Ürək təzyiqi neçə olmalıdır?
Təzyiq ya da qan təzyiqi, ürəyin qanı pompalayarkən yaratdığı təzyiqin damara təsiridir. Təzyiq, insanların sağlıq durumlarını göstərən önəmli faktorlardan biridir. İdarə altına alına bilən bir durum olmasına baxmayaraq, təzyiq problemləri günümüzdə geniş yayılmışdır. Yüksək qan təzyiqi, ürək-damar və digər bəzi xəstəliklərlə yaxından əlaqəli olarkən aşağı qan təzyiqi də təcili tibbi yardım ehtiyac yarana bilən bir durumdur. Qlobal bir sağlıq problemi olan xroniki yüksək təzyiq; ürək, damarlar, beyin, gözlər və böyrəklərə təsir göstərər. Təzyiq düşməsi isə keçici səbəblərlə meydana gələ biləcəyi kimi, sağlıq problemlərinə bağlı olaraq xroniki də ola bilir. Hər iki durumda gərəkli tədbirlər görülmürsə və ya müalicə aparılmazsa həyatı təhlükəyə səbəb olur. Genetik, ətraf və psixoloji faktorlar təzyiqinizə təsir göstərə bilər. Stabil və sağlam qidalanma ilə fiziki aktivitə daxil olan sağlam bir yaşayış tərzi, təzyiqin səbəb ola biləcəyi riskləri azaldır.
Təzyiq nədir?
Arterial qan təzyiqi, ürəyin bədənə qan pompalayarkən arterial damarlarda yaratdığı təzyiqdir. Bu təzyiq sabit deyildir, ürəyin pompalama işi sırasındakı hərəkətlərinə görə dəyişiklik göstərərək gün ərzində düşər və ya yüksələr. Qan təzyiqinin gün ərzində dalğalanması normaldır.
Ancaq təkrar olaraq normalar üzərində olması, yüksək təzyiqə işarə edər. Yüksək təzyiq “hipertəzyiq” olaraq da adlandırılır. İnfarkt, inme və ürək damar xəstəlikləri riski, təzyiqin artması ilə nəticələnir. Artan qan təzyiqi, müəyyən təzyiq dəyərlərinə görə yüksək təzyiq, 1.evre hipertəzyiq, 2.evre hipertəzyiq və hipertansif kriz olaraq irəliləyər:
1.Qəti bir şəkildə yüksək təzyiqin 130-139 mmHG və kiçik təzyiqin 85-89 mmHG olması yüksək təzyiqi göstərir.
2. 1.evre hipertəzyiq, daimi olaraq böyük təzyiqin 130-139 mm HG və kiçik təzyiqin 85-89 mmHG arasında olduğu dönəmdir.
3. 2.evre hipertəzyiq, qan təzyiqinin daimi olaraq 140-190 mm HG və ya daha yüksək olduğu zamandır.
4. Qan təzyiqi 180/120 mm HG və daha çox olduğunda tibbi müdaxilə lazımdır. Sinə ağrısı, danışma və ya görmədə dəyişiklik, nəfəs darlığı kimi əlamətlər hipertansif kriz yaşadığımızı göstərir.
Təzyiq düşməsi, ümumilikdə, təzyiqin 90/60 mm HG-dan daha aşağı olmasıdır və Hipotəzyiq olaraq da adlandırılır. Hipotəzyiq əlamətləri, bədəniniz qan təzyiqindəki düşüşü tənzimləyə bilmədiyində ortaya çıxar. Ümumilikdə, baş dönməsi, mədə bulantısı, bulanıq görmə, ürəkgetmə kimi simptomlar görülür, ancaq hər zaman bilinən simptomlar da verməyə bilər. Simptomlar, təzyiq düşməsinin səbəbinə və nə qədər sürətli inkişaf etdiyinə bağlı olaraq dəyişiklik göstərə bilir. Məsələn, ani olaraq ayağa qalxdığınızda gerçəkləşən təzyiq düşməsi, aclıq, susuzluq və ya yorğunluq kimi səbəblərlə başınıza gələ bilər. Ancaq qan təzyiqindəki ani düşüşlər, yaşamı təhdid edə bilər və müalicəyə ehtiyacınız ola bilər. Bu cür hipotəzyiqin səbəbləri aşağıdakılardır:
1.Qanama və qan itirilməsi
2.Aşağı və ya yüksək bədən temperaturu
3.Ürək çatışmazlığına səbəb olan ürək rahatsızlıqları
4.Ciddi qan infeksiyası
5.Qusma,ishal və ya yüksək bədən temperaturundan qaynaqlanan şiddətli su maye itirilməsi
6.Ciddi bir allergiya rekasiyası
Təzyiq neçə olmalıdır?
Qan təzyiqi, ən sıx ölçülən kliniki parametrlərdəndir və dəyərləri müalicə qərarlarında müəyyənləşdirici ola bilər. Qan təzyiqi, təzyiq aləti ilə ölçülür və yaş, qidalanma və xroniki xəstəlik varlığı kimi faktorlardan təsirlənir. Təzyiq iki say istifadə edilərək ölçülür: bunlar böyük təzyiq və kiçik təzyiq olaraq bilinən dəyərlərdir. Normal təzyiq dəyərləri ortalama olaraq 120/80 mmHG ətrafındadır. Bu ölçüm 12-yə 8 şəklində də ifadə edilir. Düzgün bir qan təzyiqi ölçülməsi əldə etmək üçün ən az 3 ayrı zamanda ölçüm edilir və iki və ya daha artıq qan təzyiqi ölçümünün ortalaması nəzərə alınır. Qan təzyiqi ölçümünün dəqiqliyi, təşhis üçün önəmlidir. Hipertəzyiq və ürək-damar xəstəlikləri riskinə qarşı yoxlanılması önəmlidir. Təzyiq problemləri, erkən təşhislə düzəldilə bilər və beləcə, bədənə olan mənfi təsirləri nəzarət altında saxlamaq olar.
Təzyiq növləri hanılardır?
2 növ təzyiq dəyəri vardır və ölçmə cihazlarında təzyiqimiz iki sayı olaraq qeyd edilir. Bu iki sayı böyük təzyiq olan sistolik qan təzyiqi və kiçik təzyiq olan diyatstolik qan təzyiqidir. İlk sayı, böyük dəyərli olan böyük təzyiq: ikinci sayı kiçik dəyərli olan kiçik təzyiqdir. Ürəyin qasılması və sakitləşməsi durumuna görə ölçülürlər və bu dəyərlər sizə dolaşım sisteminiz haqqında məlumat verir. Mərkəzi sinir sisteminin də içində olduğu dinamik sabitləyicinin təsirlərilə böyük və kiçik təzyiq müəyyənləşdirilir. Bu təsirlər:
1.Ürəyin dəqiqədə pompaladığı qan həcmi
2.Qanın axıcılıq xüsusiyyəti
3.Arterial damarın yumşaqlığı
Bu mexanizmalar xaricində çevrəsəl faktorlar olan yüksəklik, mövsümi, stres; fiziksəl faktorlar olan bədənin duruş şəkli və duyğusal faktorlar, siqaret, spirtli içki, piylənmə və qidalanma; qan təzyiqi dəyişikliklərinə səbəb olan digər təsirlərdir.
