Siqareti tərgitdikdən sonra orqanizmdə baş verən dəyişikliklər
Siqaretin zərərləri nələrdir?
Siqaret çəkmək bədənin bütün orqanlarına, xüsusən də ağciyərlərə mənfi təsir göstərir və bir çox ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Dünyada hər 6 saniyədə bir insanın ölümünə səbəb olan siqaret və onun zərərləri ilə bağlı sağlamlıq problemlərini aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
Xərçəng
Siqaretin tərkibində 7000-dən çox kimyəvi maddə var, onlardan bir çoxu zəhərli, 70-dən çoxu isə birbaşa xərçəngyaradandır. Siqaret istehlakı və passiv siqaret çəkmə adlanan ikinci dərəcəli siqaret tüstüsünə məruz qalma, ağciyər xərçəngi və uşaqlıq yolu xərçəngi də daxil olmaqla bir çox xərçəng xəstəliyi ilə birbaşa əlaqəlidir.
Yaxud xərçəngin müalicə prosesinə təsir edir. Siqaret çəkən şəxsin xərçənglə əlaqəli hər hansı xəstəlikdən ölmə riski 7 dəfə artdığı halda, ağciyər xərçəngindən ölüm riski 12-24 dəfə artır.
Ürək-damar xəstəlikləri
Siqaret istehlakı və siqaret tüstüsünə məruz qalma ürək-damar xəstəliklərinə səbəb olan qarşısı alına bilən amillərdəndir. Siqaret tüstüsünün tərkibində olan və soba zəhərlənməsinə səbəb olan karbonmonoksit qazı ağciyərlərdən qana keçir və hemoqlobin adlanan qan hüceyrələrinə birbaşa bağlanır. Dokulara oksigeni daşımaqdan məsul olan bu hüceyrələr karbonmonoksit qazına bağlandıqda oksigen molekullarını daşıya bilmir və qanın oksigeni toxumalara daşıma qabiliyyəti xeyli azalır.
Nəticədə ürəyin iş yükü artır, damardaxili təzyiq yüksəlir və ürək-damar sistemi xəstəlikləri inkişaf edir. Siqaret çəkənlərin infarkt kimi ürək-damar xəstəliklərindən ölmə riski çəkməyənlərə nisbətən 4 dəfə yüksəkdir.
Ağciyər sistem xəstəlikləri
Siqaret tüstüsündən ən tez və sıx şəkildə təsirlənən orqan, şübhəsiz ki, ağciyərlərdir. Tənəffüs edilən tüstüdə olan zərərli kimyəvi maddələrdən biri olan qatran ağciyər toxumasında toplanır və zamanla bu toxumaların zədələnməsinə səbəb olur.
Nəticədə tənəffüs qabiliyyəti azalır və astma və xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi (KOAH) kimi tənəffüs sistemi ilə əlaqəli ciddi xəstəliklərin riski artır. Uzun müddət siqaret çəkmə nəticəsində KOAH riskinin 8%-dən çox artdığını söyləmək olar.
Böyrək xəstəlikləri
Siqaret tüstüsü ilə bədənə daxil olan nikotin metabolizə edildikdən sonra kotinin adlı fərqli kimyəvi maddəyə çevrilir. Bədənin metabolik tullantılarından biri olan bu maddə orqanizmdən sidiklə xaric olur, lakin sidiklə xaric olunana qədər bütün böyrək sistemindən keçir və bu arada böyrəklər və digər strukturlar son dərəcə mənfi təsir göstərir. Bundan əlavə, siqaretin səbəb olduğu təzyiqin artması böyrəklərə ciddi ziyan vura bilər və hətta uzun müddətdə böyrək çatışmazlığına səbəb ola bilər.
Depressiya
Siqaretin bütün orqanizm sistemləri kimi psixi sağlamlığa da son dərəcə zərərli təsiri var. Passiv siqaret çəkənlər kimi siqaret çəkən və ya siqaret tüstüsünə məruz qalan insanlarda depressiya əlamətləri daha çox müşahidə olunur və xüsusilə nikotinin səviyyəsinin sürətlə artması və azalması insanın depressiyaya meylliliyini xeyli artırır.
