Kistaya nə səbəb olur?
Kist əmələ gəlməsinə səbəb ola biləcək amillər aşağıdakılardır:
-Genetik faktorlar
-Anadangəlmə xəstəliklər
-Bədənin müxtəlif yerlərində baş verən xoşxassəli və ya bədxassəli şişlər
-Hüceyrə deformasiyası və ya hüceyrə ölümü
-Xroniki iltihablı vəziyyətlər
-İnfeksiyalar
-Cərrahi əməliyyatlar aparılması
-Travmalar və zədələr
Kistanın simptomları hansılardır?
Kiçik və qeyri-müəyyən olan kistlər adətən heç bir simptoma səbəb olmur. Bununla belə, əksər kistlər şişlik şəklində özünü göstərir. Simptomlar bədən hissəsinə və kistanın yerləşdiyi tipə görə dəyişir.
Qadınlarda tez-tez rast gəlinən yumurtalıq kistaları bəzi hallarda asemptomatik olsa da, bəzi hallarda kifayət qədər ağır olur. Bu zaman qarın ağrısı və şişkinlik, menstruasiya əvvəli və zamanı çanaq nahiyəsində ağrılar, nizamsız aybaşı qanaxmaları, bağırsaq hərəkətləri zamanı ağrılar, bel və bel ətrafı ağrılar, ürəkbulanma və qusma, sonsuzluq, hormonal balansın pozulması və cinsi əlaqə zamanı ağrı kimi əlamətlər müşahidə edilir. Epidermoid və dermoid kistlər topaqlar şəklində özünü göstərir. Adətən dolu olan bu kistlər görünür və qırmızımtıl rəngdədir.
Daxili orqanlarda görülən kistlər əlamət göstərməyə bilər. Ancaq ağciyər, qaraciyər və böyrək kimi orqanlarda funksiya itkisinə və bu bölgələrdə ağrıya səbəb ola bilər. Böyrək kistlərində ürəkbulanma və qusma da baş verə bilər.
Bu simptomlar kistin növündən və həmçinin kistin ölçüsündən asılı olaraq dəyişə bilər. Qaraciyər, ağciyər və böyrək kimi orqanlarda çox böyük ölçülərə çatan kistlər kəskin ağrılara səbəb ola bilər. Bu ağrılar dərinin altındakı çox böyük kistlərə görə də yarana bilər, bəzi hallarda bu ağrıların şiddəti arta bilər. Xəstələr müəyyən mövqelərdə dayandıqda və ya qəfil hərəkət etdikdə ağrı güclənə bilər. Bəzi hallarda maye ilə dolu kistanın qopması da ağrıya səbəb olur. Bu zaman çox kəskin və dözülməz ağrılara səbəb olan əlamətlər müşahidə oluna bilər. Belə bir vəziyyətdə xəstələr gecikmədən bir tibb müəssisəsinə müraciət etməlidirlər.
Kistanın növləri
Bədənin müxtəlif yerlərində kist əmələ gəlməsi müşahidə edilə bilər. Bəzi ümumi kist növləri aşağıdakılardır:
1.Yumurtalıq və uşaqlıq kistaları. Yumurtalıq kistaları, həmçinin yumurtalıq kistaları kimi tanınan yumurtalıq kistləri ən çox yayılmış kist növlərindən biridir. Bu maye ilə dolu kistlər bir və ya hər iki yumurtalıqda görünə bilər. Həm yumurtalıq, həm də şokolad kistləri daha çox tibbi üsullarla müalicə olunur.
2. Böyrək kistaları. Böyrək kistləri anadangəlmə ola və ya obstruksiya səbəbindən yarana bilər. Bu orqanda meydana gələn soliter kistlər çox müxtəlifdir. Böyrək xəstəliyi olan insanlarda bu tip kistanın yaranma riski daha yüksəkdir.
3. Döş kistaları. Qadınlarda tez-tez rast gəlinən süd vəzi kistaları çox vaxt xoşxassəli olur və heç bir əlamət göstərmir. Bəzi hallarda kütlənin yerləşdiyi nahiyə ilə təmas nəticəsində ağrı və həssaslıq yarana bilər. Simptomlar kistanın ölçüsündən və menstruasiya dövründən asılı olaraq güclənə bilər.
