Uşaqlarda qusma zamanı nə  etməli

Uşaqların həssas bədənləri bəzən müxtəlif infeksiyalar, bağırsaq infeksiyası, sidik yolu infeksiyası, boğaz infeksiyası, həzm pozğunluqları və ya digər pozğunluqlar səbəbindən qusma kimi xoşagəlməz hallarla qarşılaşırlar.Qusma əslində zərərli maddələri çıxarır və xəstənin rahatlamasına kömək edir. Digər tərəfdən, kiçik körpələr, xüsusilə əmdikdən sonra ağızlarının küncündən axan zərərsiz qusma ilə qarşılaşa bilərlər. Lakin azyaşlı uşaq çətinliklə və ya çox miqdarda qusarsa (bu bağırsaq tıkanıklığının əlaməti ola bilər) və üç aydan kiçik uşaqda qusma ilə yanaşı qızdırma da varsa, həkimə müraciət edilməlidir.

Böyük uşaqlarda qusmanın ən çox görülən səbəbi bağırsaq infeksiyalarıdır ki, bu da qəfil başlayır və 24-48 saat kimi qısa müddət ərzində yox olur. Ürəkbulanma, ishal və qızdırma kimi digər simptomlar da qusma ilə birlikdə müşayiət oluna bilər. Apandisit və mədə xorası nadir hallarda qusmanın səbəbi ola bilər. Uşaqların əksəriyyətində qusma qısa müddətli olduğundan həkimə müraciət etmək lazım deyil. Yalnız qusma 24 saat ərzində yaxşılaşmazsa, ağız quruluğu, sidik axınının azalması kimi bədəndən susuzluq əlamətləri varsa və ya xəstənin görünüşü yaxşı deyilsə, həkimə müraciət edilməlidir. Susuzluq əlaməti olmadıqda yaşa uyğun normal qidalanma, daha böyük uşaqlara ana südü, su, meyvə şirəsi, ayran, qatıq, kartof və çörək tez-tez və az miqdarda verilməlidir.

Uşaqlarda qusmanın səbəbləri və simptomları

Uşaqlarda qusma müxtəlif səbəblərdən yarana bilən ümumi bir vəziyyətdir. Məsələn, viruslar, bakteriyalar və parazitlər uşaqlarda qusmanın ən çox yayılmış səbəbləridir. Mədə qripi (qastroenterit) kimi tanınan bu infeksiyalar uşaqlarda tez-tez qusma və ishala səbəb olur.

Uşaqlıqda qusmanın ən çox görülən səbəblərdən biri infeksiyalardır. İnfeksiya səbəbindən yaranan bulantıya hərarət və ishal da əlavə ola bilər. Rota virus infeksiyası ishal, qusma və qızdırma ilə müşayiət olunan ən çox yayılmış yoluxucu bağırsaq infeksiyalarından biridir. Virus çirklənmiş su və qida, nəcislə çirklənmiş əllər, müxtəlif əşyalar və oyuncaqlar, insandan insana birbaşa və ya dolayı təmas yolu ilə ötürülür. Təxminən 2-4 günlük inkubasiya dövründən sonra qəfil qızdırma və qusma, ardınca  diareya əmələ gəlir. Nəcis qansız və bol sulu olur. Xəstəlik 4-8 ​​gün ərzində öz-özünə keçir. Adətən tam bərpa olur. Rotavirus səbəbiylə ölümlər maye itkisi və elektrolit pozğunluğu ilə əlaqədardır. Buna görə də xəstəni maye itkisi baxımından qiymətləndirmək və lazım olduqda venadaxili maye dəstəyi vermək vacibdir.

Bağırsaq infeksiyalarından başqa, sidik yollarının infeksiyaları, otit mediası, pnevmoniya, sinüzit və meningit qusmaya səbəb olan digər yoluxucu xəstəliklərdir. Qastroezofageal reflü xəstəliyi qusmanın başqa bir səbəbidir. Bu da, çəki itkisi, böyümənin geriləməsi, tənəffüs sistemi problemləri və dəmir çatışmazlığı səbəbindən anemiyaya səbəb ola bilər. Nisbətən böyük yaşlarda ürəkbulanma, gəyirmə, mədə ağrısı və ağrılı udma hissi yaradır.

Bundan əlavə, istehlak edilmiş keyfiyyətsiz və çirklənmiş qidalar səbəbindən qida zəhərlənməsi zamanı uşaqlar ürəkbulanma və qusma kimi problemlər yaşayırlar. Bəzi uşaqlar müəyyən qidalara və ya ətraf mühitin allergenlərinə həssasdırlar. Bu allergenlərə məruz qalma da qusmağa səbəb olur.

