Anju (Angioqrafiya), qan və ya limfa damarlarının skanda görünməsi üçün radiopaq bir maddə tətbiq edərək tıxanma olub olmadığını yoxlamaq üçün istifadə edilən rentgen görüntüləmə prosedurudur. Daha sadə dillə desək, angioqrafiya və rentgen kimi bədəndəki qan axınını görüntüləmək üçün istifadə edilən tibbi təcrübədir. Mütəxəssis həkim angioqrafiya sayəsində bədənin müəyyən bir nöqtəsində qanın damarlarda necə dövr etdiyini görür və ona uyğun müalicə üsulunu tətbiq edir. Arteriya və ya damar probleminin mənbəyini tapmaq üçün ürək, boyun, böyrək, ayaq və ya digər nahiyələrin angioqrafiyasından istifadə edilir.
Koronar angioqrafiya nədir?
Koronar angioqrafiya, ürəyin damarlarında qanın necə dövr etdiyini görmək üçün xüsusi boya (kontrast maddə) və rentgen şüalarından istifadə edən bir prosedurdur. Xəstənin vəziyyətinə daha az təsir edən və əməliyyat adlandırıla bilməyən minimal invaziv prosedur kimi həyata keçirilir. Koronar angioqrafiya infarkt, spazm və xolesterin kimi sağlamlıq problemlərində xilasedici ola bilər. Angioqrafiya sayəsində ürək damarlarında stenoz və ya tam tıxanma olub olmadığı müəyyən edilir. Koronar angioqrafiya testi kateoloji laboratoriyada aparılır.
Angioqrafiya niyə aparılır?
Angioqrafiya infarkt əlamətləri olduqda, tıxanmış, zədələnmiş və ya anormal qan damarlarının əlamətləri olduqda aparılır. Angioqrafiya sayəsində mütəxəssis həkim problemin mənbəyini və qan damarlarının zədələnmə dərəcəsini təyin edir. Angioqrafiya aşağıdakı xəstəlikləri aşkar etmək üçün aparılır:
-Koronar arteriya xəstəliyi
-Periferik arteriya xəstəliyi
-Ateroskleroz
-Qan laxtası
-Anevrizma
Koronar angioqrafiya niyə aparılır?
Koronar angioqrafiya xəstənin döş qəfəsində şiddətli ağrılar, koronar stenoz əlamətləri, əks-səda zamanı ürək daralmalarının qeyri-müntəzəmliyi, kompüter angioqrafiyasının şübhəli olduğu hallarda diaqnostik üsul kimi istifadə olunur. Bundan əlavə, koronar angioqrafiyanın aparılacağı vəziyyətlər aşağıdakı kimi sıralana bilər:
-Stress testinin müsbət nəticəsi olaraq
-Müxtəlif müayinələrdə koronar arteriya xəstəliyinə şübhə olması
-Ürək qapağı xəstəliyinin olması
-Şəkərli diabetiniz varsa və ürək əməliyyatından başqa ağır əməliyyat keçirsəniz
-Yan keçənləri yoxlamaq üçün
-Əgər 40 yaşdan yuxarı ağır əməliyyat keçirəcəksinizsə
-Stent qoyulmuş və ya balon müalicəsi alanları yoxlamaq üçün
Qısacası, angioqrafiya ürək qidalandıran damar xəstəliklərinin, ürək qapaqlarının və ya ürək arteriyalarının xəstəliklərinin diaqnozu, ürək əzələsinin fəaliyyətini qiymətləndirmək və buna uyğun olaraq qabaqcıl müalicə üsullarını təyin etmək üçün edilir. Damar tıxanıqlığı angioqrafiya ilə aşkar edilə bilər. İnfarktdan sonra da angioqrafiya aparılır.
Angioqrafiya necə aparılır?
Koronar angioqrafiya olaraq da bilinən angioqrafiya xəstənin qasıq nahiyəsindən, çox nazik elastik bir boru olan kateter vasitəsilə arteriyaya daxil edilir və ürək kimi müayinə ediləcək nahiyəyə kontrast maddə (boya) istiqamətləndirilir və kateterə yeridilir. Daha sonra kontrast maddə qan damarlarından keçərkən, görüntüləmə proseduru olaraq rentgen çəkilir və angioqrafiya aparılır. Sağ qasıq nahiyəsindəki arteriyadan istifadə edilə bilməzsə, sol qasıq arteriyası, sağ-sol bilək arteriyaları, dirsək və ya qoltuq damarları da istifadə edilə bilər.
Koronar angioqrafiya təxminən 10-20 dəqiqə çəkir, damarların müxtəlif anatomik strukturları və ya çox əyilmələri (xüsusilə, qarın və qasıq damarları) səbəbindən bir az daha uzun, xəstələrdə bu təxminən, 20-30 dəqiqəyə qədər çəkə bilər. Prosedur başa çatdıqdan sonra müdaxilə yerinə qoyulan kanula çəkilir, qanaxmanın dayandırılması üçün 15-20 dəqiqə təzyiq edilir və qanaxma dayandıqdan sonra sıx sarğı və ağırlıq çəkilir və xəstə təxminən 10 dəqiqə uzanır. 4-6 saat müddətində istirahət etmək lazımdır. 6-cı saatın sonunda xəstə ayağa qalxır və evə buraxılır.
