Qanda kreatini azaldan qidalar

Kreatin nədir

Əzələ toxumasında olan və enerji istehsalında mühüm yeri olan kreatin parçalanır. Böyrəklər əzələlərdə parçalanan bu tullantı məhsulu sidiklə bədəndən çıxarır.

Qanda kreatinin səviyyəsi müəyyən amillərdən asılı olaraq dəyişə bilər. Bu amillərə yaş, cins və əzələ kütləsi daxildir. Böyrəklər əzələlərdə parçalanan bu tullantı məhsulu süzür və sidiklə bədəndən çıxarır. Bu vaxt bədəndə istehsal və ifrazat arasında tarazlıq yaranır və kreatinin səviyyəsi lazımi səviyyədə saxlanılır.

Böyrəklər düzgün işləmirsə, qanda və ya sidikdə keratin miqdarı olması lazım olduğundan daha yüksəkdir. Bəzi insanlar müəyyən pəhrizə əməl edirlər. Bu da təsir edir.Eyni zamanda fiziki aktivliyi olan və olmayan insanlarda də kreatinin səviyyələri müxtəlifdir.

Bədən müntəzəm olaraq sabit bir sürətlə kreatinin istehsal edir, böyrəklərin işi isə qandakı səviyyəni normal diapazonda saxlamaqdır. Kreatinin böyrək funksiyasının etibarlı göstəricisidir. Hər bir böyrəkdə nefron adlanan milyonlarla kiçik qan filtri bölməsi var. Nefronlar qanı daim glomeruli kimi tanınan kiçik qan damarlarından ibarət bir qrup vasitəsilə süzür. Toksinlər sidik kisəsində saxlanılır və sidiklə xaric olur.

Kreatin əzələlərdə olan azotlu üzvi birləşmədir və onun əsas mənbələri ət və balıqdır. Süd və mollyuskaları istehlak edərək pəhrizdən də əldə edilir. Hər hansı ət yeməyi yeyilən  pəhriz gündə 1-2 q kreatinlə təmin edir. Bununla belə, ətin növü, bişirmə vaxtı və əzələ sahəsi qəbuldan sonra kreatinin dəyərlərinə təsir göstərir. Daha çox heyvan mənşəli qidalarda olan kreatin orqanizmdə qaraciyər, mədəaltı vəzi, böyrəklər və beyin hüceyrələri vasitəsilə sintez olunur. Bunun təqribən 95%-i əzələlərdə fosfokreatin şəklində, 5%-i isə beyin və xayalarda sərbəst kreatin şəklində toplanır. Kreatin qaraciyərdə, böyrəklərdə və mədəaltı vəzidə daha az dərəcədə gündə təxminən 1 qram olmaqla endogen şəkildə istehsal olunur. Mövcud kreatinin qalan hissəsi pəhriz vasitəsilə əldə edilir və əsas (arginin, metionin) və qeyri-əsas (glisin) amin turşularından sintez olunur. Çəkisi 70 kiloqram olan sağlam bir kişi üçün skelet strukturunda ümumi kreatinin sıxlığı 120 qram olaraq təxmin edilir. Bu dəyər fərdin əzələ lifinin növünə, yaşına, cinsinə, məşqinə və qidalanmasına görə dəyişə bilər. Təbii qidalardan gündə 2 qramdan az kreatin qəbulu əzələ kreatinin səviyyəsinin azalmasına səbəb olur. Kreatinin ifrazı böyrəklər tərəfindən sadə diffuziya yolu ilə süzülür, miqdarı gündə orta hesabla 2 qramdır və yenidən bərpa olunmur.

Kreatinin nə işə yarayır?

Bədənin enerji ehtiyacı ödənildikdən sonra əmələ gələn kreatinin böyrəklərdə süzülür və sidiklə xaric edilmək üçün qanla daşınır. Buna görə də, kreatinin səviyyəsi də böyrəklərin tullantıları nə qədər effektiv şəkildə təmizlədiyini göstərir. Böyrəklər sağlam işlədikdə kreatinin normal dəyərlərdə olur. Lakin böyrək funksiyaları pisləşdikdə kreatinin səviyyəsi yüksəlir və orqanizm tullantıları lazımi səviyyədə təmizləyə bilmir.

