. Ona görə də bu qidaları ehtiyatla istehlak etmək faydalıdır. Məsələn, pis bişmiş və ya vaxtı keçmiş toyuq zəhərlənməyə səbəb ola bilər. Eynilə, göbələk istehlak edərkən bu məsələ nəzərə alınmalıdır. Meşə sahələrində böyüyən göbələklərin əksəriyyəti zəhərli növlər olduğundan, zəhərli olub-olmadığı bilinməyən göbələklər heç vaxt istehlak edilməməlidir. İspanaq bəzi hallarda qida zəhərlənməsinə də səbəb ola bilər. İspanaq zəhərlənməsində adətən yeyilməməsi lazım olan zərərli otların ispanaqla qarışdırılması nəticəsində baş verir. Ona görə də istər çiy, istərsə də bişmiş hər yeməyin fəsadlarına diqqət yetirilməlidir. Qida seçimində diqqətli olmamaq zəhərlənməyə səbəb ola biləcəyi üçün qida zəhərlənməsindən qorunmaq üçün şüurlu qida seçiminə də diqqət yetirilməlidir. Müəyyən dərəcədən yuxarı temperaturlar qidada qurdların, kiflərin və müxtəlif bakteriyaların böyüməsinə səbəb ola bilər. Zərərli bakteriyalar həm yeməyin görünüşünü dəyişir, həm də pis qoxuya səbəb olur. Bu səbəbdən xarab qidalar heç bir halda istehlak edilməməlidir, görünüşcə sağlam qidalardan heç bir fərqi olmayan bəzi qidalar da zəhərlənməyə səbəb ola bilər. Bəzən istehlak edilən qida heç bir deformasiyaya uğramadıqda aldadıcı ola bilər. Əgər həzm edildikdən sonra şiddətli ishal və qusma kimi qida zəhərlənməsi əlamətləri ortaya çıxarsa, həkimə müraciət edilməlidir. Əksər insanların diqqət etmədiyi diş plomblarında istifadə edilən zərərli maddələr də zəhərlənmələrə səbəb ola bilər.

Amalgam doldurulması ilə zəhərlənmə

Amalgam diş plomblarında istifadə olunan civə tipli bir maddədir. Civə kimyəvi və çox təhlükəli bir maddə olduğundan, bu maddənin laboratoriyalarda istifadəsi üçün xüsusi icazə alınmalıdır. Hətta civə buxarını tənəffüs etmək də zəhərlənməyə səbəb ola bilər. Ona görə də unutmaq olmaz ki, bu zərərli maddənin diş müalicəsində plomb kimi istifadəsi zəhərlənməyə səbəb ola bilər. Çeynənmiş qida və ya içkilərlə birlikdə tüpürcəklə qarışan civə zamanla bütün bədənə yayılmağa və bədəndə yığılmağa başlayır. Bu səbəblə amalgam dolğuları olan insanlarda zamanla dəri zədələnməsi, qalıcı sağlamlıq problemləri və görmə problemləri kimi zəhərlənmə əlamətləri yaşana bilər, yuxarıda sadalanan zərərli xüsusiyyətlərdən ötəri amalgam dolğu günümüzdə üstünlük verilən bir üsul deyil. Diş plombunun boz və ya qara rəngdə olması bu plombun amalgam plomb olduğunu göstərir. Amalgam plomblar xüsusilə hamilə qadınlarda və bətnindəki körpədə müxtəlif problemlər yarada bildiyi üçün vaxt itirmədən mütəxəssis həkimə müraciət etmək və amalgam plombların çıxarılması böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Hamiləlik zamanı zəhərlənmə

Hamiləlik zamanı zəhərlənmə qida zəhərlənməsi və ya kimyəvi zəhərlənmə kimi xarici faktorlar səbəbindən baş verən zəhərlənmə növü deyil. Bu növ zəhərlənmə hamiləlik səbəbiylə orqanizmin özünün yaratdığı zəhərlənmə kimi müəyyən edilə bilər. Bədəndə anormal şişlik, tənəffüs çətinliyi, hərəkəti çətinləşdirən ağrılar, yüksək təzyiq, sidik analizində aşkar edilən zülal sızması kimi hamiləliyə mənfi təsir edən problemlər hamiləlik zamanı zəhərlənmə əlamətləri arasındadır. Ana və körpə üçün böyük zərəri olan bu növ zəhərlənmənin müalicəsində ana mütləq doğum etməlidir.

