Cəmiyyətdə geniş yayılmış xəstəlik olan faringit udlağda infeksiya nəticəsində udlağın iltihabıdır. Əsasən qızdırma, boğaz ağrısı və yorğunluq kimi əlamətlərlə özünü göstərən bu xəstəliyə viruslar və ya bakteriyalar səbəb ola bildiyi üçün bu xəstəliyin yoluxucu olduğunu söyləmək olar. Digər qripəbənzər virus xəstəlikləri kimi, qış aylarında soyuqdəymə səbəbiylə orqanizmin müqaviməti azaldığından onun da tezliyi artır. Bu xəstəliyin diaqnozu çətin deyil və müalicəsi də çətin deyil.Faringit xəstəliyin gedişatına görə kəskin və xroniki olaraq təsnif edilə bilər.
Kəskin faringit nədir?
Adətən virus və bakteriya kimi mikroorqanizmlərin yaratdığı infeksiyalar nəticəsində yaranan iltihabdır. Viral və ya bakterial səbəblərdən başqa, nadir hallarda farenks adlanan udlağın isti və ya potensial zərərli maddələrlə qıcıqlanması nəticəsində də baş verə bilər.Faringit virus və ya bakteriyalardan qaynaqlanırsa, bu, yoluxucu xəstəlikdir. Digər yoluxucu tənəffüs xəstəlikləri kimi bu xəstəlik də öskürək, asqırma və damcıların olduğu səthlə təmas yolu ilə keçdiyi üçün xüsusilə məktəb, xəstəxana və ticarət mərkəzləri kimi insanların çox olduğu yerlərdə bir çox insana keçə bilər. Herpes virusları tez-tez faringitin səbəbi olaraq görülür, bakteriyalar, ümumiyyətlə, beta olur. Xəstəliyin törədicisi hemolitik streptokoklar olduğu məlumdur. Kəskin faringitlə yanaşı sinüzit, bronxit kimi yuxarı tənəffüs yollarının digər xəstəlikləri də ümumi olanlar arasındadır. xəstəliklər. Bundan əlavə, faringit qızılca, tif, çiçək kimi xəstəliklərin ilkin mərhələsində baş verə bilər.Kəskin faringitə adətən viruslar səbəb olduğu üçün xəstə 3-7 gün ərzində sağalır. Qıcıqlanma nəticəsində inkişaf edən faringitdə qıcıqlanmanın xarakterindən asılı olaraq sağalma müddəti dəyişə bilər. Bakterial faringitdə antibiotik müalicəsi ilə daha sürətli nəticə əldə etmək olar.
Xroniki faringit nədir?
Xroniki faringit adətən insanın həyat tərzi və vərdişləri nəticəsində yaranan xəstəlikdir. Nadir hallarda bir insanın digər xroniki xəstəlikləri xroniki faringitə səbəb ola bilər. Reflüks kimi boğazı qıcıqlandıra bilən xəstəliklər və bəzi revmatik xəstəliklər də xroniki faringitin səbəblərindəndir. Buna görə də, virus və bakteriyaların səbəb olduğu faringit kəskin bir kursa malikdir və virus və ya bakteriyalar bədəni tərk etdikdə bərpa baş verir; Belə ki, kəskin faringit xroniki faringitə çevrilmir.Xroniki faringitin ən mühüm xüsusiyyəti xəstəliyin davamlı və təkrarən özünü büruzə verməsidir. Boğazda daimi narahatlıq və iltihab xroniki faringit xəstələrinin ən diqqət çəkən şikayətləridir.
Anatomik bölgəsinə görə faringitin təsnifatı
Xəstəliyin gedişatına görə kəskin və ya xroniki olaraq təsnif edilən faringit, meydana gəldiyi anatomik bölgəyə görə də təsnif edilə bilər.
