Qida zəhərlənməsi
Hamımız bilirik ki, yaşamaq üçün qidalanmağa ehtiyacımız var. Doğru vaxtda doğru qidalarla qidalansaq heç bir problemlə üzləşmərik və sağlamlığımız da təhlükə altında qalmaz. Bəs düzgün qidalanmaq necə olmalıdır? Necə etməliyik ki, orqanizmimizi xəstəliklərdən uzaq tutaq?
Bədənin bütün normal həyat proseslərini (məsələn, nəfəs alma, ürək döyüntüsü) və enerjini təmin etmək üçün qida maddələrinə, yəni qida və içkilərə ehtiyacı var. Gündəlik pəhrizin bədənimizin sağlamlığının qorunmasında mühüm rol oynadığını başa düşmək lazımdır. Ona görə də qidalanmaya bir qədər diqqət yetirmək və vaxt ayırmaq lazımdır.
Bədənimiz gündəlik olaraq karbohidratlar, yağlar, zülallar, vitaminlər, minerallar və lifin balanslaşdırılmış nisbətinə ehtiyac duyur. Bu maddələrin optimal miqdarını gündəlik qəbul etməliyik. Daim vahid qidalanma bu maddələrin birində və ya bir neçəsində çatışmazlığa səbəb olur. Bu, bədənin enerji performansına və xəstəliklərə qarşı müdafiə sisteminə mənfi təsir göstərə bilər.
Sağlam yaşamağın əsas amillərindən biri düzgün və balanslı qidalanma vərdişlərinə yiyələnməkdir. Həm fiziki sağlamlığımızı qorumaq, həm də formada qalmaq üçün ilk növbədə qidalanma rutinlərimizi ən doğru şəkildə yaratmalı və bu qaydanı həyatımızın bir hissəsinə çevirməliyik. Bundan əlavə idman yalnız balanslaşdırılmış qidalanma ilə dəstəkləndikdə sağlamlığımıza fayda verir. Buna görə də, ideal çəkimizə çatmaq və sağlamlıq problemlərimizə həll yolları tapmaq üçün səylərimizdə qidalanma məsləhətlərindən faydalanmaq və mütəxəssis məsləhətləri axtarmaq həmişə ən yaxşı seçimdir.
Qəbul edilən qidaların çeşidini artırmaq lazımdır. Bir qidanın təmin etmədiyi dəstəyin digəri tərəfindən təmin edilməsi təmin edilməlidir. Beləliklə, balanslaşdırılmış qidalanmanın köməyi ilə xəstəliklərin qarşısını almaq olar və daha sağlam, daha enerjili və normal həyat prosesləri üçün lazımi zəmin hazırlanır və dəstəklənir.
Qida istehlak edərkən nəzərə alınmalı meyarlar və diqqət edilməli məqamlar:
Miqdar: bu qidadan nə qədər yeməliyəm, gündəlik və həftəlik istehlak miqdarım nə qədər olmalıdır?
Seçim: qidalanma planım nə olacaq, nə istehlak edəcəyəm, qidalanma dəyəri nədir, hansı maddələr var?
Keyfiyyət: Yeməyin keyfiyyəti üçün nələrə diqqət etməliyəm? Harada yetişdirildiyinə, necə istehsal edildiyinə, təzəliyinə, saxlanma şəraitinə əməl edilib- edilməməyinə, qablaşdırılmasına nəzarət etməliyəmmi?
Ən əsası hansı qidanı hansı ilə birlikdə qəbul edə bilərəm?
Düzgün və sağlam qidalanmağı qarşısına məqsəd qoyan hər bir insan bu suallar ətrafında yaxşı düşünməlidir.
Heç vaxt xəstələnməmək, xəstələndikdə isə dava-dərmansız sağalmaq mümkündürmü?Mümkündür!(Ə.Əzimzadə)
Araşdırmalara görə, kifayət qədər yuxu piylənmənin mühüm risk faktorlarından biridir. Gündəlik ehtiyac duyduğunuz yuxunu almağa imkan verən rejim yaratmaq və yuxu keyfiyyətinizi yaxşılaşdırmaq üçün tədbirlər görmək gündəlik qidalanma rejiminizə müsbət təsir edir. Zəif yuxu aclıq və iştahanın artmasına səbəb olarkən; Düzensiz saatlarda baş verən yuxululuq yeməkləri atlamağınıza səbəb ola bilər. Bu, əslində bütün balanslaşdırılmış yemək vərdişlərinizin alt-üst olmasına səbəb olur. Bu səbəbdən mütəxəssislər yuxunun da sağlamlığınızın qorunmasında və düzgün bəslənmənin həyat tərzinə çevrilməsində əhəmiyyətli olduğunu vurğulayırlar.