Dermoid və epidermoid kistlər
Adətən embrion dövründə meydana gələn dermoid və epidermoid kistlər dəri altında yağ və keratin kimi maddələrin yığılması nəticəsində əmələ gəlir. Ən çox boyun nahiyəsində müşahidə olunan dermoid kistlər ən çox boyun ilə birlikdə çənədə əmələ gəlir. Ancaq bədənin hər hansı bir yerində görünə bilən dermoid kistlər doğuş zamanı meydana gələn bir vəziyyət olsa da, çox vaxt heç bir əlamət göstərmir. Bu kistlər, xüsusilə, uşaq 3-4 yaşına çatdıqda görünür. Hərəkətli bir quruluşa malik olan bu kistlərdə ən çox göz, qaş və burun nahiyələrində saç kökləri ilə yanaşı tər və yağ bezləri də görülə bilər. Adətən doğuşdan dərhal sonra aşkar edilə bilər ki, bu iki növ kist görünüş baxımından çox oxşardır. Hər iki kist sarımtıl-qırmızı rəngli bərk topaklar kimi görünür. İltihablı kütlələr daha qırmızı rəngdə ola bilər. İki növ kistanın fərqləndiyi məqam dermoid kistlərin dolu olmasıdır, lakin epidermoid kistlərdə yağ və ya tər vəziləri görülmür, bu kist tiplərinə əlavə olaraq biləkdə görülən ganglion kistləri kimi fərqli tiplər də mövcuddur. , Dizdə görülən Baker kistləri, kistik sızanaqlar və selikli qişalar mövcuddur.
Kist diaqnozu necə qoyulur?
Kist diaqnozunda ilk növbədə fiziki müayinə zamanı xəstədə görülən əlamətlər araşdırılır. Böyük ölçüdə olan kistlər ağrı kimi müəyyən simptomlara səbəb ola bilər. Bədəndə bu simptomların harada görünməsi də çox vacibdir. Bundan əlavə, dərinin altında və ya yuxarısında şişkinlik kistanın aşkarlanmasını asanlaşdırır, xüsusilə daxili orqanlarda meydana gələn kistlər üçün diaqnostika prosesində görüntüləmə üsullarından istifadə edilir. Ultrasəs müayinəsi ilk növbədə dəqiq diaqnoz üçün istifadə edilən üsuldur. Ultrasəs müayinəsi qaraciyər, ağciyər və böyrək kistlərinin, xüsusən də yumurtalıq kistalarının diaqnozu üçün istifadə olunur. Bu yolla kistanın dəqiq yeri və ölçüləri haqqında ətraflı məlumat əldə etmək olar. Bu zaman xəstələr başqa səbəblə səhiyyə müəssisəsinə müraciət etmiş ola bilərlər. Kistanın ölçüsünə və yerindən asılı olaraq ciddi narahatlıq yarada biləcəyi hallarda cərrahi üsullardan istifadə edilir.
Kist müalicəsində hansı üsullardan istifadə olunur?
Kist müalicəsi, kistanın ölçüsünə, yerləşdiyi yerə və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə uyğun olaraq planlaşdırılır. Bəzi kiçik ölçülü kistlər heç bir simptom yaratmır və yalnız müntəzəm olaraq nəzarət edilir. Zamanla böyüyən və xəstələrin sağlamlığını təhdid etməyə başlayan kistalara müdaxilə etmək lazımdır, dəri kistləri adətən kiçik bir kəsiklə çıxarılır, yumurtalıq kistləri isə əməliyyat və ya dərman tələb edir. Bəzi hallarda kistanın yalnız daxili hissəsi drenaj edilir. Kist əmələ gəlmə sahəsindən asılı olmayaraq, bütün tətbiqlərdən sonra kistdən nümunə götürülməlidir. Patoloji müayinədən sonra kistanın xoş və ya bədxassəli olması müəyyən edilir.
Yumurtalıq kistləri nədir və onların səbəbləri nələrdir?
Yumurtalıq kistinin nə olduğu sualına cavab vermək üçün qısaca deyə bilərik ki, yumurtalıqların içərisində və ya səthində maye ilə dolu kisələrin əmələ gəlməsidir. Bir qadının iki yumurtalığı uterusun hər iki tərəfində yerləşir və reproduktiv həyat boyu hər ay yumurtanın yetişməsi və sərbəst buraxılmasından məsuldur. Yumurtanın inkişafı zamanı yumurta kisəsi böyüyür, parçalanır və orta yumurtlama dövründə yumurta fallopiya borularına atılır.
Yumurtalıq kistlərinin əsas növləri funksional yumurtalıq kistləridir. Bunlara fizioloji kistlər deyilir. Yumurtalıq kistlərinin çoxu menstruasiya dövründə baş verir. Bu kistləri sadə yumurtalıq kistası və korpus luteum kisti kimi qruplaşdırmaq olar.
