Mastopatiya təhlükəli deyil!

Süd vəzi və üç əsas strukturdan ibarətdir:

• Süd istehsal edən bezlər (alveolalar)
• Südü məmə ucuna aparan kanallar (kanallar).
• Bu strukturları dəstəkləyən birləşdirici toxuma.

Uşaqlıq yolunda olduğu kimi, süd vəziləri də aybaşı dövrünün əvvəlindən (estrogen və progesteron hormonlarının təsiri altında) hamiləliyə hazırlaşır. Süd istehsal edən hüceyrələrdə artım və inkişaf müşahidə olunur. Menstruasiyanın sonuna doğru döşlərdə görünən gərginliyin səbəbi budur.

Hamiləlik baş verməzsə, uşaqlıq yolunda artıb inkişaf edən hüceyrələr menstruasiya sonunda qanaxma yolu ilə xaric olur. Döşdə böyüyən və inkişaf edən hüceyrələr menstruasiya sonunda məhv olur, çünki hamiləlik baş vermir və bu hüceyrələrin bir hissəsi ölür. Ölən hüceyrələr ətraf mühitdən gələn iltihablı hüceyrələr tərəfindən məhv edilir. Bəzi aktivləşdirilmiş kimyəvi sekressiyalar bu prosesdə rol oynayır. Ölü hüceyrələrin təmizlənməsi zamanı baş verən bir sıra kimyəvi hadisələr zamanı süd vəzilərində və kanallarında bəzi zədələnmələr də baş verə bilər. Bu zədənin bərpası zamanı çapıq toxumasının sağalması olan fibroz inkişaf edə bilər.

Döşdəki süd vəziləri süd vermədikləri halda belə ifrazat funksiyalarını davam etdirə bilirlər. Normalda ifraz olunan maye süd kanallarında yenidən sorulur. Fibrokistik dəyişikliklər zamanı bu kanallarda və bezlərdə zədələnmələr yarandığı üçün bu maye yenidən sorula bilməz; Bəzən maye ifrazında həddindən artıq artım ola bilər və maye yığılır və kist adlanan maye ilə dolu kistlər əmələ gəlir. Bu maye kisələri mikroskopik ölçüdə ola bilər və ya diametri 6-7 sm olan iri makrokistlərin əmələ gəlməsi ilə nəticələnə bilər.

Bütün bu hadisələr nəticəsində döş vəzində yaranan dəyişikliklərə fibrokistik dəyişikliklər deyilir. Bu hadisələr hər menstruasiya dövründə təkrarlanır və bir müddət sonra qalıcı dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Ölü hüceyrə qalıqlarının miqdarı, bu qalıqların təmizlənməsi prosesinin adekvatlığı və iltihabın dərəcəsi hər bir qadında fərqli ola bilər və hər iki döşdə və ya eyni döşün müxtəlif yerlərində fərqli ola bilər. Bundan başqa bu əlamətlər aydan aya dəyişə bilər.

Fibrokistlər və mastopatiya

Mastopatiya və diabetik mastopatiya adlanan fibrokistlərin cərrahi yolla çıxarılması həkimlərin son seçimidir. Xəstələrin hormon terapiyası və diabet müalicəsi alması prioritetdir. Ancaq bəzi xəstələrdə kista çox böyüdüyü üçün onu çıxarmaq zərurəti yaranıb.

Mastopatiyanın əlamətləri:

İlkin mərhələdə mastopatiya, menstruasiya əvvəli sinə içində ağrılı hisslər, süd vəzilərinin əhəmiyyətli dərəcədə genişlənməsi, qadının süd vəzilərində ağırlıq və narahatlıq hissi şəklində özünü göstərir.

Mastopatiyanın sonrakı əlamətlərinə aşağıdakılar daxildir:

Mastopatiyanın ən xarakterik əlaməti müstəqil olaraq və ya ixtisaslı həkim tərəfindən palpasiya edildikdə süd vəzində topaqların əmələ gəlməsidir. Bu vəziyyət ağrılı ola bilər, ağrı yumurtlama zamanı və mensturasiya  günlərindən əvvəl güclənir.

Sıxlaşma tək və ya bir neçə düyünlü ola bilər; Mastopatiya hər iki vəzin, əsasən onların yuxarı hissələrinin zədələnməsi ilə xarakterizə olunur.

