Zob xərçənginin əlamətləri

Zob vəzi, boyunda orta hissədə olan, 20-25 qram ağırlığında və daxili keçiricilik funksiyası olan bir orqandır. Zob bezinin yol istifadə edərək etdiyi hormon bütün bədən metabolizmasının tənzimlənməsində rol oynayar.

Zob vəzi xəstəlikləri cəmiyyətdə çox sıx (təxminən hər 10 nəfərdən 3-ü) rast gəlməkdədir və ümumilikdə simptom verməzlər.

Ancaq zob vəzi düyünlərinin bir qismi xərçəng olaraq ortaya çıxmaqda və ya sonradan xərçəngə dönüşə bilməkdədir.

Zob xərçəngi nədir?

Bütün xərçəng növləri arasında ən az rast gəlinənlərdən olan zob xərçəngi eyni zamanda müalicəyə ən uyğun cavabı göstərən xərçəng növüdür. Zob xərçəngi,yumurta xərçəngindən sonra ən çox rast gəlinən endokrin xərçəngidir.

Zob xərçəngləri, bütün xərçəng xəstəliklərinin yüzdə bir hissəsindən azını təşkil etməkdədir. Uşaqlarda nadir hallarda görülməklə birlikdə, iyirmi yaşlardan sonra görülən xərçənglər arasında ilk 5 sırada öz yerini tutmaqdadır.

Hər il 1000 insandan birində zob xərçəngi yaranmaqdadır.

Zob düyünləri qadınlarda kişilərdən daha çox rast gəlinir, ancaq kişilərdə görülən nodullərdə xərçəng görülmə sıxlığı qadınlardan daha çoxdur. Cəmiyyətdə görülmə sıxlığı yüzdə 4,2 olan zob xərçənglərinin yaranma riski həyatı boyunca qadınlarda təxminən 0,7, kişilərdə isə 0,25-dir.

Zob düyünləri

Zob bezi içində olan yumrulardır. Tək və ya çoxlu ola bilirlər. Hormon yayanlar isti nodül, hormon yaymayanlar soyuq nodül olaraq adlandırılır. Ayrımı tiroid sintigrafisi ilə edilir. Düyünlərin pis-yaxşı ayrımı incə iynə biopsisi ilə edilir. Sadə xoşxassəli nodüllər çıxarılmadan təqib edilə bilir.

Zob vəzi iltihabları

Xəstəliyin müddətinə görə akul, keçici və xroniki olaraq adlandırılırlar. Akut tiroid sürətli başlayıb, qısa zaman davam edər. Keçici tiroidlər bir ilə qədər davam edə bilər. Subakul tiroid, bu qrupdadır. Xronik tiroitdə isə ən bilinəni  Hashimato tiroididir. Həyatı boyu davam edə bilər. Otomnun səbəblərlə yaranır. Cəmiyyətlə hipdoiridinin ən böyük səbəbləri arasındadır. Bəzən tiroid xərçəngi ilə birlikdə görülə bilər. Müalicəsində hormon dərmanları istifadə edilir.

Zob xərçəngi necə bilinir?

Ultrasonografının sadə şəkildə tətbiq edilməsi ilə artan zob düyünlü təsbitetmə oranına paralel olaraq, bu düyünlərdə müəyyən faiz nisbətində artmışdır. İncə iynə asperasyon biopsisi ilə daha çox zob xərçəngi təşhis edilə bilər hala gəlmişdir. Aparılan araşdırmalarda yetişkinlərdə bu şəkildə təsadüfən təsbit edilə biləcək zob xərçəngi sıxlığı yüzdə 6-a kimi yüksək nəticələrə çıxmaqdadır.

Zob xərçənginə səbəb olan elementlər nələrdir?

