Dəridə və selikli qişada əmələ gələn xoşxassəli zədələrə ziyil deyilir. Bu, bir çox alt növdə tədqiq edilmiş HPV-nin yaratdığı bir virusdur. İnsanlar arasında yoluxucu olan ziyillər təmas yolu ilə yayılır. Dərinin epidermis təbəqəsi olan ən üst təbəqəsi zədələnirsə, ziyillərin inkişafı üçün uyğun zəmin yarada bilər.
Ziyil lezyonlarının müalicəsində müxtəlif çətinliklər olsa da, ümumiyyətlə bir neçə ildən sonra geriləməyə meyllidirlər. HPV virusunun 10-dan çox alt növü var. Bu növlərdən bəziləri xərçəngin inkişafı üçün uyğun əsas və ya meylli ola bilər. Bunlar 6, 16, 18, 31, 35-ci alt növlərdir. Lezyonların bədxassəli problemə çevrilməsi ümumiyyətlə genital bölgədəki ziyillərdə və immun sistemi zəif olan insanlarda müşahidə edilir.
Ziyillər quruluşca sızanaq və sızanaqlara bənzəsələr də, əmələ gəlməsi baxımından bir-birindən çox fərqlidirlər. Sızanaqlar dəriyə nəm və canlılıq bəxş edən yağın həddindən artıq ifrazı nəticəsində həddindən artıq yağlılıqdan yaranır.
Ziyillərə səbəb olan nədir?
Dəqiq cavab olmasa da, ümumiyyətlə zəif immun sistemi olan insanlarda daha çox rast gəlinir. Papillomaviruslar, tibbi dildə HPV virusları olaraq da bilinir, dəridə lezyonlar şəklində görünür və ziyil adlanır. İki növ ziyilin səbəbi HPV virusu deyil. Bunlardan birincisi ziyillərə heç bir təsiri olmayan seboreik virusdur. Digəri Molluscum contagiosum virusudur. O, həmçinin göbək ziyil kimi tanınır. Bunlar yoluxucu deyil. Əsl ziyil kimi təsvir edilə biləcək bir quruluşa sahib deyil.
HPV virusunun bir çox alt növləri olmasına baxmayaraq, bədənin müəyyən hissələrində meydana gələn ziyillərin alt növləri spesifikdir. Bu, yaxın təmasda olan insandan insana keçən viruslara aid deyil. Bu virusa görə bədənin hər yerində ziyil əmələ gələ bilər. Dəridən başqa selikli qişa quruluşu olan nahiyələrdə görünə bilən ziyillər dərinin tutulması səbəbindən inkişaf edə bilər. Dərinin yuxarı təbəqələrində əmələ gələn və çoxalma təsiri olan HPV viruslarının alt tipləri və bu tiplərin zədələri aşağıdakılardır:
HPV 2-4 tiplərində, eyni zamanda ziyil əmələ gəlməsinə səbəb olan 57, 29, 27, 3 və 1 alt tiplərində də müşahidə edilə bilər. HPV tip 4 ziyillərin ən çox yayılmış səbəbidir.
Əllərdə və ayaqlarda dərinin dərin qatlarında meydana gələn ziyillər ümumiyyətlə HPV tip 1 virusundan qaynaqlanır. Bu infeksiya 57, 27, 4, 3 və 2 tipli viruslarla ayaq və əllərdə inkişaf edə bilər.
Yastı ziyillər isə HPV 28, 10 və 3 tipli viruslar səbəbindən yaranır və inkişaf edir.
Keloidlər və ziyillər eyni dəri problemidirmi?
Ziyillər və keloidlər tamamilə fərqli dəri problemləridirsə, ziyillər HPV virusu kimi dəri infeksiyaları ilə əlaqəli faktorlardan qaynaqlanırsa, keloidlər yaraların sağalması zamanı həddindən artıq hüceyrə istehsalından sonra qabarcıq görünüşünün meydana gəlməsidir. Keloid dərinin səthində blister kimi görünən qırmızı və çəhrayı bir formalaşmadır.