Depressiya enerji səviyyəsini və həyat keyfiyyətini aşağı salan psixi pozğunluqdur. Siqaret çəkənlərdə depressiya və narahatlıq pozğunluqlarının inkişaf riski çəkməyənlərə nisbətən daha yüksəkdir. Depressiya və siqaret vərdişləri arasındakı əlaqə neyrobioloji və psixososial amillərə əsaslanır. Nikotin beyindəki müəyyən reseptorlara təsir edir və rahatlıq hissi yaradır. Bu səbəbdən bəzi insanlar depressiya əlamətlərinin öhdəsindən gəlmək və ya stressi aradan qaldırmaq üçün siqaretə müraciət edə bilərlər. Ancaq bu rahatlıq hissi qısamüddətlidir və uzun müddətdə depressiya əlamətlərini artıra bilər. Bundan əlavə, siqaret çəkmə vərdişləri depressiyanı müalicə edərkən dərmanların effektivliyini azalda bilər. Siqaret çəkmə depressiyaya səbəb olmaqla yanaşı, depressiya əlamətlərini daha da gücləndirə bilər. Nikotinin çəkilməsində əsəbilik, narahatlıq və depressiya kimi simptomlar meydana gələ bilər. Siqaret çəkənlərin depressiyanın şiddətini artıra biləcək daha çox stresin öhdəsindən gəlməyə meylli olduğu da düşünülür.
TİP 2 Şəkərli Diabet
Siqaret istehlakı tip 2 diabetə səbəb olan vacib amillərdən biridir. Keçmişdə siqaret çəkən insanların 2-ci tip diabetə tutulma riski 28% artdığı halda, siqaret çəkməyə davam edən insanlar üçün bu rəqəm daha yüksəkdir.
Siqaret çəkmək insan orqanizminin fəaliyyətini poza və bir çox xəstəliklərə səbəb ola bilər. Siqaret çəkənlərdə ciddi xəstəliklərin, xüsusilə xərçəng və ürək-damar xəstəliklərinin inkişaf riski daha yüksəkdir. Bundan əlavə, uzun illər siqaret çəkən bir insanın ölüm riski siqaret çəkməyənlərə nisbətən daha yüksək ola bilər. Bədəndəki bu mənfi təsirlər siqareti tərgitməyə təşviq etsə də, bəzi fərdlər çəkilmə əlamətləri səbəbiylə siqareti buraxmaqda çətinlik çəkə bilər. Xüsusilə əsəbilik, yorğunluq, baş ağrısı və güclü nikotin istəyi yan təsirlərdən bəziləridir. Siqareti atmaq çətin olsa da, fiziki və ruhi sağlamlığın davamlılığı üçün lazımdır. Siqareti buraxdıqdan sonra bədəndə müxtəlif dəyişikliklər müşahidə oluna bilər.
Siqaret aludəliyi nədir?
Siqaretin tərkibində nikotin adlı kimyəvi maddə var. Nikotin asılılıq yaradan xüsusiyyətlərə malikdir. Nikotin beyində sistem aktivləşdirir, insanları yenidən siqaret çəkməyə sövq edir. Siqaret çəkəndə nikotin tez beyinə çatır və burada dopamin adlı nörotransmitterin artmasına səbəb olur. Dopamin qısa müddətli rahatlıq və xoşbəxtlik hissləri yaradır. Ancaq bu təsir qısa müddətli olur və siqaret çəkənlər bu hissi yenidən yaşamaq üçün daim siqaret çəkmək istəyini hiss edirlər.