Nazofaringit: Burun boşluğunun farenkslə birləşdiyi nahiyənin iltihabı olan nazofarengitdir. Həm uşaqlarda, həm də böyüklərdə rast gəlinən bir xəstəlikdir. Xəstəlik həkim tərəfindən fiziki müayinə zamanı asanlıqla aşkar edilə bilər. Şişkinlik və qızartı ilə özünü göstərən xəstəliyin səbəbi bakteriyadırsa, antibiotik müalicəsi tətbiq edilir.
Tonzillit: Badamcıq iltihabı da adlandırılan bu xəstəlik, xüsusilə, uşaqlarda çox rast gəlinən bir yoluxucu xəstəlikdir. Adətən bakteriyaların törətdiyi xəstəliyi aşkar etmək üçün fiziki müayinə ilə yanaşı, bakteriyaları aşkar edən testlər də edilə bilər. Keçirdiyi gedişatına görə kəskin, xroniki və təkrarlanan olaraq təsnif edilir.
Laringit: Səs tellərinin yerləşdiyi qırtlaq nahiyəsinin iltihabıdır. Xəstəlik səs tellərinin yerləşdiyi nahiyədə meydana gəldiyi üçün səsin xırıltısı fərqli səslənməyə səbəb olur. Bundan əlavə, öskürək də ümumi bir simptomdur. Xəstəliyin səbəbi, əsasən viruslardır. Erkən müalicə böyük əhəmiyyət kəsb edir, çünki xəstəlik uzun müddət davam edərsə və ya irəliləsə, müalicə çətinləşəcəkdir.
Faringitin simptomları
“Faringitin əlamətləri hansılardır?” sualının ümumi cavabını boğazda ağrı, şişkinlik, yanma hissi, udma çətinliyi, öskürək və qızdırma kimi cavablandırmaq olar. Bunlar ən ümumi simptomlardır. Bundan əlavə, postnazal damlama, boğazda quruluq və qaşınma ola bilər. Eyni zamanda bu əlamətlər halsızlıq, yorğunluq və oynaq ağrıları ilə müşayiət oluna bilər. Faringit nəticəsində boğazda olan limfa düyünləri şişə bilər. Bu şişkin vəzilər səs tellərinə təzyiq edərək səsin xırıltısına və ya fərqli səsə səbəb ola bilər. Hərarət və zəiflik kimi simptomlar xroniki faringitdə ümumi simptomlardır. Boğazdakı narahatlıqlar daha yumşaqdır, lakin davamlı və təkrarlanır. Xəstəliyin boğazda quruluq, yanma, öskürək və udma çətinliyi kimi əlamətlərlə özünü büruzə verdiyini söyləmək olar.
Faringitin səbəbləri
Faringitin müxtəlif səbəbləri ola bilər. Ümumilikdə faringitin səbəb olduğu şeylər arasında viral, bakterial, göbələk, ekoloji və şəxsi səbəbləri saymaq olar.
Virus səbəblər: Şişkinlik, qızdırma və ağrı ilə özünü göstərən faringitə adətən viruslar səbəb olur. Öz-özünə inkişaf edə bilsə də, qrip və soyuqdəyməyə səbəb olan viruslar səbəbiylə viral faringit də baş verə bilər. Əgər epidemik qrip virusu varsa, digər əlamətlər də nəzərə alınmalı və faringitin mənbəyinin virus ola biləcəyi ehtimalı nəzərə alınmalıdır.
Bakterial səbəblər: Müxtəlif bakteriyalar faringitə səbəb ola bilər ki, bunlardan ən əhəmiyyətlisi streptokok bakteriyasının bir növüdür, beta mikroblar kimi də tanınır. Bu bakteriyanı aşkar etmək üçün beta testi aparılır. Ancaq unutmaq olmaz ki, digər bakteriyalar da faringitə səbəb ola bilər.Viral faringitdən fərqli olaraq müalicə prosesində antibiotiklərdən istifadə edilir. Lakin antibiotiklər həkim məsləhəti ilə və tövsiyə olunan müddət və miqdarda istifadə edilməlidir.Bakteriya viruslarının ötürülməsi çox tez və asan olur. Bu səbəblə xüsusilə qış aylarında qapalı və izdihamlı mühitlərdən uzaq durmaq tövsiyə olunur.
