Xolesistit kimi tanınan öd kisəsinin iltihabı adətən öd kisəsində əmələ gələn daşların kanalı bağladığı zaman baş verir. Öd kisəsi iltihabının simptomları adətən yeməkdən sonra qarın nahiyəsində və ya beldə ağrı kimi özünü göstərir. Öd kisəsinin iltihabı təkcə öd kisəsi daşlarından qaynaqlanmır. Safra yollarında problemlər, infeksiyalar və şişlər xolesistitə səbəb ola bilər. Öd kisəsi xəstəliyi nadir hallarda öz-özünə keçsə də, təkrarlanırsa, mümkün qədər tez müalicə edilməlidir.
Öd kisəsi və öd nədir?
Öd kisəsi qarın boşluğunun sağ tərəfində qaraciyərin altında yerləşən armudvari orqandır. Öd kisəsinin funksiyası qaraciyərdə istehsal olunan ödün yığılması və yeməkdən sonra onikibarmaq bağırsağa yönəldilməsidir. Öd tullantı məhsullarından ibarət yaşılımtıl və qəhvəyi mayedir. Nazik bağırsağa axan öd mayesi yağda həll olunan vitaminləri parçalayır, onların sorulmasını asanlaşdırır.
Öd kisəsinin iltihabı nədir?
Öd kisəsi xəstəliklərində tez-tez verilən suallardan biri də “Xolesistit nədir?” sualıdır. Suala belə cavab vermək olar: Öd mayesi öd kisəsində saxlanılır və orqanizmin öd ehtiyacı olduqda maye nazik bağırsaqlara yönəldilir. Buna görə də, nazik bağırsağa gedən yolda maneə olduqda xolesistit baş verə bilər. Xolesistit ən çox qarın və kürək nahiyəsində qəfil ağrı şəklində baş verir. Ancaq bu əlamətlər bir çox xəstəlikdə göründüyü üçün bu əlamətləri yaşayan insanlar ən qısa müddətdə mütəxəssisə müraciət etməli, müayinə və ultrasəs müayinəsi ilə diaqnoz qoyulmalıdır. Öd kisəsinin iltihabı müalicə edilmədikdə ciddi problemlərə yol aça bilər. Buna görə də xəstəliyin diaqnozu gecikdirilməməlidir.
Öd kisəsinin iltihabına nə səbəb olur?
“Öd kisəsinin iltihabına nə səbəb olur?” sualın cavabı odur ki, öd daşı adətən nazik bağırsağa gedən yolu bağlayır. Öd kanalında palçığa bənzər bir quruluşa çevrildikdə və bu lil böyüdükdə öd daşı əmələ gəlir. Bu daşların kanalı bağladığı yer şişir və iltihab əmələ gəlir. Bununla belə, öd daşları öd iltihabının yeganə səbəbi deyil. Öd kisəsi iltihabının səbəblərini aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
Qidalanma vərdişləri: Həddindən artıq yağlı qidalar qəbul edən insanlarda öd kisəsi iltihabı daha tez-tez baş verə bilər.
Ətraf mühit faktorları: Bəzi araşdırmalara görə, ətraf mühit və yemək vərdişləri xolesistitin əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər. Xüsusilə, fast foodların istehlak edildiyi, yağlı qidaların həddindən artıq istehlak edildiyi soyuq ölkələrdə xolesistit daha çox rast gəlinir.
İnfeksiyalar: Viral və QİÇS kimi bəzi infeksiyalar xolesistitə səbəb ola bilər.
Qan damarları problemləri: Bəzi ağır xəstəliklər nəticəsində qan damarlarının zədələnməsi baş verə bilər. Bu zədələnmələr nəticəsində öd kisəsinə qan axını pozularaq xolesistitə səbəb ola bilər.
Öd yolları problemləri: Öd yollarının zədələnməsi və ya bükülməsi nəticəsində öd kisəsinin iltihabı baş verə bilər.
Öd daşları: Öd palçıqlı olduqda və nazik bağırsağa keçdiyi kanalda toplananda öd daşı əmələ gəlir. Bu iltihaba səbəb olur.
Şiş: Öd kisəsi şişləri və mədəaltı vəzinin başında meydana gələn şişlər nəticəsində öd kisəsinin tıxanması səbəbindən iltihab meydana gələ bilər.