Qan kreatinin testi

Kreatinin səviyyəsi qan və ya sidik analizi ilə yoxlanıla bilər. Qan testlərinin köməyi ilə ölçülən qan dövranında kreatinin miqdarının ölçülməsi prosesi zərdabda kreatinin, sidikdə kreatinin səviyyəsinin ölçülməsi prosesi isə kreatinin klirensi adlanır.

Kreatinin səviyyəsinin hansı diapazonlarında insan sağlamlığı üçün risk faktorları var?

Kreatinin səviyyələri üçün ölçü vahidləri desilitr üçün milliqram (mq/dL) və ya litrə mikromol kimi tanınır. Qanda tələb olunan kreatinin diapazonunun desilitr üçün 0,84-1,21 milliqram (litr üçün 74,3-107 mikromol) olduğu deyilir. GFR səviyyəsinin 60 və ya yuxarı olması normal sayılır, 60-dan aşağı GFR səviyyəsi isə böyrəklərdə xəstəlik olduğunu göstərə bilər. 15 və ya daha aşağı GFR böyrək çatışmazlığı kimi müəyyən edilir.

Qanda kreatinin səviyyəsi müəyyən amillərdən asılı olaraq dəyişir. Əzələ kütləsi çox olan insanlarda kreatinin istehsalı yüksək olduğu halda, zəif və yaşlı insanlarda aşağı olur.

Qanda kreatinin yüksək olması nə deməkdir?

Qanda keratin səviyyəsinin yüksək olması kreatinin böyrəklər tərəfindən düzgün şəkildə xaric edilmədiyini göstərir.

Bəzi hallarda kreatinin yüksək ola bilər, lakin əlavə testlərdən sonra böyrək xəstəliyi aşkar edilməzsə, kreatinin səviyyəsini aşağı salmağa çalışmaq üçün heç bir səbəb yoxdur. Ancaq unutmaq olmaz ki, kreatinin səviyyəsi davamlı olaraq artır və fəaliyyətimizə uyğun olaraq dəyişir.

Böyrək daşlarının, infeksiyanın, xroniki böyrək xəstəliyinin və ya daha ciddi hallarda böyrək xərçənginin olması və s. bu kimi müxtəlif amillər o cümlədən böyrək funksiyası ilə bağlı problemlər kreatinin artımına səbəb ola bilər.

Böyrək problemlərinin qarşısını almaq və düzgün işləməsini təmin etmək üçün ən yaxşı tədbir gündə təxminən 1,5 litr su içməkdir. Böyrək problemlərindən başqa, ürək çatışmazlığı, fiziki yorğunluq, əzələ zədələnməsi və ya susuzlaşdırma səbəbindən kreatinin arta bilər.

Yüksək kreatinin nəyin nəticəsində əmələ gəlir: Uzun müddətli susuzluq, sidik yollarının tıxanması, həddindən artıq protein istehlakı, intensiv idman və ağır infeksiyalarda müşahidə edilə bilər. Bundan əlavə, bəzi otoimmün xəstəliklər (lupus), gut və diabet kimi xəstəliklər də kreatinini artıra bilər.

Kreatin yüksələrsə, bəzi narahatlıqlara səbəb ola bilər. Bunlara misal olaraq aşağıdakl əlamətləri göstərmək olar:

• Bulantı, qusma
• Yorğunluq, iştahsızlıq
• Tez-tez sidiyə getmə, ağrılı-qanlı sidik
• Hipertoniya
• Sinə ağrıları, əzələ krampları
• Ödem
• Nəfəs darlığı
• Dəri quruluğu

Yüksək kreatinini necə aşağı salmaq olar?