Sadə yumurtalıq kisti yumurtalıq böyüməkdə olan follikulun içindəki yumurtanı buraxa bilmədikdə və follikul kistaya çevrildikdə meydana gəlir. Korpus luteum kistləri yumurtlamadan sonra yumurtanı buraxan follikula qan doldurulması nəticəsində meydana gəlir.
Yumurtalıq kistinin partlaması nədir?
Yumurtalıq kistinin yırtılması yumurtalığın içərisində və ya səthində maye ilə dolu kisələrin qopması və içindəki mayenin qarın boşluğuna boşaldılmasıdır. Qarın divarını və orqanları əhatə edən periton adlanan membran quruluşu uzanmağa və ya maye tərkibi ilə təmasa çox həssasdır. Peritonla hər hansı bir əlaqə xəstəyə ağrı kimi əks olunur.
Yumurtalıq kistinin yırtılması ağrıya səbəb olurmu?
Yumurtalıq kistinin qopması xəstədə qəfil və şiddətli ağrıya səbəb olur, sanki qarın nahiyəsinə bıçaq vurulmuşdur. Bu ağrının 12-24 saat ərzində azalması və kəsilməsi gözlənilir. Kist tərkibi nə qədər sıx olarsa, ağrı bir o qədər şiddətlidir. Məsələn, şokolad kistinin tərkibi çox sıxdır və onun yaratdığı ağrı sadə kist partlamalarından qat-qat artıqdır.
Yumurtalıq kistinin partlaması simptomları
Yumurtalıq kisti ölçüsünə və növünə görə fərqli nəticələrə səbəb ola bilər. Yumurtalıq kistinin partlamasının simptomları aşağıdakılardır:
-Qasıq ağrısı,
-Qarın içində şişkinlik,
-Qarın boşluğunda dolğunluq hissi kimi qəbul edilə bilər.
Yumurtalıq kistlərinin əksəriyyəti heç bir şikayət yaratmadan öz-özünə yox olur. Əgər itmirsə və kistanın ölçüsü xeyli artıbsa, kistin olduğu tərəfdə;
-Ani qasıq ağrısı,
-Bulantı və qusma,
Şok əlaməti olan dərinin soyuqluğu və sürətli nəfəs alma ilə kistaya qanaxmadan sonra tez-tez rast gəlinə bilər.
Yumurtalıq kistinin yırtılmasına səbəb nədir?
Yumurtalıq kistinin yırtılması kistanın müəyyən ölçülərə çatması və kista kapsulundakı gərginlik kapsulun yırtılmasına səbəb olduqda baş verir.
Yumurtalıq kistinin partlamasını necə başa düşmək olar?
Yumurtalıq kistinin yırtılması ən çox kəskin appendisit ilə qarışdırılır. Ultrasəs müayinəsi zamanı ultrasəsdə Duqlas boşluğunda mayenin yığılması və yumurtalıqların kistik quruluşu görünə bilər. Yumurtalıq kistinin yırtılması nəticəsində ultrasəs müayinəsində o, söndürülmüş balon kimi görünə bilər.
Yumurtalıq kistasının partlaması sonsuzluğa səbəb olurmu?
Yumurtalıq kistinin yırtılmasının sonsuzluğa səbəb olacağı gözlənilmir. Ancaq kista şokolad kistası olaraq təyin olunarsa, kist yırtıldıqda əmələ gələn qarın içi yapışmalara görə hamiləlik ehtimalı azalır.
Yumurtalıq kistinin yırtılması təhlükəlidirmi?
Yumurtalıq kistinin partlamasının təhlükəli olub-olmadığı sualına cavab versək, hadisədən sonrakı ilk 12-24 saatın çox əhəmiyyətli olduğunu söyləyə bilərik. Bu dövrdə ağrı ya azala bilər, ya da getdikcə şiddətlənə bilər. Artan ağrı qarında və ya yumurtanın içərisində qanaxma olduğunu bildirir. Bu qanaxma xəstənin hemodinamikası, yəni qan təzyiqi və ürək dərəcəsinə mənfi təsir göstərə bilər.
Yumurtalıq kistinin partlaması əməliyyatı
MRT müayinəsindən sonra müalicə qərarı verilərsə, ediləcək əməliyyat laparoskopik və ya açıq yumurtalıq kisti əməliyyatıdır. Bədxassəli yumurtalıq şişi şübhəsi varsa, əməliyyat zamanı “Frozen” adlı sürətli patoloji müayinə ilə əməliyyatın uzadılıb-uzadılmayacağına qərar verilir. Dondurulmuş patologiyanın nəticəsi aydın olarsa, kist çıxarıldıqdan və qanaxma nəzarətinə nail olduqdan sonra əməliyyat dayandırılır.