Ziyillər yoluxucudurmu?
Virusların yaratdığı ziyillər çox yoluxucudur. Dünyada ümumi problem sayılan ziyillər ümumi əhalinin 10%-ni əhatə edir. Ən çox məktəb yaşlı uşaqlarda müşahidə olunur. Normal əhali arasında iki dəfə daha çox rast gəlinir. Zəif immun sistemi olan insanlarda və ya ətlə işləyənlərdə, məsələn, qəssablarda ziyil virusunun inkişaf səviyyəsi daha yüksəkdir.
Cinslər arasında bölüşdürülməsi nəzərə alındıqda bərabər təsir göstərdiyi görüldü. Sərt bir quruluşa malik olan bu lezyonlar xərçəngin yaranmasında təsirli deyil. Dərinin səthində əmələ gəldiyi üçün dəri ilə təmasda olan digər şəxslərə ötürülə və yayıla bilər. Birbaşa insandan insana keçə bilsə də, ülgüc, dəsmal və əlcək kimi əşyalar vasitəsilə də keçə bilər.
Nəzərə alınmalı olan məqam; Ziyilləri olan şəxslərlə yaxın təmasdan qaçınmaq və onların şəxsi əşyalarından istifadə etmək. Misal üçün; Barmaqlarında ziyil olan birinin istifadə etdiyi əlcəkləri taxmaq və ya ayağında ziyil olan birinin ayaqqabı və başmaqlarını istifadə etmək virusun asanlıqla yayılmasına səbəb olur.
Ziyilli şəxsin şəxsi əşyalarından istifadə və ya onlarla təmasda olmaq ziyil əmələ gəlməsinə birbaşa səbəb olmasa da, HPV virusunun ötürülmə ehtimalı yüksəkdir. Virusa reaksiya insandan insana dəyişir. İnsanda ziyil əmələ gəlib-gəlməməsi onun orqanizminin reaksiyasından asılıdır. Genital bölgədə meydana gələn HPV tipli ziyillər cinsi əlaqə yolu ilə ötürülür.
Ziyillərin əmələ gəlməsi nə qədər vaxt aparır?
Virus orqanizmə daxil olduqdan sonra ziyilin inkişafı ilə görünüşü arasında orta hesabla 1-8 ay vaxt olur. Bir insanın dərisində hər hansı yara varsa, bu, HPV virusunun yoluxması və baş verməsi üçün daha asan bir zəmin olur. İnsanın yaş və ya nəm dərisi də infeksiya ehtimalını artıran faktordur. Misal üçün, türk hamamı, sauna və üzgüçülük hovuzu kimi mühitlərdə ziyillə çirklənmə nisbəti yüksəkdir.
Ziyillərin əmələ gəlməsində bir çox amillər təsirli olur. Bu səbəbdən bədəndə inkişaf etməməsi üçün alına biləcək tədbirlər bütün hallarda etibarlı olmaya bilər. Bunun üçün alına biləcək ehtiyat tədbirləri;
1.Əlləri hər zaman təmiz saxlamaq
2.Dəridə yarana biləcək hər hansı yara və ya qıcıqlanma halında, yaranın təmizlənməsi və nahiyənin infeksiyalaşmasının qarşısını almaq üçün lazımi tədbirləri görərək
3.Bədənində ziyil olduğu bilinən insanlarla təmasdan qaçınmaq və onların əşyalarından istifadə etmək insanın fərdi səviyyədə ala biləcəyi ehtiyat tədbirlərindəndir.
Bədəninin bir yerində ziyil olan insan digər nahiyələrə də yoluxa bilər. Bunun üçün diqqət etmək vacibdir. Ziyilin quru tutulması, cızılmaması, təraş zamanı zədələnmiş yerə bıçaqla toxunmaması, zədələnmiş nahiyə və olmayan yer üçün dəsmal, ülgüc kimi müxtəlif əşyalardan istifadə edilməsi alına biləcək ehtiyat tədbirləri arasındadır.