Angioqrafiya zamanı sol koronar arteriyanın təsviri üçün 5 ekspozisiya, sağ koronar damarın təsviri üçün isə 2-3 ekspozisiya istifadə olunur. Əsasən nasos funksiyasını yerinə yetirən ürəyin sol mədəciyinin təsviri üçün 15-25 cc boya istifadə olunur və 2 ekspozisiya aparılır.
Ertəsi gün vanna qəbul edə bilərsiniz və inyeksiya yerində heç bir şişlik, narahatedici ağrı və ya geniş göyərmə yoxdursa, normal həyata qayıda bilərsiniz.
Angioqrafiyadan əvvəl nə etmək lazımdır?
Angioqrafiyadan əvvəl bəzi hazırlıqlar etmək lazımdır. Məsələn, xəstənin qan analizləri vacibdir. Xəstənin qan trombositləri aşağı olarsa, prosedur zamanı həddindən artıq qanaxma baş verə bilər.
Xəstənin laxtalanma parametrləri əvvəlcədən yoxlanılmalıdır; Bundan sonra angioqrafiya aparılmalıdır. Xəstələrin böyrək funksiyaları düzgün işləməlidir.
Xəstəyə boyalı kontrast maddə yeridildiyi üçün bu agent böyrək çatışmazlığı olan insanların vəziyyətini pisləşdirə bilər.
Angioqrafiyadan əvvəl xəstənin 8-10 saat oruc tutmasına üstünlük verilir. Bəzi diabet dərmanları (aktiv maddəsi metformin olan) əvvəlcədən dayandırılmalıdır. Əks halda böyrək çatışmazlığı və asidoz baş verə bilər.
Bəzi qan durulaşdırıcı dərmanlara ara vermək də lazım ola bilər. Lakin bu prosedurdan əvvəl cəmiyyətdə geniş istifadə olunan aspirinə ara verməyə ehtiyac yoxdur.
Angioqrafiyadan sonra nələrə diqqət edilməlidir?
Angioqrafiyadan sonra nəzərə alınmalı olan şeylər arasında bol su içmək, siqaret çəkməmək və spirtli içkilərdən istifadə etməmək, maye içkilər qəbul etmək və ilk 24 saat ərzində duş qəbul etməmək daxildir. Bədəninizdə müəyyən edə bilmədiyiniz bir vəziyyət varsa, proseduru həyata keçirən kardioloqa məlumat vermək daha yaxşıdır. Angioqrafiyadan sonra həkim sizə angioqrafiya riskləri kimi məsələlər barədə mütləq məlumat verəcəkdir.
Angioqrafiya haqqında tez-tez verilən suallar
Anjio nə deməkdir?
Angioqrafiya (angioqrafiya və ya arterioqrafiya) ürəkdəki qan damarlarının fəaliyyətini yoxlamaq və mümkün ürək xəstəliklərini müəyyən etmək üçün rentgen şüalarından istifadə edən ürəyin rentgenoqrafiyasıdır.
Angioqrafiya ilə koronar angioqrafiya arasındakı fərq nədir?
Koronar angioqrafiya angioqrafiyadan daha minimal invaziv bir prosedurdur. Angioqrafiya zamanı nazik boru vasitəsilə qol və ya qasıqdan daxil olaraq ürəyə çatılır. Koronar angioqrafiyada damarları aydın görmək üçün maddə venadaxili yeridilir.
Angioqrafiyanın riskləri varmı?
Koronar angioqrafiya adətən heç bir problem olmadan həyata keçirilən bir əməliyyat olsa da, invaziv bir müayinə üsulu olduğundan komplikasiya riski də daşıyır. Angioqrafiya risklərini belə izah etmək olar: Böyük ağırlaşmalar olaraq xarakterizə edilən ölüm riski orta hesabla 1400 halda 1-dir (0,07%); 1000 halda 1 insult (0,1%); koronar arteriya zədələnməsi 1000 halda 1 (0,1%); Arterial giriş yerinin ağırlaşması 500 halda 1-dir (0,2%).
Daha çox rast gəlinən kiçik ağırlaşmalar müvəqqəti xarakter daşıyır və bunlara ponksiyon yerində qanaxma və ya hematoma (qan laxtası), psevdo-balonlaşma, ritm pozğunluqları, istifadə olunan boyaya həssaslıq və vaqal reaksiya daxildir.
Angioqrafiyada ölüm riski varmı?
Çox nadir hallarda koronar angioqrafiya zamanı yol kimi istifadə edilən əsas arteriyada (aortada) və koronar arteriyanın yerində yırtıq (diseksiya) baş verə bilər. Aortada bir cırılma adətən günahsız görünsə də, koronar arteriyanın yırtılması infarkt və ölümlə nəticələnə bilər. Bu risk xüsusilə ciddi koronar problemləri olan insanlarda və xüsusilə də əsas arteriyada stenozu olanlarda daha yüksəkdir. Angioqrafiya zamanı belə ölümcül problemlərin yaranma ehtimalı təxminən 1000 xəstədən 1-də demək olar. Angioqrafiya çox aşağı riskli bir prosedurdur.