Balıq zəhərlənməsi

Balıqların məruz qaldığı suda ola biləcək kimyəvi tullantılar, təzə istehlak edilməyən və ya qatıqla istehlak edilən balıqlar zəhərlənməyə səbəb ola bilər. Balıq zəhərlənməsinin simptomları digər qida zəhərlənmələrinə nisbətən daha tez özünü göstərir. Qusma və ürəkbulanma kimi mədə pozğunluqları ilə yanaşı, tarazlıq pozğunluğu və başgicəllənmə də balıqdan zəhərlənən insanlarda tez-tez görülən əlamətlər arasındadır.

Zəhərlənmə növləri

Zəhərlənmənin növləri zəhərli maddənin orqanizmə necə daxil olmasından asılı olaraq fərqlənir. İstehlak edilən qida və ya kimyəvi maddənin səbəb olduğu zəhərlənmə həzm zəhərlənməsi adlanır. Təbii qaz və ya soba qazı kimi birbaşa tənəffüs yolu ilə alınan hava ilə əlaqəli olan zəhərlənmələr tənəffüs yolu ilə zəhərlənmələr, dəridə zəhərli maddə ilə təmas nəticəsində baş verən zəhərlənmələr isə dəri zəhərlənməsi kimi təyin olunur. Zəhərlənmə əlamətləri olan insanlara ilk tibbi yardım zəhərlənmənin növündən və xəstənin zəhərlənmə vəziyyətindən asılı olaraq dəyişir. Şüurun itirilməsi, tənəffüs çatışmazlığı, ürəyin dayanması, qanlı ishal kimi hallarda xəstəni qusmağa sövq etmədən (ağardıcı içmək nəticəsində yaranan zəhərlənmə istisna olmaqla) və ishal dərmanlarının istifadəsi ilə zəhərlənmiş şəxs təcili olaraq xəstəxanaya aparılmalıdır. qida zəhərlənmələrində ən çox istifadə edilən ilk yardım üsullarıdır. İnhalyasiya yolu ilə zəhərlənmə hallarında zəhərlənən şəxsin tənəffüs tezliyinə nəzarət edilir və tənəffüsü asanlaşdırmaq üçün müdaxilələr edilir. Dəridə zəhərli maddə ilə təmas nəticəsində yaranan dəri zəhərlənmələri zamanı zəhərin təmasda olduğu dəri səthi bol su ilə yuyulmalıdır, uyğun ilk tibbi yardım üsullarını tətbiq etmək və dərhal xəstəxanaya müraciət etmək həyati əhəmiyyət kəsb edir kimi zəhərlənmə əlamətləri görünür.

Zəhərlənmə əlamətlərinin görünməsi üçün nə qədər vaxt lazımdır?

Zəhərlənmə əlamətləri insanın necə zəhərləndiyinə görə dəyişir. “Zəhərlənmənin aşkarlanması nə qədər çəkir?” sualına cavab vermək üçün ilk növbədə zəhərlənmənin növünü müəyyən etmək lazımdır. Həzm yolu ilə zəhərlənmə əlamətləri zəhərli maddələr olan qida qəbulundan dərhal sonra görünmür. İlk növbədə istehlak edilən qida həzm edilməlidir. Həzm prosesində sərf olunan vaxt hər qida üçün fərqli olsa da, hər qida ən geci 3-4 saat ərzində həzm olunur. Buna görə də zəhərlənmə əlamətlərinin 5-6 saat ərzində özünü göstərəcəyini söyləmək olar. Bəzi hallarda həm kimyəvi zəhərlənmələrə, həm də tənəffüs yolu ilə zəhərlənmələrə səbəb ola biləcək hallarda, məsələn, ağardıcıdan zəhərlənmə, simptomlar zərərli maddəyə məruz qaldıqdan dərhal sonra (qısa müddət təxminən 30-60 dəqiqə ərzində) görünməyə başlayır.

Qida zəhərlənməsinin qarşısını almaq üçün nə etmək lazımdır?

Qida zəhərlənməsindən qorunmaq üçün şüurlu qida seçimi ilə yanaşı, tez xarab olan qidaların saxlanma şərtlərinə də diqqət yetirilməlidir. Müəyyən dərəcədən yuxarı temperaturlar qidada qurdların, kiflərin və müxtəlif bakteriyaların böyüməsinə səbəb ola bilər.

Qida zəhərlənməsi zamanı nə yeyəcəyinizi düşünürsünüzsə, qida zəhərlənməsindən sonra orqanizm üçün faydalı olan reseptləri təqdim edirik:

1) Qatıq və Fenugreek toxumu qarışığı

Qatıq antibakterial xüsusiyyətlərə malikdir. Həm də probiyotiklərlə zəngin qidadır. Bu şəkildə qida zəhərlənməsinə səbəb olan bakteriyalarla mübarizə aparmaq üçün mükəmməldir. Fenugreek toxumları mədə ağrılarına da yaxşı gəlir.