Ziyillərin növləri hansılardır?
Ziyillərə səbəb olan 100-dən çox HPV virus növü var. İnfeksiyaya səbəb olan virusun növündən və bədəndə yerləşdiyi yerdən asılı olaraq müxtəlif növ və formalı ziyillər yarana bilər. Bundan əlavə, ziyillərə bənzəyən, lakin ziyil olmayan müxtəlif dəri lezyonları var. Ümumi ziyil növləri aşağıda ətraflı izah edilmişdir. Ziyillərə bənzər olsa da, fərqli bir virusun yaratdığı dəri lezyonları da var. Ən əhəmiyyətli ziyil növləri aşağıdakılardır:
Ümumi ziyillər
Verruca Vulgavis adlı ziyillər dəridə ən çox yayılmış ziyil növüdür. Bədənin hər yerində görünsə də, ən çox ayaq və əllərdə olur. Dırnaq kənarlarında və barmaqlarda inkişaf etməyə meyllidir. Bu tip ziyillər təzyiqə görə qaşınma və ağrıya səbəb olmur. Noxud boyda ola bildiyi üçün insanın estetik baxımdan pis hiss etməsinə səbəb ola bilər.
Dırnaq kənarlarında və ya dırnaq yatağında meydana gələn ziyillərə periungual da deyilir. Çox kiçik əmələ gəlməyə başlayan lezyonlar zamanla inkişaf edir və gül kələminə bənzəyən görünüş yaradır. Daha çox dırnaqlarını dişləmək vərdişi olan gənclərdə və uşaqlarda inkişaf edir.
Düz ziyillər
Ümumi tipli və düz tipli ziyillər çox oxşar zədələrə malikdir. Yastı ziyillər tez-tez üzdə, qollarda və budlarda görünür. Onlar ilk baxışdan görünməz ola bilər. Lezyonların üst səliqəli görünüşü var və sarımtıl, çəhrayı və ya qəhvəyi rəngdə ola bilər.
Filiform ziyil
Onlar uzun, sap kimi bədəni olan ziyillərdir. Verruca vulgaris (ümumi ziyil) xüsusi formasında görünür. Adətən yaşlı insanlarda göz qapaqları, burun, dodaqlar və boyun kimi bölgələrdə görülür. Bu tip ziyillərdə qaşınma baş verə bilər. Qurutma, yuyarkən və ya təraş edərkən yaralanmaya səbəb ola bilər.
Estetik cəhətdən narahatedici bir görünüşə sahib olduğu üçün müalicə edilməlidir. Verruca Filiformis ziyilləri digər ziyillərdən fərqli bir görünüşə malikdir. Dəridə uzun çıxıntılar 1-2 mm uzunluğunda inkişaf edə bilər. Onlar sarı, qəhvəyi və ya dəri rəngində ola bilər. Onların meydana gəldiyi bölgəyə görə üz ziyilləri də deyilir.
Plantar ziyilləri
Verruca Plantaris ziyilləri adətən ayaqların altında görünür. Digərlərindən fərqli olaraq, bu lezyonlar insana çox ağrı verir. Adətən idman zalı, türk hamamı və hovuz kimi ümumi yerlərdə ayaqyalın gəzməklə yoluxur. İnsanın ayaq altlarında çoxlu çatlar və qıcıqlanmalar varsa, Plantaris viruslarının inkişafı üçün mühit təmin edilir.
Lezyonlarda adətən ortada depressiya olan yuvarlaq və düz çapıq olur. Bu ziyillər zamanla qabıqlı və sarı rəngə çevrilir. Bəzi insanlarda ziyillərin ortasında qara bir sahə görünə bilər. Plantaris lezyonlarının müalicəsində istifadə edilən yamaqların tərkibində salisilik turşu var. Digər üsullar lazer müalicəsi, azot və küretaj kimi tətbiqlərdir.