Kreatinin səviyyəsini yuxarıdırsa, əvvəlcə bunun səbəbni aydınlaşdırmaq, daha sonra isə aşağı salmaq üçün görüləcək ilk şey yüksəlmənin səbəbini müəyyən etmək və bu təyinata uyğun bir yola getməkdir. Bu problemi müalicə etmək lazımdır. Bundan əlavə, qidalanmada dəyişikliklər etmək də çox vacibdir. Zülal baxımından yüksək olan qırmızı ətin istehlakını məhdudlaşdırmaq və yüksək templi, gərgin idmanı azaltmaq da məqsədə uyğundur.

Kreatinin Testi nədir?

• Kreatinin testi böyrək xəstəliklərinin diaqnozu üçün qan analizindən aparılan testlərdən biridir.
• Yüksək kreatinin əlamətləri
• Mədədə bulantı
• Qusma
• Yorğunluq, zəiflik
• İştahsızlıq və nəticədə kilo itkisi
• Tez-tez sidiyə getmə,
• Ağrılı-qanlı sidik
• Yüksək qan təzyiqi səviyyələri
• Sinə ağrısı,
• Əzələlərdə kramplar
• Ödem
• Nəfəs almaqda çətinlik çəkir
• Dəridə quruluq

Aşağı kreatinin nə deməkdir?

Adətən, aşağı kreatinin bədəndə çox az kreatinin istehsal olunduğunu bildirir. Bu, əzələlərdə, qaraciyərdə problemlərə işarə edə bilər və ya hamiləlik və ya qidalanma kimi müvəqqəti bir vəziyyətə səbəb ola bilər.

Aşağı kreatinin təhlükəlidirmi?

Qaraciyər xəstəliyi kimi əsas sağlamlıq problemini göstərə bilər. Ancaq bu, adətən qocalmanın bir hissəsidir və ya pəhriz dəyişiklikləri ilə həll edilə bilən müvəqqəti bir vəziyyətdir.

Aşağı kreatinin əlamətləri

Qan dövranında referans dəyərlərdən aşağı olan kreatinin səviyyəsi aşağı kreatinin adlanır. Qan testləri ilə müəyyən edilən bu vəziyyətin altında yatan səbəb müxtəlif səbəblər ola bilər, o cümlədən əzələ kütləsinin az olması və qaraciyər problemləri də buna səbəb ola bilər.

Aşağı əzələ kütləsinin simptomlarına əzələ zəifliyi, məşq etməkdə çətinlik, əzələ ağrısı və hərəkətliliyin azalması daxildir.

Qaraciyər xəstəliyinin olması halında, yorğunluq, ürəkbulanma, sarılıq, qarın ağrısı, şişkinlik, qanlı və ya qatran rəngli nəcislər var.

Qidalanma problemlərində başgicəllənmə və arıqlama meydana gəlir.

Kreatinin dəyərindəki azalma bir çox xəstə üçün çox vacibdir. Ən kiçik dəyişikliklər belə nəzərə alınır, 0,1 ballıq artım kədər, 0,1 ballıq azalma sevinc mənbəyi ola bilər. Bu sevinclər və kədərlər nə dərəcədə və nə üçündür? Bunu başa düşmək üçün kreatini yaxşı bilmək lazımdır, amma əvvəlcə iki məsələyə diqqət edək.

Kreatinin haqqında daha ətraflı məlumat əldə edək. Kreatinin əslində əzələlərdə istehsal olunur, onun böyrəklərlə heç bir əlaqəsi yoxdur. Əzələlərdə əmələ gələn kreatinin böyrəklər tərəfindən xaric edilir.Böyrəyin filtrasiya funksiyası ilə qan kreatinin səviyyəsi arasında paralellik olduğundan, böyrəyin zəif işlədiyini və ya işləmədiyini anlamaq üçün qan kreatinin səviyyəsi yoxlanılır.