Göbələk səbəbləri: Faringitin nadir səbəbləri arasında göbələklər də sayıla bilər.
Fərdi və ekoloji səbəblər: Şəxsi və ətraf mühit səbəbləri də nəzərə alınmalıdır. Xüsusilə, xroniki faringit vəziyyətində diaqnoz qoyarkən nəzərə alın. Bu səbəblər arasında siqaret kimi zərərli vərdişlərlə yanaşı, ətraf mühitin də önəmli olduğunu söyləmək olar. Çirk və tozun sıx olduğu yerlərdə olmaq və işləmək üçün uyğun olmayan mühitlərdə maskasız işləmək ən əhəmiyyətli səbəblərdir. İş şəraitinin təsir etdiyi digər bir vəziyyət də çox danışmağı tələb edən peşələrdir. Qidalanma da faringitə təsir edə bilər, məsələn, isti və ya soyuq yeməklər və boğazı qıcıqlandıran isti və ya ədviyyatlı qidalar qəbul etmək faringit inkişaf riskini artıra bilər. Faringitə səbəb ola biləcək ən əhəmiyyətli şəxsi səbəblər burundan asanlıqla nəfəs almaqdır. Nəfəs almağa mane olan struktur problemləri və burun tıxanıqlığına səbəb olan viral, bakterial infeksiyalar və allergik xəstəlikləri sıralamaq olar. Burun tıxanıqlığı nəticəsində ağızdan alınan hava ağız və boğaz nahiyəsinin rütubətini azaldır. Ağızdaxili tüpürcək ifrazı ağız və boğaz bölgəsindəki mikrobların xəstəliyə səbəb olmasının qarşısını alan humoral müdafiə sistemi var. Bu sistem zədələndikdə diş, damaq və boğaz problemləri daha asan yaranır. Bu səbəblə faringit şikayətləri olan bütün xəstələrin burun tıkanıklığına səbəb ola biləcək şeylərə görə LOR mütəxəssisi tərəfindən müayinə olunması və faringit şikayətlərinin təkrarlanmaması üçün bu problemlərin varsa, cərrahi yolla həll edilməsi vacibdir.
Faringit diaqnozu üsulları
Bəzi faringit növləri fiziki müayinə ilə aşkar edilə bilsə də, bəzi faringit növləri fiziki müayinədən əlavə bəzi testlər tələb edə bilər. Ümumiyyətlə, boğaz ağrısı, qızdırma, halsızlıq, udqunma çətinliyi kimi əlamətlər görünəndə ilk ağla gələn xəstəlik faringit olur. Belə hallarda xəstənin ətraflı tarixçəsi, fiziki müayinə və lazım gəldikdə analizlər aparılaraq diaqnoz qoyula bilər. Xəstəliyin bakterial mənşəli olub-olmadığını ayırd etmək üçün həkim xəstəliyin mənbəyini aşkar etmək üçün beta testi kimi bəzi testlər tələb edə bilər. Bu üsullar xəstəliyin viral və ya bakterial olduğunu anlamağa kömək etməklə uyğun müalicə üsulunu təyin etməyə kömək edir. Faringitin altında yatan başqa xəstəlik varsa və ya faringit başqa bir xəstəliklə müşayiət olunursa, bu xəstəliklərin diaqnostikası üçün əlavə diaqnostik üsullardan istifadə etmək olar.