Siqaret sizi belə əsir edir
Əslində hər kəs siqaret aludəçiliyinə namizəd kimi doğulur. İnsanı siqaret aludəçiliyinə aparan proses belədir: İlk siqareti 13-15 yaşlarında sınayana qədər şüuraltımızda təxminən 80 min vizual-emosional qeyd toplanır və siqaretin müsbət bir şey olduğu hissini verir. Yəni bir gənc ilk siqaretini düz 80 min gözlənti və inancla sınayır. İlk cəhd çox vaxt pis dad və boğulma hissi ilə gözləntiləri qarşılaya bilməz. “Niyə həzz ala bilmədim?” marağı ilə təkrar-təkrar sınanır. Nikotinə aludə olduqdan sonra şüuraltınızda olan səhv virus proqramı işə düşür. Nikotin qəbulunun yaratdığı 7-8 saniyəlik illüziya ilə gözləntilərin gerçək olması hissi yaranmağa başlayır. Bu illüziya həyatın hər sahəsinə yerləşdirildikdə, insanın “yalan reallığına” çevrilir və qapalı dairəyə çevrilir. Siqaret aludəçiliyinin formalaşma mexanizmi budur.
Siqareti tərgitməyin orqanizmə təsiri
Siqareti tərgitdikdən sonra orqanizm sürətli bərpa prosesinə keçir. Siqareti atmaq çətin olsa da, bu çəkilmə simptomları bir neçə həftədən sonra tez-tez azalacaq. Ümumiyyətlə, siqareti tərgitdikdən sonra orqanizmdə baş verən dəyişiklikləri aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
Asılılığın aradan qaldırılması: Siqareti tərk etdikdən sonra bir neçə ay ərzində beyindəki nikotin reseptorları normal vəziyyətinə qayıdır və asılılıq sona çatır.
Qan dövranının yaxşılaşması: Siqareti atdıqdan sonra 2-12 həftə ərzində qan dövranı normallaşır və ürək-damar xəstəlikləri riski azalır. Bundan əlavə, fiziki fəaliyyət asanlaşır və insan daha enerjili bir təbiət qazana bilər. Bu prosesdə ağciyərlər siqaretdən qalan bəlğəm və digər zərərli maddələri xaric edir və orqanizm nikotindən təmizlənir.
Dad və qoxunun inkişafı: Siqaret çəkmək dil və burundakı sinir uclarını zədələyir, dad və qoxu itkisinə səbəb olur. Ancaq siqareti buraxdıqdan 48 saat sonra zədələnmiş sinir ucları bərpa olunur. Buna görə də, siqaretdən imtina dad və qoxu hissini yaxşılaşdırmağa kömək edə bilər.
Daha enerjili hiss etmək: Siqareti buraxdıqdan sonra tənəffüs tutumunda artım ola bilər. Buna görə də, qanda oksigen miqdarı artdıqca insanın özünü daha enerjili və canlı hiss etməsinə kömək edə bilər.
İmmunitet sisteminin bərpası: Siqareti tərgitmək qan dövranını yaxşılaşdırır və oksigen səviyyəsini artırır. Həm də iltihabı azaldır. Bütün bunlar immunitet sistemini gücləndirməyə kömək edir, digər xəstəliklərlə mübarizəni asanlaşdırır.
Ağız gigiyenasının yaxşılaşması: Siqaret çəkmək dişləri sararır və ağız qoxusuna səbəb ola bilər. O, həmçinin ağız boşluğunun gigiyenasının pisləşməsinə səbəb ola bilər və ağızda infeksiyaların inkişaf riskini artıra bilər. Siqareti buraxdıqdan sonra 1 həftə ərzində ağız boşluğunun gigiyenası yaxşılaşır və nəzərəçarpacaq bir rahatlıq hiss oluna bilər.
Cinsi həyatda yaxşılaşma: Siqaret çəkmək cinsi performansın pisləşməsinə səbəb olaraq cinsi həyatda problemlər yarada bilər. Xüsusilə kişilərdə erektil disfunksiya riskini artıra və orqazm tezliyinin azalmasına səbəb ola bilər. Siqaret də qadınlarda cinsiyyət orqanlarının yağlanmasının azalması kimi cinsi pozğunluqlara səbəb ola bilər.
Xərçəng riskini azaldır: Siqaret çəkmək ürək-damar sağlamlığını poza bilər və bədəndə xərçəngə tutulma riskini artırır. Ancaq siqareti buraxdıqdan sonra bir neçə il ərzində xərçəngə tutulma riski azala bilər.
Siqaretin dəriyə hansı zərərləri var?