Angioqrafiyanın zərərləri nələrdir?
Mütəxəssis kardioloqun apardığı angioqrafiyanın heç bir zərəri yoxdur. Ölkəmizdə hər bir xəstəxanada angioqrafiya təhlükəsiz şəkildə həyata keçirilə bilər.
Koronar angioqrafiya çətin bir prosedurdurmu?
İndiki vaxtda koronar angioqrafiya çox da çətin olmayan bir diaqnostik prosedurdur. Burada məqsəd ürəyi qidalandıran koronar damarlara boya çatdırmaqdır. Koronar damarlara bir arteriya vasitəsilə çatmaq olar.
Hansı hallarda qolun angioqrafiyası aparılır?
Əgər qanaxma riski azdırsa və xəstə müəyyən müşahidələrdən sonra evə göndərilirsə, qol və ya biləkdən angioqrafiya aparıla bilər. Ancaq təcrübəli mütəxəssislər tərəfindən həyata keçirilməsə, prosedur müddəti daha uzun olacaq və prosedur qeyri-kafi ola bilər. Qasıq nahiyəsindən ürəyə çatmaq mümkün olmadıqda, aortada və onun qasıq nahiyəsinə gedən budaqlarında stenoz və ya tıxanıqlıq olarsa, qasıq nahiyəsində qanaxma riski yüksək olan xəstələr varsa, angioqrafiya qol və ya bilək nahiyələrindən aparılır. Təcrübəli mütəxəssislər tərəfindən edilmədikdə qol angioqrafiyasının riskləri görünə bilər.
Angioqrafiya ağrılı bir prosedurdurmu?
Prosedur zamanı qasıqda, biləkdə və ya qolda keyidici iynənin sancmasını hiss edə bilərsiniz. Bundan əlavə, invaziv prosedurlar ağrılı deyil. Angioqrafiyadan sonra ağrı yaranarsa, həkimin təyin etdiyi ağrıkəsicilərdən istifadə etmək olar.
Angioqrafiyadan sonra qidalanmada nələrə diqqət edilməlidir?
Angioqrafiyadan sonra bol su içməyə və maye qəbuluna diqqət yetirilməlidir. Damarlarda və ya ürəkdə problem olub-olmamasından asılı olmayaraq insanların sağlam qidalanma qaydalarına riayət etməsi vacibdir. Angioqrafiya normal həyatı məhdudlaşdıran bir prosedur deyil. Adətən prosedurdan 24 saat sonra işə qayıtmaq mümkündür. Ürək sağlamlığı üçün pəhriz dəyişikliyi və müntəzəm məşq tövsiyə olunur.
Angioqrafiyadan sonra evdə qulluq necə olmalıdır?
Prosedur yerində qanaxmanın qarşısını almaq üçün gərginləşdirməmək, prosedurdan sonra isti hovuza, vannaya və ya jakuziyə girməmək, bir müddət ağır əşyaları qaldırmamaq tövsiyə olunur. Kardioloqlar angioqrafiyadan sonrakı qayğı haqqında daha ətraflı məlumat verə bilərlər.
Angioqrafiyadan sonra yorğunluq varmı?
Çox yaşlı insanlarda angioqrafiyadan sonra yorğunluq və zəiflik hissi yarana bilər. Bundan əlavə, prosedurdan sonra ən azı beş saat yemək yeyilməməlidir. İnsanlar aclıqdan yorğunluq hiss edə bilərlər.
Angioqrafiya qansız aparıla bilərmi?
Mütəxəssislər “10 saniyəlik angioqrafiya” və ya “qansız angioqrafiya” kimi tanınan Koronar KT üsulunun xəstə üçün rahat bir prosedur olduğunu bildirərək əlavə ediblər: “Koronar KT angioqrafiyası heç bir zəhmət çəkmədən həyata keçirilir və heç bir ilkin laboratoriya işi tələb etmir. Birinci mərhələdə xəstəyə tac damarlarını genişləndirmək üçün dilaltı tablet verilir və venadaxili damar sayəsində üç ölçülü görüntünü təmin edən xüsusi kompüter proqramları ilə xəstənin qiymətləndiriləcək tac damarlarının müxtəlif bucaqlardan şəkilləri alınır. Bu iki və ya üç ölçülü görüntüləmə prosesi üçün orta hesabla 10 saniyə kifayətdir. Əslində, adi ağciyər və ya beyin tomoqrafiyası ilə eyni şəkildə işləyən bu üsul damarın tıxanmış və ya daralmış olub olmadığını yoxlayır. Tıxanma aşkar edilərsə, müalicə üsulunu təyin etmək və lazım gəldikdə tətbiq etmək üçün xəstə klassik angioqrafiyaya göndərilir.”