Bundan əlavə, lazer, radiotezlik texnologiyaları və ya kimyəvi pilinq kimi ləkə müalicəsi üçün istifadə olunan bir çox üsullar var. Bunlar aşağıdakılardır:
Tulium lazeri
Fraksiyalı lazer
Qızıl iyne
Cosmelan və Dermamelan
Fibroblast
Genital bölgədəki ziyillər
Genital bölgədə meydana gələn ziyillər ümumiyyətlə yumşaq təbiətlidir. Qaşıntı və ağrı kimi narahatedici təsirlərə malikdir. Yoluxma yolu cinsi yolla olur. Xərçəng riski az olan HPV viruslarında inkişaf edir.
Bu lezyonlar çılpaq gözlə görünəcək qədər böyük olmaya bilər. Forma və rəng baxımından dəyişkən xüsusiyyətlərə malikdir. Dərinin tonundan daha tünd rəngdə olması ilə fərqlənə bilər. Lezyonların yuxarı hissələri gül kələm görünüşünə malikdir və şişkindir. Onlar tək və ya qrup halında baş verə bilər. Kişilərdə cinsiyyət nahiyəsində ziyillərin göründüyü hissələr bud, anus ətrafı, qasıq, xaya dərisi və penisdir.
Qadınlar üçün; Lezyonlar anusun içərisində və xaricində, vajinada və ya serviks bölgəsində baş verə bilər. Bəzi hallarda ziyillər xaricdən görünməsələr də simptomları ilə müəyyən edilə bilər. Genital bölgədə ziyil əmələ gəlməsi şikayətləri arasında qanaxma, qaşınma, vaginal axıntı və yanma kimi narahatlıqlar var.
Göbək ziyilləri
Molluscum contagiosum lezyonları ziyillərə bənzəsə də, əslində papillomaviruslardan qaynaqlanmır. Onlar ziyillərə bənzəsələr də, zərərsiz dəri hüceyrələridir. Molluscum contagiosum virusunun erkən mikroorqanizm lezyonlarından biridir. Bədəndə qrup halında inkişaf edirlər. Ən çox yetkinlərdə cinsiyyət orqanlarında müşahidə olunur. Uşaqlarda qoltuqaltı, boyun, üz və gövdədə əmələ gəlir.
Seboreik ziyillər
Həqiqi ziyil olmayan seboreik ziyillərin niyə əmələ gəldiyi dəqiq bilinmir. Heç bir virusun törətmədiyi üçün onların yoluxucu təsiri yoxdur. Seboreik keratoz adlanan bu tip ümumiyyətlə yaşlılarda görülür. Qollar, ayaqlar, kürək, əllərin arxası, üz və sinə nahiyəsində görülür. Onların görünüşü müxtəlifdir. Fərqli alt tipləri olan bu lezyonlar lazer və ya cərrahi müdaxilə ilə müalicə olunur.
Ziyillərə necə diaqnoz qoymaq olar?
Normal şəraitdə həkimlər üçün ziyil diaqnozu qoymaq olduqca asandır. Diaqnoz adətən ziyil lezyonlarının müayinəsi ilə qoyulur. Ümumilikdə ziyillərin quruluşu, forması, yeri, ziyil olub-olmaması çoxlu məlumat verir. Həkim müayinə zamanı diaqnoz qoymağa əmin olmadıqda, zədələnmiş yerlərdən toxuma nümunələrinin götürülməsini və laboratoriyada ətraflı müayinə olunmasını tələb edə bilər.
Bəzi hallarda nümunəyə təsir edən virusu aşkar etmək üçün testlər və təhlillər aparıla bilər. İmmunohistokimya üsullarını tətbiq etməklə, ziyillərə səbəb olan HPV virusunun strukturunda olan zülalları aşkar etmək olar. Polimeraza zəncirvari reaksiya metodu ilə virusun tipini ayırd etmək və virusun DNT-sini araşdırmaq olar.