Həmçinin uşaqlarda soyuqdəymə, qrip və ya digər tənəffüs yoluxucu xəstəliklər qusma ilə müşayiət olunur. Mədə pozğunluqları, reflü, xoralar və ya bağırsaq tıanıkqığı kimi həzm sistemi problemləri uşaqlarda qusmanın əsas səbəbləri arasındadır.

Uşaqlarda qusma tez-tez digər simptomlarla birlikdə baş verir. Bu simptomlara daxildir:

• Ürəkbulanma
• İştahsızlıq
• Mədə ağrısı
• Ağızda tüpürcək yığılmasının artması
• Zəiflik və yorğunluq
• Baş ağrısı
• Hərarət
• İshal
• Qusma üçün nə faydalıdır?

Adətən viral infeksiyalar, qida zəhərlənməsi və ya bəzən sadə bir mədə narahatlığı nəticəsində yaranan bu vəziyyət, əksər hallarda təhlükəli olmasa da, rahatlaşdırıcı üsullarla aradan qaldırıla bilər. Qusma, bədənin arzuolunmaz maddələrdən qurtulma üsullarından biridir; lakin davam edərsə, bədəndə maye itkisinə səbəb ola bilər.

Buna görə uşaqlarda qusmağı necə aradan qaldırmağı və həkimə nə vaxt müraciət etməyi bilmək vacibdir. Aşağıda uşaqlarda qusmanı aradan qaldırmaq üçün istifadə edilə bilən bəzi təbii üsullar və təkliflər verilmişdir. Bu tövsiyələr ümumi məlumat məqsədləri üçün nəzərdə tutulmuşdur və hər hansı bir xəstəlik halında mütəxəssisə müraciət edilməlidir.

Qusma istəyi yarandıqda və ya qusduqdan sonra bədəndəki maye itkisini bol su içməklə, duzlu kraker, çörək, alma və kartof püresi kimi az duzlu və yüngül qidalar, bitki mənşəli qidalar qəbul etməklə kompensasiya etmək yaxşı təsir edəcək. Zəncəfil, şüyüd və nanə çayı kimi mədə əzələlərini rahatlamağa kömək edən çaylar.

Qusma istəyini boğmağa və ya qusduqdan sonra özünüzü daha yaxşı hiss etməyə kömək edən üsullar bunlardır:

• Dərin nəfəs almaq
• Soyuq su içmək
• Alma, düyü və çörək kimi yüngül yeməklər, həmçinin az duzlu krakerlər yemək
• Zəncəfil, şüyüd və nanə çayı içməklə mədə əzələlərini rahatladır
• Nanə yağı, aromaterapiya və akupressura kimi stimullaşdırıcı üsulları sınayın.
• Həzm olunması çətin olan yağlı və ədviyyatlı qidaları qəbul etməkdən çəkinin

Uşaq qusarsa nə etməliyəm?

Uşağınız qusduğu zaman atacağınız bəzi addımlar bunlardır:

Uşağınızı sakitləşdirin: qusma zamanı uşağınızı sakitləşdirməyə çalışın. Panikaya düşmək uşağınızın narahatlığını artıra bilər.

Qusmanı idarə edin: qusmağa nəzarət etmək üçün uşağınızı lavaboya, tualetə və ya müvafiq konteynerə yönəldin. Bu mümkün deyilsə, ona təmizlənə bilən səthdə qusmasına icazə verin.

Maye əlavəsi: Uşağınızı qusduqdan sonra susuzlaşmanın qarşısını almaq üçün kiçik qurtum su və ya elektrolit içkiləri (məsələn, oral rehidrasiya məhlulu) verin. Ancaq az-az içmək lazım olduğunu  unutmayın.

Qida qəbulu ilə bağlı ehtiyatlı olun: Qusduqdan sonra bir müddət uşağa yüngül, asan həzm olunan qidalar verin. Ağır və ya yağlı qidalardan uzaq durun.

Həkimə müraciət edin: Əgər uşağınızın qusması şiddətlidirsə və ya təkrarlanırsa və ya başqa ciddi simptomlar (məsələn, yüksək hərarət, qanlı qusma) varsa, dərhal bir tibb işçisinə müraciət etməlisiniz.

Maye itkisinə diqqət edin: Susuzlaşmanın qarşısını almaq üçün uşağınızın  vəziyyətini yaxından izləyin. Sidik ifrazının tezliyini və rəngini müşahidə edin. Daha az sidik ifrazı və ya tünd sidik susuzluğun əlaməti ola bilər.

Huşunu itirmə halında dərhal kömək çağırın: Əgər uşağınızda huşunu itirmə, zəiflik və ya ciddi sağlamlıq problemi varsa, dərhal təcili tibbi yardım çağırın.