Faringitin müalicəsi
Faringitin müalicəsi üçün insanın özü tətbiq edə biləcəyi sadə dəstəkləyici üsullar olduğu kimi həkimin tövsiyə etdiyi müalicə də fasiləsiz tətbiq olunmalıdır. Faringitin müalicəsində ilk növbədə xəstəliyin mənbəyi müəyyən edilməlidir. Xəstəlik viral bir xəstəlikdən qaynaqlanırsa, simptomatik müalicə (məsələn, boğaz ağrısı varsa, ağrıkəsicilər verilir), bakteriya səbəb olarsa, antibiotik müalicəsi tətbiq edilə bilər. Bundan əlavə, fərdi və ətraf mühit səbəblərindən yaranan hallarda müalicədə ilk addım bu səbəbi aradan qaldırmaq olmalıdır.Bütün bunlarla yanaşı, müalicəni dəstəkləmək üçün xəstələrin diqqət yetirməli olduğu bəzi ümumi məsələlər var. Maye istehlakının miqdarının artırılması boğazı nəm saxladığı üçün xəstəyə rahatlıq verir. Xüsusilə, xroniki faringitin həyat tərzindən qaynaqlandığı düşünüldüyü üçün siqaret kimi boğaza zərər verən vərdişlər tamamilə tərk edilməli, yemə və içmə vərdişləri nəzərdən keçirilməlidir. Xroniki faringitin allergen və ya davamlı olaraq boğaz sağlamlığına uyğun olmayan mühitdə olmaq kimi səbəblərdən qaynaqlandığı müəyyən edilirsə, bunlar da aradan qaldırılmalıdır.Müəllimlik kimi davamlı danışıq tələb edən bir peşə sahibi olanlar varsa, bunun nəticəsində yaranan xroniki faringit, boğazı qıcıqlandırmayacaq şəkildə danışmalı və qışqırmaqdan çəkinməlidirlər. Danışmağa tez-tez fasilə vermək və danışarkən su içmək boğazı sakitləşdirmək üçün edilə biləcək işlər arasındadır. Həyat tərzində edilən bu cür dəyişikliklər insanın həm sağlamlığına, həm də həyat keyfiyyətinə böyük fayda verəcəkdir.
Faringit üçün nə istifadə etmək daha faydalıdır?
Faringitin simptomları da ev üsulları ilə aradan qaldırıla bilər. Bunların arasında ilk ağla gələn dəstəkləyici üsullar bol maye qəbul etmək, ilıq duzlu su ilə qarqara etmək, immunitet sistemini gücləndirəcək qidalı qidalar yemək, ilıq bitki çayları və ya şorba içməkdir. Xəstəlik zamanı qəbul edilən mayelərin temperaturunun tənzimlənməsinə, çox isti və soyuq olmamasına diqqət yetirilməlidir. Bunlar nizamlı vaxtlarda nəzərə alınarsa, qıcıqlanma səbəbiylə inkişaf edə biləcək faringitin qarşısı alına bilər. Faringit xəstələrinin yaşadığı mühit çox əhəmiyyətlidir. Quru havalarda nəfəs alma zamanı nəm olmaması səbəbindən boğaz quruya bilər. Buna görə nəmli və isti bir mühit yaradılmalıdır. Otaqda rütubət ölçən cihaz saxlamaqla otağın rütubətini tənzimləmək olar. Hava nəmləndiricilərindən xəstələrin otaqlarında da istifadə oluna bilər. Quru hava ilə yanaşı, xəstənin allergiya vəziyyətindən asılı olaraq toz, kir, siqaret tüstüsü, kimyəvi hissəciklər və ya allergenlərin ola biləcəyi mühitlərdən də qaçınmaq lazımdır.Xəstəlik baş verməmişdən əvvəl alına biləcək bəzi ehtiyat tədbirləri də var. Faringit yoluxucu bir xəstəlik olduğundan, xüsusilə qış aylarında qapalı məkanlarda qalma müddətinin artması ilə xəstəliyin daha da artdığı görülür. Bu baxımdan insanların çox olduğu yerlərdə epidemiya riski daha yüksək olduğu üçün şəxsi gigiyena və təmizliyə diqqət yetirilməlidir. Bağlı yerlərdə daha az qalmalı, bu yerlərin tez-tez havalandırılmasına diqqət yetirilməlidir. Xəstə insanları cəmiyyətdən təcrid etməklə epidemiyaların qarşısını almaq olar.