HPV virusunun hansı alt növü olduğunu müəyyən etmək üçün bir çox analiz üsulları, xüsusən də PCR metodu tətbiq oluna bilər. Bunlardan biri də virusun DNT-sinin laboratoriya mühitində müayinəsidir.
Ziyilləri necə müalicə etmək olar?
Bunlar heç bir müalicəyə ehtiyac olmadan aylar və ya həftələr ərzində yox ola bilən bədən üçün zərərsiz lezyonlardır. Ancaq insanı estetik cəhətdən narahat edirsə, hər hansı şikayətlərə səbəb olursa, cinsiyyət nahiyəsində inkişaf edirsə, müalicə edilməlidir. Bu vəziyyətə misal olaraq ayaqların altındakı ziyilləri göstərmək olar. Əgər insanın ağrı və ya qaşınma kimi şikayətləri varsa, ziyilin müalicəsi mütləqdir. Xəstə aşağıdakı hallarda həkimə müraciət etməlidir:
1.Ziyillər yoluxmuşsa, iltihab və ya qanaxma varsa,
2.Atopik dermatit kimi digər dəri xəstəlikləri ilə müşahidə olunarsa,
3.Molluscum contagiosum virusuna görə göbək ziyiliniz varsa.
Bəzi ziyil növləri dəri xərçəngi növləri ilə qarışdırıla bilər. Bunlardan biri də seboreik ziyildir. Müdaxilədən qaçmaq və ya bunun zərərsiz olduğuna əmin olmadan hər hansı bir tədbir görmək üçün tibb işçisi ilə məsləhətləşməlidir.
Ziyilləri müalicə etmək üçün bir çox müxtəlif üsullardan istifadə olunur. Tətbiq ediləcək üsul ziyilin çıxarılmasıdır. Yerinə, ölçüsünə, növünə və sayına görə dəyişir. Bu səbəblə tətbiq olunacaq müalicə planı insandan insana görə də dəyişə bilir.
Müalicə zamanı, cərrahi prosedurlar, dondurma kimi tanınan kriyoterapi və ya salisilik turşusu olan dərmanlar tətbiq edilməlidir. Müvafiq müdaxilədən sonra HPV virusu fəaliyyətini dayandıracağı üçün təkrarlanmayacaq. Əgər insanın immun sistemi zəifdirsə, təkrarlanma ehtimalı yüksəkdir. Müalicədən sonra immunitet sistemini gücləndirmək çox vacibdir.
Ziyillərin müalicə tətbiqləri hansılardır?
Bir çox səbəbə görə yarana bilən bəzi ziyillər qısa müddətdə öz-özünə yox olarkən, bəziləri dəridə uzun müddət qalıb kütləvi şəkildə böyüyür. Öz-özünə və təbii şəkildə keçməyən ziyillərin müxtəlif müalicə üsulları var.
1. Tərkibində salisilik turşu və ya laktik turşu olan dərmanlar
Salisilik turşu məhlulu 2-4 həftə ərzində gündə bir dəfə ziyil sahəsinə tətbiq olunur. Salisilik turşu məhlulları bir çox formada, xüsusən də krem və cila şəklində istehsal olunur. Bəzi növlərdə laktik turşu da var. Yamaq şəklində salisilik turşu istifadə edərkən, eyni müddət ərzində hər gün tətbiq olunur. Daha effektiv müalicəni təmin etmək və zədələri yaxşılaşdırmaq üçün yamaqları prosedurdan əvvəl 15 dəqiqə suda islatmaq olar.
2. Kriyoterapiya müalicəsi
Azotun (maye azotun) həkim tərəfindən ziyilə tətbiqi kriyoterapiya adlanır. Azot son dərəcə soyuq quruluşu ilə ziyilin üst təbəqələrində olan hüceyrələrin məhv olmasını təmin edir. Bu proses müxtəlif üsullarla tətbiq oluna bilər. Prosedurda bir pambıq çubuq maye azota batırılır və zədələnmiş yerə təzyiq edilir. Bu proses ən azı həftədə bir dəfə yaxşılaşma əldə olunana qədər təkrarlanır.