Öd kisəsi iltihabının əlamətləri hansılardır?
“Öd kisəsi iltihabının əlamətləri hansılardır?” sualın cavabı ən çox qarın nahiyəsində və kürəyində hiss edilən ağrı, qızdırma və qusma kimi əlamətlər ola bilər. Öd kisəsi iltihabının əsas əlamətlərini aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
-Ağrı bölgəsində sərtlik hissi,
-Həddindən artıq yağlı qidalar qəbul etdikdən sonra həzmsizlik,
-Yanğın,
-Nəcisin rənginin dəyişməsi,
-Anoreksiya,
-Qarın və arxa bölgədə ağrı,
-Bulantı və qusma.
Öd kisəsinin iltihabı uzun müddət davam edərsə və ya tez-tez təkrarlanırsa, xroniki xolesistitə çevrilə bilər. Bu simptomlardan bir neçəsi baş verərsə, mümkün qədər tez bir mütəxəssislə məsləhətləşmək vacibdir.
Öd kisəsinin iltihabına necə diaqnoz qoyulur?
Ümumi cərrahın fiziki müayinəsi və xəstənin ultrasəs müayinəsi “Öd kisəsinin iltihabı necə diaqnoz qoyulur?” sualın cavabı ola bilər. Həkiminiz sizdən ağrının baş verdiyi bölgəni, ağrının necə irəlilədiyini soruşur və sizdən bəzi hərəkətlər etməyi istəyə bilər. Fiziki müayinədən sonra bəzi laborator müayinələr və kompüter tomoqrafiyası tələb oluna bilər. Ultrasəs, bilgisayarlı tomoqrafiya və analizlərin nəticələrinə görə iltihabın dərəcəsi müəyyən edilə bilər. Laboratoriya testlərində qanda yüksək səviyyədə iltihab da araşdırılır. Bundan əlavə, sarılığı göstərən yüksək ümumi bilirubin dəyəri xolesistit və ya öd yollarının tıxanmasını göstərə bilər. Bütün bu diaqnostik testlər nəticəsində öd kisəsi iltihabı diaqnozu qoyulmadan diaqnostik və müalicə vasitəsi olan endoskopla ERCP də həyata keçirilə bilər.
Öd kisəsi iltihabının qarşısını almaq mümkündürmü?
Öd kisəsi iltihabı həzm sistemi xəstəlikləri ilə əlaqəli olduğundan həyat tərzinin və qidalanmanın dəyişdirilməsi xəstəlikdən qorunmaq üçün görüləcək tədbirlər sırasındadır. Yağlı qidaların istehlakını məhdudlaşdırmaq, ideal çəki aralığında qalmaq və həzm sisteminin balansını qorumaq vacibdir. Bunun xaricində xolesterin səviyyəsi normal səviyyədə saxlanılmalı və bu mümkün deyilsə həkim nəzarəti altında xolesterin müalicəsi tətbiq edilməlidir. Daimi idman bədəndən toksinləri çıxararaq öd kisəsi iltihabının qarşısını da ala bilər. Siqaret və spirt istifadəsi də öd kisəsinə təsir edə bilər. Buna görə də siqaret və spirt istifadəsi məhdudlaşdırılmalıdır.
Öd kisəsi iltihabını necə müalicə etmək olar?
Xəstəliyin başlanğıc mərhələsində xolesistitin müalicəsi üçün istifadə olunan dərmanlar var. Müalicədə ilk addım öd kisəsini istirahət etdirməkdir. Xəstəyə yemək və içməyə icazə verilə bilməz. Bu dövrdə xəstə xəstəxanaya yerləşdirilə və susuzlaşdırmanın qarşısını almaq üçün venadaxili maye dəstəyi ilə təmin edilə bilər. Yaşanan ağrı və iltihabı azaltmaq üçün xəstəliyin gedişindən və xəstənin vəziyyətindən asılı olaraq öd kisəsi iltihabına qarşı antibiotik müalicəsi tətbiq edilir.