Mastopatiyanın əsas səbəbi qadının hormonal sistemindəki pozğunluqlar hesab olunur. Sağlamlığınıza diqqətlə yanaşmaq xəstəlik riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaldacaq. Mastopatiyanın səbəbləri bunlardır:

• Hormonal pozğunluqlar
• Psixoloji komponent – stress, nevrozlar, depressiya
• Genetik meyl
• Çoxsaylı abortlar
• Sinə zədələri
• Endokrinoloji xəstəliklər
• Erkən menopoz
• Menstruasiya pozuntuları
• Nizamsız cinsi həyat və ya heç olmaması
• Genital orqanların xəstəlikləri.

Döş kistalari tez-tez qadınlarda narahatlığa səbəb olur. Döşlərində kista olan qadınlar xoşxassəli fibrokistləri şişlərlə səhv sala və ya xərçəngli kistlərin xoşxassəli olduğunu düşünə bilərlər. Bu səbəblə tez-tez həkim müayinəsi aparılmalı, müayinə və biopsiya ilə kist toxumaları yoxlanılmalıdır.

Fibrokistlər və bədxassəli şişlər arasında çaşqınlıq yaradan bir məsələ əməliyyatdır, baxmayaraq ki, bədxassəli şişlər xəstənin döşündən çıxarılmalıdır, lakin bu, fibrokistlər üçün son seçimdir. Kistanın çıxarılmasının ilk şərti onun xərçəngli olmasıdır. İkinci şərt odur ki, çox böyüməsidir.

Döşdə kista meydana gəlməsi çox yayılmış bir dəyişiklikdir. Tədqiqatlar göstərir ki, demək olar ki, bütün qadınlar həyatlarının bir mərhələsində fibrokistik döş dəyişiklikləri yaşayırlar. Lakin bu dəyişiklik narahatlıq doğurmur. Stress, həddindən artıq yorğunluq, menstruasiya pozuntuları kimi qadın hormonlarında dəyişikliklərə tez-tez rast gəlinir.

Kistalar qorxuludurmu?

Kistalar maye ilə dolu və nazik bir membranla əhatə olunmuş yuvarlaq formalardır. Bəzən çox kiçik (mikro kist), bəzən böyük (makro kist) ola bilər. Ultrasəs görüntülərinə əsasən sadə və mürəkkəb kistlər kimi təsnif edilirlər. Döşdə sadə kistlər çox rast gəlindiyi zaman altında meydana gələ biləcək digər lezyonların fərqinə varmamasına mane ola bilər, bu səbəbdən də bu vəziyyətdə sinə rentgenoloji üsullarla təqib edilməlidir. Bəzi kistalar kiçik kameralara bölünə bilər (mürəkkəb kist). Bəzi kistalar fərqli görünə bilər. Kistadivarında (kompleks kist) nizamsızlıqlar və papillomalar adlanan formalar inkişaf edə bilər. Bunlar ultrasəs ilə izlənilməli və lazım olduqda biopsiya aparılmalıdır.

Kistdəki maye nə vaxt boşaldılır?

Sadə kistlər üçün heç bir tədbir tələb olunmur. Çox böyük ölçülərə çatırsa və həddindən artıq ağrı və asimmetrik bir görünüş yaradırsa, iynə ilə drenaj edilə bilər. Ultrasəs müayinəsində kistaya qanaxma və ya kista divarında və ya papillomalar adlanan qönçələrdə qeyri-müntəzəmlik aşkar edilərsə, ultrasəs müayinəsi rəhbərliyi altında bu kistlərdən biopsiya aparılmalıdır. Patoloji nəticəyə görə onlar çıxarılmalı və patoloji müayinə aparılmalıdır.

Süd vəzindən axıntı gəlməsi həmişə təhlükəlidirmi?

Süd vəzi ilə bağlı şikayətlərin 5-10%-ni axıntıları təşkil edir. Boz-yaşıl axıntı döşün fibrokistik dəyişməsi zamanı baş verir, adətən məmə sıxılmasından sonra baş verir və kliniki əhəmiyyət kəsb etmir. Tək süd vəzindən, tək kanaldan, spontan, qanlı və ya ağ rəngdə olması nəzərə alınmalıdır. Döş kanallarında böyümə və papillomalar və ya döş kanalında xərçənglər seroz və ya qanlı axıntıya səbəb olur. Bu vəziyyətdə dərhal mütəxəssizə  müraciət edilməlidir.