Estrogen hormonu nədir?

Estrogen hormonu insan orqanizmində istehsal olunan və qadına xas cinsi xüsusiyyətlərinin formalaşmasını təmin edən bir hormondur. Qadına xas fiziki inkişafın davamında reproduktiv qabiliyyətin əldə edilməsi, döş böyüməsi və menstrual siklusun tənzimlənməsi estrogenlə mümkündür. Estrogenin yetkinlik, cinsiyyət, hamiləlik, doğum və menopoz proseslərində müxtəlif rolları var. İki əsas qadın cinsi hormonundan biri olan estrogen digər qadın cinsi hormonu olan progesteronla birlikdə orqanizmdə müxtəlif funksiyaların yerinə yetirilməsində rol oynayır.

Əsasən qandakı xolesterinlə birlikdə yumurtalıqlardan böyük miqdarda, böyrəküstü vəzin qabığından isə daha az miqdarda ifraz olunan və hamiləlik zamanı plasentadan da ifraz olunmağa başlayan estrogen steroid hormondur. Bədənin istehsal etdiyi üç növ estrogen var. Estrone (E1) postmenopozal qadınlar tərəfindən istehsal olunan hormon kimi tanınır. Estradiol (E2) çoxalma aktiv olduqda ifraz olunan əsas hormondur. Estriol (E3) hamiləlik dövründə əsas estrogendir.

Yeniyetməlik dövründə hipofiz vəzindən ifraz olunan FSH və LH gənc qızlarda yumurtalıqları stimullaşdırır və estrogen ifrazını başladır. Yeniyetmə qızlarda boy artımı yeniyetmə oğlanlara nisbətən daha erkən başlayır, daha tez baş verir və daha tez bitir. Estrogenin təsiri ilə genital bölgədə tüklərin böyüməsi, omba nahiyəsində piylənmə, döş böyüməsi müşahidə edilir. Qadınlarda yetkinlik menstrual qanaxma ilə başa çatır və boy artımı dayanır. Estrogen, progesteron dediyimiz başqa bir hormonla müəyyən bir ardıcıllıqla işləyir. Estrogen menstruasiyanın ilk iki həftəsində ifraz olunur, uşaqlıq yolunu genişləndirir və yumurtanın əmələ gəlməsində rol oynayır. Adət dövrünün son iki həftəsində progesteron ifraz olunur və uşaqlıq yolunu hamiləliyə hazırlayır.Hamiləlik baş verməzsə progesteron menstrual qanaxmaya səbəb olur. Estrogenin müvəqqəti azalması cinsi istəksizliyə, qalıcı azalma menopauza, isti flaşlara və gecə tərləmələrinə səbəb olur.

Estrogen qadın hormonudur.

Qadın cinsiyyətini təyin edən hormondur. Buna görə də estrogen hormonu aşağı olan qadınlarda testosteron hormonu adətən çox yüksək olur.

Aşağı estrogen hormonu olan qadınlar nizamsız menstruasiya yaşayırlar. Estrogen hormonunun aşağı səviyyədə olmasından asılı olaraq hamilə qalma ehtimalı azalır və insanın hamilə qalmasını qeyri-mümkün edə bilər.

Hamilə qalmaq mümkün olmadıqda buna xalq arasında sonsuzluq deyirlər. Buna görə estrogen hormonları aşağı olan qadınlar müalicə almalıdırlar.

Estrogen hormonunu artırmaq üçün nəzərə alınması lazım olan bəzi amillər var. Bunlardan ən əsası nizamlı və sağlam qidalanmadır. Vitaminlər, minerallar və zülallarla zəngin qidalar istehlak edilməli, siqaret, alkoqol kimi pis vərdişlərdən uzaqlaşdırılmalıdır.

Stress, narahatlıq, əsəb problemləri, panik atak və depressiya kimi psixoloji pozğunluqlar qadın hormonuna təsir edir. Belə vəziyyətlər yalnız estrogen hormonunu azaltmaqla yanaşı, başqa qadın orqanlarının funksiyalarına da dərindən təsir edir.

Estrogen hormonunu artırmaq üçün nəzərə alınması lazım olan bəzi amillər var. Bunlardan ən əsası nizamlı və sağlam qidalanmadır. Vitaminlər, minerallar və zülallarla zəngin qidalar istehlak edilməli, siqaret, alkoqol kimi pis vərdişlərdən uzaqlaşdırılmalıdır.

Stress, narahatlıq, qəzəbi idarə etmə problemləri, panik atak və depressiya kimi psixoloji pozğunluqlar qadın hormonunu təsir edir. Belə vəziyyətlər yalnız estrogen hormonunu azaltmaqla yanaşı, bir çox qadın fenomeninə də dərindən təsir edir.

Psixoloji pozğunluqlar hamilə qalmağı çətinləşdirir və aşağı düşmə riski də yarada bilər. Körpə sağlam doğulsa belə, psixoloji pozuntular yenə də ananın süddən kəsilməsi kimi başqa bir arzuolunmaz vəziyyətə səbəb olur.

Buna görə də, bu pozğunluqlardan biri və ya bir neçəsi olan şəxslər psixoloji dəstək almalıdırlar. Artıq çəki estrogen hormonunu aşağı salan və hamiləlik ehtimalını azaldan başqa bir faktordur.

Bu səbəbdən sağlam qidalar və içkilər istehlak edilməli, çəki artımına səbəb ola biləcək qidalardan uzaq durmaq lazımdır. İdman həm kişilərin, həm də qadınların hormonlarını artıran bir fəaliyyətdir. Qadınların bədən yağ nisbəti kişilərdən daha yüksəkdir və bədənləri çəki almağa meyllidirlər.