Beləliklə, saqlam həyat tərzi qaydalarına əməl edilərsə ağırlaşmalar və qida zəhərlənməsi baş verməz.
Qida zəhərlənməsi nədir
Müəyyən vəziyyətlərdə bəzi vitamin və minerallara olan ehtiyacımız artır və bu ehtiyacı vitamin və mineralları ehtiva edən daha çox qida qəbul etməklə qarşılayırıq. Bəzən dərman kimi istifadə etdiyimiz qidalar bizi xəstələndirir, hətta şərtlər dəyişdikdə zəhərləyir.
Bilirik ki, qida zəhərlənməsi ən çox xarab və çirklənmiş qidalardan qaynaqlanır. Müxtəlif bakteriyalar, viruslar, parazitlər və onların ifraz etdiyi zəhərli maddələr orqanizmdə müxtəlif şiddətdə xəstəliklər yaradır.
Tərkibində bakteriya, parazit və ya virus olan qidaların istehlakı nəticəsində yaranan və insanların gündəlik həyatda tez-tez qarşılaşdıqları problemlərdən biri olan qida zəhərlənməsi insan həyatını mənfi təsir edən məsələlərdəndir. Simptomların şiddətindən asılı olaraq, qida zəhərlənməsi qidanı yedikdən bir neçə saat sonra və ya bəzən günlər sonra baş verə bilər. Bəzi hallarda ev şəraitində tətbiq oluna bilən təbii üsullarla təsiri azaldıla bilən qida zəhərlənmələri də həkim tərəfindən təsdiqlənmiş dərman müalicəsi tələb edə bilər.
Qida zəhərlənməsinin əlamətləri hansılardır?
- Zəiflik
- Mədə ağrısı
- sancılar
- ürəkbulanma
- Qusma
- İştahsızlıq
- İshal
Qida zəhərlənməsinin daha ağır halları zamanı aşağıdakı simptomlar müşahidə edilə bilər:
- Bulanıq və ya ikiqat görmə
- Əzalarda hərəkətin məhdudlaşdırılması
- Dəri uyuşması
- Şiddətli zəiflik
- Səs dəyişikliyi
Zəhərlənmə zamanı mədə-bağırsağın yuyulması ilkin yardım üçün cox effektivdir. Bir müddət mədəni rahat buraxaraq heç bir qida qəbul edilməməsi çox önəmlidir.
Qida zəhərlənməsinin ən narahatedici əlamətləri ishal və qusmadır. İshal və qusma da orqanizmdə susuzluğa səbəb olur.
Qida zəhərlənməsi dediyimiz vəziyyət adətən qəflətən başlayır və ürəkbulanma, qusma, qarın ağrısına bənzər qarın ağrısı, ishal və qızdırma kimi simptomlarla özünü göstərir. Qida zəhərlənməsi adətən şübhəli qida qəbulundan sonra 1-24 saat ərzində başlayır və 2-3 gün ərzində yox olur. Ancaq bəzi hallarda dərman müalicəsi tələb olunur. Xüsusilə ishal ilə birlikdə orqanizmin maye itkiləri artacağı üçün bədənin maye itkisi əvəz edilməlidir.
Qida zəhərlənməsinin simptomları çox vaxt çox şiddətli deyil və müalicə edilməsə belə bir neçə gündən sonra öz-özünə yox olur. Ancaq bəzən şiddətli qusma, şiddətli ishal və qanlı ishal kimi ciddi və aşkar simptomlarla müşayiət olunan ciddi zəhərlənmə baş verə bilər. Şiddətli simptomlar olduqda dərhal bir tibb müəssisəsinə müraciət etmək həyati əhəmiyyət kəsb edir.