Siqaret çəkmək dəri üzərində bir çox zərərli təsirlər yaradır. Siqaretin dəriyə zərərləri aşağıdakılardır:
Siqaret çəkmək dəridə erkən yaşlanma əlamətlərinə səbəb ola bilər. Siqaret tüstüsünün tərkibində olan sərbəst radikallar dərinin elastikliyini azaldır və qırışların əmələ gəlməsini sürətləndirir.
Siqaretin yaratdığı toksinlər dəridə ləkələrə səbəb ola bilər. Bu ləkələr adətən əllərdə və üzdə görünür.
Siqaret çəkmək dəri rənginin dəyişməsinə səbəb ola bilər. Solğun dəri, solğun görünüş və solğun rəng siqaret çəkənlərin tez-tez qarşılaşdığı problemlərdir.
Siqaretin tərkibindəki tütün və toksinlər dərinin yağ istehsalını artıra və məsamələrin tıxanmasına səbəb ola bilər. Nəticədə sızanaq kimi dəri problemləri yarana bilər.
Siqaret çəkmək dərinin nəm səviyyəsinin azalmasına səbəb olur. Quru dəri daha həssas olur və çatlar əmələ gələ bilər.
Siqaret çəkmək selülit əmələ gəlməsini artıra bilər. Bədəndə toksinlərin yığılması dərinin altındakı yağ toxumasının nizamsızlaşmasına və portağal qabığı kimi görünməsinə səbəb ola bilər.
Siqaret çəkmək dəri xərçəngi riskini artırır. Xüsusilə dodaqlar, ağız ətrafı və üzdə dəri xərçənginə tutulma riski yüksəkdir.
Siqareti tərgitdikdən sonra bizi nə gözləyir?
Siqareti tərgitmə prosesi tez və asan olmaya bilər. Bu səbəbdən siqareti buraxdığınızı dediyiniz zaman yenidən başlamanız təbiidir. Belə bir vəziyyətdə əsəbləşməməli və yenidən cəhd etmək üçün ayağa qalxmalısınız. Proses zamanı qəbizlik, yuxu problemləri, ağız yaraları kimi yan təsirlərə hazır olmanız lazım ola bilər, lakin bütün bunlar təslim olmanıza səbəb olmamalıdır, çünki bunun bir proses olduğuna və sonunda uğur qazanacağınıza inanmalısınız.
Bu prosesdə siqaret qiymətləri ilə qarşılaşmayacağınız üçün qənaət etdiyiniz məbləği özünüzə saxlaya və idman kimi fəaliyyətlərlə bədəninizi mükafatlandıra bilərsiniz.
Siqareti tərgitmək üçün təbii çarə:
Professor İbrahim Saraçoğlunun tövsiyə etdiyi karabaş otu və kəklikotu müalicəsi ilə nikotinə daha sağlam alternativ seçə biləcəksiniz.
Lavanda kimi tanınan karabaş otu orqanizmə bir çox fayda verən bir bitki növüdür.
Siqareti buraxmaq üçün karabaş otu çayının tərkibi:
-7 karabaş otu -1 stəkan su
Necə hazırlanır?
1 stəkan su qaynadıb içinə 7 karabaş otunu əlavə edin, 6-7 dəqiqə qaynadıqdan sonra qarışığı süzüb soyumasını gözləyin və siqaret istədiyiniz zaman bu qarışımdan bir qurtum için. Günortaya qədər qara bibər içib bitirdikdən sonra günortadan sonra daha təsirli bir qarışıq olaraq kəklikotu müalicəsini seçə bilərsiniz.
Siqareti buraxmaq üçün kəklikotu çayının tərkibi:
1 çay qaşığı qurudulmuş kəklikotu-1 stəkan su
Necə hazırlanır?
Bir stəkan qaynar suya bir çay qaşığı qurudulmuş kəklikotu əlavə edin və daha 6-7 dəqiqə qaynadın. Ocağı söndürdükdən sonra şərabın soyumasını gözləyin, sonra süzüb istədiyiniz vaxt istehlak edin. Siqaret çəkmək istəyinizi yox edəcək bu qarışığı istədiyiniz zaman içə bilərsiniz.