Kreatin əzələlərdə istehsal olunduğu üçün əzələ xəstəlikləri və artıq əzələlərdən təsirlənə bilər. Məsələn, qida çatışmazlığı olan bir insanda kreatinin aşağı ola bilər, çünki əzələ kütləsi azalır. Yəni ciddi pəhriz saxlayan bir kəsdə qan kreatinininin azalmasının səbəbi böyrəyin sağalması deyil, qidalanmadan qaynaqlanan əzələ itkisi ola bilər. Həddindən artıq məşq edən əzələli bir insanın böyrəkləri sağlam olmasına baxmayaraq, yüksək kreatinin səviyyəsi ola bilər. Bol su içmək qanda kreatinin səviyyəsini bir qədər azalda bilər, lakin bu azalma böyrəklərin daha yaxşı işlədiyi üçün deyil, həddindən artıq sidik ifrazının nəticəsidir.

Göründüyü kimi, qan kreatinin səviyyəsinə təsir edən bir çox amil var. Əhəmiyyətli olan böyrəyin filtrasiya funksiyasını artırmaqdır. Buna nail olmağın yeganə yolu kreatinin yüksəlməsinə səbəb olan böyrək xəstəliyini müalicə etməkdir.

Kreatinin böyrək xəstəliklərindən başqa problemlərdən də təsirlənə bilər. Yüksək kreatinin də digər xəstəliklərin əlaməti ola bilər.

Kreatinin hər kəsin qanında və sidikdə tapılan tullantı məhsuldur. Kreatinin klirensi testləri böyrəklərin nə qədər yaxşı işlədiyini göstərir. Böyrəkləriniz normal şəraitdə bu maddəni süzüb bədəninizdən çıxara bilməlidir. Bəzi sağlamlıq problemləri bu funksiyanın qarşısını ala bilər və zərərli miqdarda kreatinin yığılmasına səbəb ola bilər. Kreatinin səviyyəsini azaltmağın bəzi yolları var. Bunlara pəhrizinizi dəyişdirmək, həyat tərzini dəyişmək və s. bu kimi halları daxil edib sağlam həyat tərzinə doğru addım atmaq olar.

Keratin səviyyəsini azaltmaq üçün

Tərkibində yüksək protein olan qidalardan uzaq durmaq lazımdır.

Həddindən artıq su istehlakı sidik ifrazını artırır, buna görə də maye istehlakı vacibdir.

Tərkibində kofein olan qidalardan (çay, qəhvə və kola kimi) uzaq durmaq, kreatini aşağı salan meyvə və tərəvəzlərdən istifadə etmək lazımdır.

Müntəzəm məşqlərlə keratin səviyyəsini idarə etmək mümkündür.

Bitki çayı və ya yaşıl çay için. Bəzi bitki çaylarının qanda kreatinin miqdarını azaltdığına inanılır.

Gündə iki stəkan bitki çayı içmək (bir stəkan təxminən 250 ml).

Sınamalı olduğunuz bitki çaylarına çobanyastığı, gicitkən yarpağı da daxildir.

Məhz bu çaylar böyrəkləri stimullaşdırır və sidik istehsalını artırır. Beləliklə, daha çox kreatinin bədəndən xaric oluna bilər.

Gicitkən yarpağı əlavəsindən istifadə etməyi düşünün. Gicitkən yarpağı böyrək ifrazını artırmaqda və artıq kreatinini aradan qaldırmaqda faydalı ola bilər. Gicitkən histamin və flavonoidləri ehtiva edir. Bunlar böyrəklərə qan axını artıraraq sidik filtrasiyasını artırır.

Gicitkən yarpaqları qidaya əlavə olaraq istifadə edilə bilər və ya çay kimi istehlak edilə bilər.

Adaçayı istifadəsi üçün həkiminizlə məsləhətləşin. Adaçayı glomerular filtrasiya sürətini artıran bir bitkidir. Glomerüler filtrasiya sürəti artdıqda, kreatinini bədəndən çıxarmaq daha asan olur. Adaçanın tərkibində böyrəklərin fəaliyyətini yaxşılaşdıran litospermat B var.

Adaçayı necə istifadə edəcəyinizi müəyyən etmək üçün həkiminizlə məsləhətləşin. Həkimlə məsləhətləşmədən adaçayı istifadə etməyin.