Baş və boyun bölgəsinin radiasiyaya məruz qalması zob xərçəngi sıxlığını artırır. Uşaqlıqda, 200-700 rad ətrafında radiasyon artmış insanlarda 20-25 il sonra zob xərçəng sıxlığını yüzdə 2 ətrafında olduğu ortaya çıxarılmışdır. Çernobil nüvə santrali qəzasından sonra o bölgədə yaşayan insanlarda zob xərçəngində böyük artım qeydə alınmışdır. İllər öncə akne, baş dərisinin problemləri boyunca tüberkülyoz, baş dərisinin göbələk infeksiyaları, üzün qan damarı tümorləri, böyümüş tinus, toksillit, səbəblərlə radiasiya məruz qalmış hadisələrdə zob xərçəngi yüzdə 30 daha sıx görülməkdədir. Bu tip nodüllər günümüzdə artıq tətbiq olunmamaqdadır. Əlavə olaraq baş və boyun bölgəsində xərçəng ştampı bu hissəyə radiasiya tətbiq olunan xəstələrdə zob düyünü və xərçəngi ilə rastlaşma faizi də yüksəkdir. Əgər keçmişdə bu tip bir müalicə sizə tətbiq olunmuş isə bu halda mütləq şəkildə həkiminizə müraciət etməli və zob bezinin incələnməsini istəməlisiniz.

Zob xərçəngi əlamətləri

Zob xərçəngi ümumilikdə əlamət verməz. Guatr səbəbi ilə, izlənilən xəstələrdə və ya təsadüfən başqa bir xəstəlik üçün edilən tədqiqatlarda ortaya çıxa bilər. Nadir hallarda, kütlə səs azlığı, udqunma güclüyü, çox nadirən də sümük qırıqları və ya hipertiroidi (zəhərli guatr) elə ortaya çıxa bilər. Düyünləri xərçəngli xəstələrin yüzdə 30-da üzdə qızartı,ishal və yorğunluq ola bilər. İnsanda zob düyünü olub-olmadığını müəyyən etmək üçün günümüzdə isifadə olunan ən təsirli vasitə zob sintiqrafisi vasitəsi, günümüzdə düyün təspitində deyil, daha çox aktivitənin müəyyən olunmasında istifadə olunmaqdadır.

Son illərdə zob xəstəliklərində tanısal vasitələrin inkişafı, texniki imkanların genişlənməsi səbəbi ilə bir çox zob ultrasonoqraf və incə iynə biopsi edilə bilməkdədir. Bu səbəblə, başlanğıc halındakı zob xərçənglərinin daxil təşhis edilmə tərzi müasir dövrümüzdə çox yüksəkdir. Ancaq bunuda bildirməkdə fayda var ki, otopsi çalışmalarında 50 ətrafında zob düyünü saptanmaqdadır. Yəni hələ də cəmiyyətdə ultrasonla belə müəyyən edilə bilməyən zob nodülleri mövcuddur. Zob bezində düyün saplandıqdan sonra əgər şübhə varsa, nodüldən edilən incə iynə aspirasyon biopsisi ilə tiroid düyünlərinin pis niyyətli olub-olmadığını ortaya qoyur.İncə iynə aspirasyonu, yaxşı əllərdə aşağı riskli, sürətli nəticə verən və asan tətbiq olunan bir vasitədir. Biopsi nəticə verən və asan tətbiq olunan bir vasitədir. Biopsi nəticəsi xoşniyyətli gəlirsə və xəstənin başqa bir narahatçılığı yoxdursa, zob düyünləri təqib edilə bilər. Biopsi nəticəsi şübhəli və ya pisxassəli olarsa, müalicə mərhələsinə keçilir.

Zob xərçənginin müalicə yöntəmləri

Zob xərçəngi müalicəsinin ən təsirli yöntəmi cərrahi yöntəmdir. Bəzi mərkəzlərdə zob xərçəngində zob bezinin sadəcə bir qisminin çıxarılmasının yetərli ola biləcəyi düşünülsə də, ən etibarlı yöntəm zob bezinin tamamilə çıxarılmasıdır. Zob cərrahisində görülə bilən səs qısıqlığı, kalsium düşüklüyü kimi komplikasyonlar, əməliyyat sınaqlı bir qrup tərəfindən həyata keçirildiyində ən aza düşməkdədir.

Cərrah əsnasındakı tapıntılara, xərçəngin patoloji xüsusiyyətlərinə və total zob sonrası edilən bütün bədən taramaları nəticəsinə arxalanaraq əməliyyatdan sonra xəstələrə radioaktiviyot müalicəsi tətbiq oluna bilər.

www.medicalpark.com.tr