Buna görə xəstələr çoxlu maye qəbul etməlidirlər. Su və bitki çayı istehlak etmək bu baxımdan çox faydalıdır. Xəstəyə orqanizmə lazım olan elektrolitləri ehtiva edən xüsusi toz qarışığı su ilə qarışdırılaraq verilə bilər. 1 litr suya 8 səviyyəli xörək qaşığı şəkər tozu və 1 xörək qaşığı xörək duzunu qarışdırmaqla ev şəraitində ekvivalent bir qarışıq əldə etmək olar. Xəstə maye qəbul edə bilmirsə, venadaxili maye və elektrolit dəstəyi tələb oluna bilər.
Bakteriyalar infeksiya və ya xəstəliyə səbəb ola bilən kiçik orqanizmlərdir. Bakteriyalar bədənə çirklənmiş qida və ya su vasitəsilə daxil ola bilər. Yeməyin temperaturu 40 ilə 140 dərəcə arasında olduqda bakteriyalar sürətlə çoxalır. Bakteriyalardan başqa, viruslar da qida zəhərlənməsinə səbəb olur. Qida zəhərlənməsinə səbəb olan ümumi viruslara norovirus və hepatit A daxildir. Parazitlər başqa orqanizmlərin daxilində yaşayan mikroorqanizmlərdir. Parazitlər qida və ya su vasitəsilə orqanizmə daxil olub həzm sistemində yerləşə bilər.
Qida zəhərlənməsinin təhlükəli nəticələri hansılardır?
Qida zəhərlənməsinin ən çox görülən səbəbi olan qusma və ishal əhəmiyyətli dərəcədə maye itkisinə səbəb ola bilər, ishal isə ürəkbulanma və qusma ilə birlikdə itirilmiş mayenin əvəzini çətinləşdirərək susuzluğa səbəb ola bilər. Bu, yoluxucu epidemiyaların ishal xəstəliklərinə səbəb olduğu inkişaf etməkdə olan ölkələrdə ciddi nəticələrə səbəb ola bilər. Körpələrdə və uşaqlarda sürətli susuzlaşdırma da adlandırılan bədən mayelərinin aşağı səviyyədə olması da qida zəhərlənməsinin nəticəsidir. Bu, körpələrdə ciddi xəstəliklərə səbəb ola bilər. Bu, böyüklərə də aiddir. Xüsusilə, bu vəziyyət bulanıq görmə, əzələ zəifliyi və dəridə karıncalanma, qızdırma və üç gündən çox davam edən ishal kimi sinir sistemi simptomlarına səbəb olur. Dehidrasiya müalicə edilməli olan bir vəziyyətdir.
Qida zəhərlənməsinə daha çox hansı insanlar risk altındadır:
Hər kəs qida zəhərlənməsi xəstəliyinə tutula bilər, lakin bəzi insanlar daha həssasdır: körpələr, uşaqlar, hamilə qadınlar, yaşlılar və zəifləmiş immunitet sistemi olan insanlar.
İmmuniteti zəif olan insanlar və immuniteti zəif olan insanlar, körpələr və gənc uşaqlar, hamilə qadınlar və yaşlı insanlar daha çox risk altındadırlar. Mədə turşuluğunun olması qida zəhərlənmələrində mühüm qoruyucu elementdir. Həkimlə məsləhətləşmədən mədə turşuluğunu azaldan dərmanların lazımsız istifadəsi mədə turşusunun ifrazını azaltmaqla orqanizmimizin qida zəhərlənməsinə qarşı müqavimətini azalda bilər.
Eynilə, həkimə müraciət etmədən antibiotiklərin şüursuz istifadəsi normal bağırsaq florasına zərər verə bilər və bədənimizi qida zəhərlənməsinə qarşı həssas edə bilər.
Qidaların uzun müddət istidə qaldıqdan sonra xarab olması nəticəsində yaranan qida zəhərlənməsinin qarşısını almaq üçün ərzaq alış-verişi və saxlanması zamanı bəzi detallara ciddi fikir vermək lazımdır.
Bəzən qusma, bəzən ishal, bəzən isə çox daha ağır simptomlarla özünü göstərən qida zəhərlənməsinə qarşı hansı tədbirləri görməlisiniz, bilirsinizmi? Yay aylarında artan qida zəhərlənməsinin səbəbkarı bərbad şəraitdə saxlanılan, hazırlanan və bişirilən qidalardır.
Mənbə:
www.anadolusaglik.org