Öd kisəsi iltihabının yayıldığı və həddindən artıq olduğu hallarda ilk düşünülən müalicə üsulu cərrahi müalicədir. Endoskopik üsulla həyata keçirilən bu əməliyyatda qarın nahiyəsində 1-1,5 sm ölçüdə deşik açılır və sonunda kamera ilə təchiz olunmuş alətlə əməliyyat edilir. Əməliyyatın qapalı üsulla aparılması həm həkim üçün daha asan, həm də xəstə üçün daha rahatdır. Sağalma müddəti açıq əməliyyatdan çox qısadır.
Öd kisəsi iltihabı müalicə olunmazsa nə baş verir?
“Öd kisəsi iltihabı müalicə olunmasa nə olar?” bu mövzuda ən maraqlı suallardan biridir. Öd kisəsi iltihabını müalicə etməmək ciddi problemlərə səbəb ola bilər, bunlardan bəziləri:
1.Tıxanmış öd kanalında öd axını dayandıqda, öd kisəsi şişə və partlaya bilər.
2.Öd kisəsindəki iltihab yayıla və öd yollarına təsir göstərə bilər. Öd yollarının iltihabına xolangit deyilir.
3.Öd daşının səbəb olduğu xolesistitdə iltihab mədəaltı vəziyə də təsir edərək başqa xəstəliyə səbəb ola bilər.
4.Uzun müddət müalicə olunmayan öd kisəsi iltihabında öd zədələnməyə başlayır. Bundan sonra iltihab bütün bədənə yayıla bilər və ciddi problemlər yarana bilər.
Öd kisəsinin iltihabına qarşı pəhriz
Öd kisəsi xəstəlikləri həzm sisteminə aid olduğu üçün xəstələrin qidalanması vacibdir. “Öd kisəsi iltihabı olan insanlar necə qidalanmalıdırlar?” sualın cavabını aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
-Heyvan yağlarının qəbulu azaldılmalıdır. Marqarin, kərə yağı kimi yağların yerinə bitki yağlarının istehlak edilməsi məsləhət görülür.
-Bol maye qəbul etməyə diqqət yetirilməlidir.
-Yumurta istehlakı azaldılmalı və tərkibində yumurta olan qidalardan qaçınılmalıdır.
-Buxarda, sobada və ya qrildə bişmiş tərəvəz və ya ət istehlak edilməlidir.
-Qızardılmış ət, kolbasa, pastrami və salam kimi işlənmiş qidalardan da uzaq durmaq lazımdır.
-Qəhvə və çay kimi tərkibində kofein olan içkilər istehlak edilməməlidir.
-Alkoqol və siqaretdən istifadə dayandırılmalıdır.
-Yeməklərdə ədviyyatlardan istifadə edilməməli, ədviyyatlardan istifadə məhdudlaşdırılmalıdır.
Öd kisəsi iltihabı əməliyyatı
Öd kisəsi iltihabı bütün tibbi müalicələrdən sonra keçsə də, sonradan təkrarlana bilər. Buna görə də ən qalıcı müalicə üsulu öd kisəsinin çıxarılması əməliyyatıdır. Öd kisəsi iltihabı əməliyyatı qapalı və açıq üsullarla edilə bilər. Laparoskopik (qapalı) üsulla həyata keçirilən əməliyyat, qarın boşluğunda açılan kiçik kəsiklər vasitəsilə həyata keçirilən asan əməliyyatdır. Bu əməliyyat xolesistektomiya adlanır. Əməliyyatdan sonrakı sağalma müddəti qısadır və əməliyyatdan sonrakı ağrı və əziyyət minimaldır.
Bundan əlavə, bu gün açıq öd kisəsi əməliyyatları nadir hallarda həyata keçirilir. Açıq cərrahiyyənin seçilməsinin səbəbi iltihabın çox irəliləməsi, laparoskopik əməliyyatdan sonra fəsadların yaranması, xəstənin ümumi vəziyyətinin laparoskopik əməliyyata uyğun olmaması ola bilər. Öd kisəsinin çıxarılmasını nəzərdə tutan bu üsulların heç bir zərəri yoxdur. İnsan orqanizmində öd kisəsinin olmaması heç bir funksiyada problem yaratmır. İnsan gündəlik həyatında fərq hiss etmir. Buna görə də öd kisəsi iltihabı olanlar üçün laparoskopik xolesistektomiya əməliyyatı qızıl standart hesab olunur. Öd kisəsi əməliyyatının qiyməti müəyyən meyarlara əsasən müəyyən edilir.