Bu müalicənin bəzi yan təsirləri var. Prosedur zamanı xəstə ağrı hiss edə bilər. Daha sonra bəzi xəstələr dərilərində rəng dəyişikliyi və ya çapıqlar ola bilər. Kriyoterapiya periferik arteriya xəstəliyi və ya diabetik ayaq xəstəliyi olan şəxslər üçün tövsiyə edilmir. Çünki ayaq nahiyəsində ziyillərin müalicəsi onların zəif sağalmasına və sinirlərin zədələnməsinə səbəb olur.
Bir neçə seans tələb olunsa da, məqsəd ziyilləri azaltmaqdır. İnsanda ağrıya səbəb olan bu prosedurda zədənin altındakı dəri və ətrafı dondurulur. Dərinin təxminən bir həftə ərzində donmasından sonra, lezyonlar yuxarıya qaldırılır və dəridən təmizlənir.
3. Cərrahi müalicə
Bəzi lezyonlarda kriyoterapiya və ya dərman müalicəsi faydalı olmaya bilər. Belə hallarda ziyillər cərrahi müdaxilə ilə dəridən çıxarılır. Müalicə ediləcək nahiyə lokal anesteziya ilə anesteziya edildikdən sonra ziyil kəsilir və cərrahi alətlərlə dəridən çıxarılır. Cərrahi müdaxilənin bir yan təsiri, ziyilin çıxarıldığı bölgədə çapıqların meydana gəlməsidir.
İnsanların həyatının bir dönəmində yaşaya biləcəyi bu pozğunluq bədxassəli dəri lezyonları arasında müşahidə olunmur, ancaq bir neçə il ərzində özbaşına geriləyib bədəndən yox olur. Dərinizin hər hansı nahiyəsində yaranan ziyilləri aşkar etmək və onların başqa nahiyələrə və digər şəxslərə keçməsinin qarşısını almaq üçün bir səhiyyə müəssisəsinə müraciət etməli və mütəxəssis həkimdən dəstək almalısınız.
Ziyillərin qarşısını necə almaq olar?
Bir insanın bədəninin bir yerindən digərinə ziyillərin yayılması mümkün olsa da, onların başqa insanlara keçmə ehtimalı yüksəkdir. Bu tövsiyələrə əməl etməklə ziyil riskini azalda bilərsiniz:
Güclü immunitet sisteminə sahib olmaq infeksiya ehtimalını azaltmaq üçün vacib amildir. Bu məqsədlə tövsiyələrə balanslaşdırılmış qidalanma, siqaret çəkməmək və spirtli içkilərdən istifadə etməmək, müntəzəm olaraq idman etmək və gəzmək daxildir.
Hamamdan sonra ayaq barmaqlarınızı islanmamaq üçün yaxşıca qurudun.
Dəriniz qurudursa, mütəmadi olaraq əllərinizə nəmləndirici losyonlar çəkin.
Ailənizdən kimsədə ziyil varsa, eyni dəsmaldan və ya eyni əşyalardan istifadə etməməyə diqqət edin.
Sauna, üzgüçülük hovuzu, türk hamamı, idman qurğuları və otel otaqları kimi yaş yerlərdə başmaqdan istifadə etməyinizə əmin olun.
Ziyil sahəsi ilə təmasda olan paltar və dəsmalları dezinfeksiya etmək üçün ən azı 60 dərəcədə yumaq vacibdir.
Dırnaqlarınızın ətrafındakı dərini çıxarmaq infeksiyaya və virusların ötürülməsinə yol açır. Dırnaq kənarlarında kiçik yaralar yarana bilər. Bunu etməmək üçün diqqətli olun.