Uşağa hansı mayeləri vermək olar?

Uşağınız qusma və ya ishal kimi həzm problemləri ilə qarşılaşdıqda orqanizmin maye balansını qorumaq vacibdir. Uşağınıza verə biləcəyiniz bəzi mayelər bunlardır:

Su: Təmiz içməli su, uşağınız üçün istifadə etməli olduğunuz ilk mayedir. Qusma və ya ishal zamanı tez-tez kiçik qurtumlar su vermək nəmləndirməni dəstəkləyir.

Ağızdan Rehidrasiya Məhlulu (ORS): ORS, itirilmiş elektrolitləri və mayeləri əvəz etmək üçün xüsusi olaraq hazırlanmış mayedir. Apteklərdən əldə etmək olar. Həkiminizin və ya səhiyyə mütəxəssisinizin tövsiyə etdiyi kimi istifadə edilməlidir.

Alma suyu: İshal zamanı maye olaraq alma suyu da istifadə edilə bilər. Alma şirəsi bədənə rahatlaşdırıcı təsir göstərə bilər. Ancaq tərkibində çox şəkər olduğu üçün həddindən artıq istehlak edilməməlidir.

Banan suyu: Banan suyu tərkibindəki kaliumla həzm sistemi problemlərinə kömək edə bilər. Lakin bu suyu seçərkən onun təzə və təbii olmasına diqqət edin.

Təzə meyvə şirələri: Bəzi təzə meyvə şirələri, xüsusilə portağal və ya üzüm suyu tərkibində C vitamini və təbii şəkər olduğu üçün uşağınızı enerjili saxlaya bilər. Lakin tərkibində şəkər olduğu üçün çox meyvə şirəsi vermək məsləhət görülmür.

Toyuq Bulyonu: Toyuq suyu, yüngül həzm problemi zamanı uşağınıza verilə bilən qidalandırıcı bir mayedir. Tərkibində duz olduğuna görə ehtiyatla istifadə edilməlidir.

Mədə bulantısını sakitləşdirən vasitələr:

Ürək bulantısına yaxşı təsir edən tövsiyələr:

• İçməli su,
• Nəfəs alma məşqləri etmək,
• Nanə çayı içmək,
• Zəncəfil çayı içmək,
• Zəncəfil çeynəmək,
• Ədviyyatlı və yağlı yeməklərdən çəkinmək,
• Yüngül qidalar yemək,
• Bulantıya qarşı dərman istifadəsi,
• İstirahət etmək.

Fiziki fəaliyyətin və istirahətin azaldılması ürəkbulanmanı aradan qaldırmağa kömək edə bilər. Stresssiz və sakit mühit ürəkbulanma hissini azaltmağa kömək edir.

Ev müalicəsi adətən ürək bulanmasının müalicəsinə kömək etmir, çünki onlar ürək bulanmasının əsas səbəbini aradan qaldırmır, lakin onlar simptomu müvəqqəti olaraq aradan qaldırmağa kömək edə bilər. Ürək bulanması hiss edildikdə, gün ərzində maye istehlakına diqqət yetirilməlidir. Şəffaf içkilərə üstünlük verilməlidir. Adi sudan başqa çay və ya dilimlənmiş meyvəli su içmək kömək edə bilər.

Limonun tərkibində həzmə kömək edən və mədəni sakitləşdirən təbii birləşmə olan limon turşusu var. Suya az miqdarda təzə limon sıxmaq və gün ərzində yavaş-yavaş içmək təsirli ola bilər. Ürək bulanması qəbizlikdən qaynaqlanırsa, limon suyu ilə ilıq su içmək fərdin bağırsaqlarını sakitləşdirə bilər. Ancaq limon turşulu bir meyvə olduğundan, qısa müddətdə həddindən çox istifadə edildikdə ürək bulantısını daha da artıra bilər.

Qusma və ishal əleyhinə xüsusiyyətləri olan dərmanlar ümumiyyətlə həkimlər tərəfindən tövsiyə edilmir. Çünki, ishal və qusma da orqanizm üçün qıcıqlandırıcı maddəni çıxarmaq üçün daha faydalı mexanizmlər hesab edilir. Yaşlı uşaqlarda qusmanın ən çox yayılmış səbəbi adətən bağırsaq infeksiyalarıdır. Birdən başlaya və 24 – 48 saat kimi qısa müddətdə yaxşılaşa bilər. Qusma 24 saat ərzində yaxşılaşmazsa və ya sidik axınının azalması, ağız quruluğu kimi bədəndən su itkisi əlamətləri varsa, uşaq mütləq həkimə aparılmalıdır.