Estrogen hormonu kişilərdə və qadınlarda müəyyən nisbətdə olmalıdır. Həddindən artıq olduqda da  müxtəlif problemlər yarada bilər. Estrogen hormonunun həddindən artıq olmasının simptomları aşağıdakılardır:

• Saç tökülməsi
• Kökəlmək
• Yuxu pozğunluğu
• Panik atak
• Əllərdə və ayaqlarda soyuqluq
• Cinsi istək itkisi
• Qeyri-müntəzəm dövr

Təbii və ya sintetik estrogenlərin ümumi yan təsirləri:

Döşlərdə həssaslıq, ürəkbulanma və qusma, şişkinlik, mədə krampları, baş ağrıları, çəki artımı, dəri hiperpiqmentasiyası, saç tökülməsi, vaginal qaşınma və menstrual dövrünün pozulması kimi sıralana bilər. Daha ciddi yan təsirlərə hipertoniya, insult, infarkt, venoz tromboemboliya, ağciyər emboliyası, əhval-ruhiyyənin pozulması, astmanın kəskinləşməsi, qalaktoreya və məmə axıntısı daxildir. Endometriumun hiperplaziyası, vaginit, uşaqlıq boynu və döş xərçəngi riskinin artması da estrogen əlavələrinin arzuolunmaz nəticələri kimi göstərilmişdir. İnsan orqanizmindəki demək olar ki, bütün toxuma və sistemlərə, xüsusilə də qadın orqanizminə təsiri olan estrogenin əskikliyi və ya artıqlığı həyat keyfiyyətinə mənfi təsir edəcəyi üçün nəzərə alınması və nəzarət edilməsi vacibdir.

Estrogen hormonunu artıran qidaları qəbul edərkən diqqətli olmaq tövsiyə olunur. Ancaq “perimenopoz” adlanan menopoza keçiddə və menopoz zamanı estrogen azalmağa başladığı zaman meydana gələn şikayətləri bir qədər aradan qaldıra bilən bəzi qidalarla orqanizmə dəstək olmaq mümkündür.

Təbii olaraq estrogen artırmaq bəzi yolları:

Soya

Müxtəlif yollarla istehlak edilə bilən soya böyük bir fitoestrogen qaynağı olduğu göstərilir. Fitoestrogenlər estrogenə bənzər kimyəvi quruluşa malikdir və estrogen reseptorlarına bağlanaraq, estrogenin bədəndəki təsirlərini təqlid edir. Bu səbəbdən onlara “bitki mənşəli estrogen” də deyilir.

Kətan toxumu

Salatlara, səhər yeməyi yulaf qarışığına və bir çox qidaya əlavə edilə bilən kətan toxumu yüksək miqdarda fitoestrogen ehtiva edir.

Küncüt toxumu

Küncüt toxumlarının estrogen kimi müsbət təsirə malik olduğunu göstərən araşdırma nəticələri var. Küncüt həmçinin sümük sağlamlığını dəstəkləyir və menopoz prosesini sürətləndirə bilən osteoporoza qarşı yavaşlatıcı təsir göstərə bilər.

Noxud

Noxud fitoestrogenin təbii mənbəyidir. Ancaq digər qidalar qədər olmasa da, estrogen qəbulunda istifadə edilə bilər. Lif və proteinlə zəngindir.

Cəfəri

Tərkibində təbii estrogen olan cəfəri bitkisi də estrogenlə zəngin bir qidadır. Menopoz şikayətlərini minimuma endirməkdə cəfəri də çox əhəmiyyətlidir.

Sarımsaq

Sarımsaq mətbəxlərdə istifadə edilən və yeməklərə kəskin dad və ətir verən əvəzolunmaz nemətdir. O, yalnız kulinariyanın tərkib hissəsi kimi deyil, həm də sağlamlıq xüsusiyyətləri ilə məşhurdur. Tədqiqatlar sarımsağın qan estrogen səviyyəsinə təsir edə biləcəyini göstərdi.

Xurma, gavalı və quru ərik tərkibində fitoestrogenlər olan quru meyvələrdəndir. Quru ərikdən əlavə təzə ərik də estrogen artırıcı təsiri ilə xüsusilə menopozdan sonra əla əlavə olaraq tövsiyə edilir. Çiyələk, zoğal və moruq kimi meyvələr də vitamin, mineral, lif və fitoestrogenlərin mənbəyi kimi göstərilir.

Brokoli, Brüssel kələmi və kələm kimi tərəvəzlər fitoestrogenlərlə zəngin olması ilə seçilir. Bu qidaları istehlak edərkən sarımsaq və sarımsaq yağından istifadə etmək fitoestrogen miqdarını artırır. Təbii ki, sarımsağın digər qidalara əlavə edilməsi də müsbət təsir göstərir.

Bütün bu qida mənbələri bədəndə estrogen hormonu balansının sağlam şəkildə əldə edilməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Təbii ki, onların hər birini həddi aşmadan balanslı şəkildə istehlak etmək lazımdır. Əks halda yan təsirlərlə yanaşı bəzi problemlər də yarana bilər.

Sağlam bir pəhriz və həyat tərzi ilə həm estrogen, həm də progesteron səviyyələrini təbii şəkildə artırmaq mümkündür. Düzgün pəhriz bədəni progesteron və estrogen mübadiləsi üçün lazım olan qidalarla təmin edə bilər. Sağlam çəki saxlamaq, ardıcıl yuxu cədvəlində qalmaq və stressi idarə etmək də hormonları balanslı saxlamağa kömək edə bilər.