Maye qəbulunuza nəzarət edin. Bir qayda olaraq, gündə altı-səkkiz stəkan su içməlisiniz (bir stəkan təxminən 250 ml). Bədənin susuz qalması zamanı kreatinin səviyyəsi arta bilər, buna görə də balansı düzgün saxlamaq vacibdir.

Bədəninizdə kifayət qədər su olmadıqda, daha az sidik istehsal olunur. Kreatinin bədəndən sidiklə xaric olur. Az sidik istehsalı bu toksini aradan qaldırmağı çətinləşdirir.

Digər tərəfdən çox maye qəbulu da böyrəklərin funksiyalarına mənfi təsir göstərir. Həddindən artıq maye içmək qan təzyiqini artıra bilər və yüksək təzyiq böyrəkləri stressə sala bilər.

Həkim tərəfindən qadağan edilmədiyi təqdirdə bədəninizi susuzlaşdırmamaq daha yaxşıdır, lakin bunu edərkən anormal miqdarda maye istehlak etməməlisiniz.

Məşq səviyyənizi məhdudlaşdırın. Bədən aktiv məşqlər edərkən qidaları daha tez enerjiyə çevirir. Nəticədə daha çox kreatinin əmələ gəlir və qanda əmələ gələn kreatinin miqdarı artır.

Bilirik ki,idmanın sağlamlığa böyük faydaları var, ona görə də siz onu həyatınızdan tamamilə çıxarmaq istəməyə bilərsiniz. Yüksək intensivli məşqlər yerinə aşağı intensivli məşqləri seçməlisiniz. Qaçmaq, ağırlıq qaldırmaq əvəzinə, gəzinti və ya yoqa ilə məşğul olmağa çalışın.

Yatdığınız zaman bədənin əksər funksiyaları azalır. Buraya maddələr mübadiləsi daxildir. Bu arada, qandakı kreatinin çox hissəsi digər toksinlər əmələ gəlməzdən əvvəl süzülə bilər.

Hər gecə altı-doqquz saat yatmağa çalışın, yeddi və ya səkkiz saat idealdır.

Bundan əlavə, yuxu olmaması bütün bədəninizə fiziki gərginlik yarada bilər, bu da orqanlarınızın gərginləşməsinə və normal vəzifələri yerinə yetirmək üçün daha çox işləməsinə səbəb ola bilər. Nəticədə böyrəklərinizdə stress yarana bilər ki, bu da onların kreatinini süzmək qabiliyyətini azalda bilər.

Kreatinini aşağı salan qidalar

Soda: Yarım qaşıq soda bir stəkan ilıq su ilə qarışdırılıb içilməlidir. Soda yüksək miqdarda natrium ehtiva etdiyi üçün onu az miqdarda istehlak etmək lazımdır.

Çobanyastığı çayı: 1-2 qaşıq çobanyastığı otu bir stəkan qaynar suya qoyun və 10 dəqiqə dəmləyin. Gündə 3-4 dəfə bal əlavə edilərək istehlak edilə bilər.

Alma sirkəsi: 1 xörək qaşığı alma sirkəsi bir stəkan suya qarışdırılaraq istehlak edilməlidir. Bu qarışığı hər gün içmək və yüksək karbonatlı pəhrizə riayət etmək keratin səviyyəsini azaltmaqda təsirli olur.

Sarımsaq: 4-5 diş sarımsağı çeynəmək qanda keratin səviyyəsini azaltmaqda təsirlidir.

Zəncəfil və darçın: Zəncəfil və darçın istehlakının keratin səviyyəsinin azalmasına təsiri var.

Lifli qidaların istehlakı

Lifli qidaların istehlakı xroniki böyrək xəstəliyi olan şəxslərin kreatinin səviyyələrində əhəmiyyətli bir azalma təmin edir. Pəhrizinizə müxtəlif lifli qidalar əlavə etməlisiniz.

İstifadə olunmuş mənbələr:

www.biruni.com.tr

www.florence.com.tr

www.askipo.com