Materiallar:

1)1 çay qaşığı çəmən otu toxumu

1 xörək qaşığı qatıq

Hazırlanması:

1 xörək qaşığı qatığa 1 çay qaşığı çəmən otu toxumu əlavə edib qarışdırın.

Hazırladığınız bu qarışım mədə ağrılarınız, qusma və ürəkbulanmalarınıza yaxşı gələcək.

2) Bal və limon

Bal və limon qarışığı qida zəhərlənməsinə evdə həll yolu axtaranlar üçün idealdır. Bal antibakterial xüsusiyyətlərə malikdir. Qida zəhərlənməsindən sonra mədəni sakitləşdirir. Qida zəhərlənməsindən sonra mədə narahatlığını aradan qaldırmaq üçün gündə üç dəfə bir qaşıq bal da istehlak edə bilərsiniz.

Materiallar:

Bal

Limon şirəsi

Hazırlanması:

Limon suyu ilə balı qarışdırın. Bu qarışıq mədə narahatlığını aradan qaldıracaq və özünüzü daha fit hiss edəcəksiniz.

3) Sarımsaq

Qida zəhərlənməsinin evdə müalicəsi üçün istifadə edilən qarışıqlardan biri də sarımsaq və su qarışığıdır. Sarımsaq antiviral, antibakterial və antifungal təsirlərə malikdir. Bu xüsusiyyətlər qida zəhərlənməsinə səbəb olan bakteriyalarla mübarizədə də çox təsirlidir.

Materiallar:

1 stəkan su

Sarımsaq

Hazırlanması

1 çay stəkan suya bir neçə diş sarımsaq əlavə edin. Təxminən 5 dəqiqə qaynadın. Sonra içə bilərsiniz.

4) Zəncəfil

Zəncəfil həzm problemlərinin müalicəsində tez-tez üstünlük verilən bir qidadır. Qarın ağrısı, ürəkbulanma, ishal və qusma kimi şikayətləri aradan qaldırmağa kömək edir.

Materiallar:

1 stəkan su

1 çay qaşığı rəndələnmiş zəncəfil

Hazırlanması:

Zəncəfili suya qoyun və qaynadın.

Bu çay qida zəhərlənməsinin əlamətlərini xeyli azaldacaq.

Çayın dadı acıdırsa, bir az bal da əlavə edə bilərsiniz.

5) Alma sirkəsi

Alma sirkəsi mədədə turşuluq balansını azaldır. Bu şəkildə təbii alma sirkəsi mədədə rahatlama təmin edir. Bakteriyaları məhv etməyə kömək edir.

Materiallar:

1 stəkan qaynar su

2 xörək qaşığı alma sirkəsi

Hazırlanması:

İsti su və alma sirkəsini qarışdırın. Bu əlavə qida zəhərlənməsindən sonra zədələnmiş mədənizi rahatlaşdıracaq.

6) Limon və şəkər

Limon antibakterial, antiviral və iltihab əleyhinə xüsusiyyətləri sayəsində qida zəhərlənməsinə səbəb olan bakteriyaları öldürməyə kömək edir.

Materiallar:

1 xörək qaşığı limon suyu

Yarım çay qaşığı şəkər

Hazırlanması:

Limon suyuna şəkər əlavə edin və yaxşı qarışdırın. Bu qarışığı gündə 2 və ya 3 dəfə istehlak edə bilərsiniz.

Tez-tez verilən suallardan biri də sodanın qida zəhərlənməsinə yaxşı olub-olmamasıdır. Limonlu sodanın qida zəhərlənməsinə də yaxşı gəldiyi deyilir.

7) Reyhan

Tərkibindəki antimikrob xüsusiyyətləri sayəsində reyhan qida zəhərlənməsi nəticəsində yaranan qarın ağrılarını azaltmağa kömək edir.

Reyhanı çay kimi dəmləyib bal əlavə edərək istehlak edə bilərsiniz.

8) Banan

Banan kaliumla zəngindir. Qida zəhərlənməsindən sonra baş verən qusma, ishal və ürəkbulanma kimi simptomları azaltmağa kömək edir. Banan həm də zəhərlənmə nəticəsində yaranan yorğunluğu aradan qaldırmağa və enerjini artırmağa kömək edir.

Banan asanlıqla həzm olunan meyvədir. Ancaq həzm etməkdə çətinlik çəkirsinizsə, bananı püre halına salıb yeyə bilərsiniz.