Ana südünü artıran qidalar
Körpənin immun sisteminin təməli hələ ana bətnində qoyulur.Ananın immun sistemi, həyat tərzi, qidalanması birbaşa körpənin sağlamlığına təsir edir.Qidalanma doğulduğumuz gündən başlayır və ömrün sonuna qədər daim həyatımızın mərkəzində olur. Sağlam həyat üçün düzgün qidalanma körpəlikdən başlanaraq qəbul edilməlidir. Düzgün qidalanma ilə ideal çəki artımı, sağlam böyümə və inkişaf əldə edilir. Sağlam inkişaf edən körpələrin sonrakı yaşlarda sağlamlıq problemləri daha az olur.
Ana südü körpələr üçün möcüzəvi xüsusiyyətlərə malikdir və körpələri ilk 6 ayda ehtiyac duyduqları bütün qidalarla təmin edə bilən ən yaxşı qidadır. Ana südü və doğuşdan sonra ilk sarı süd körpə üçün çox vacibdir. Körpəni xəstəliklərdən qoruduğu üçün körpənin ilk peyvəndidir.
Tərkibindəki zülallar, yağlar, dəmir, vitaminlər və digər qida maddələri sayəsində ilk 6 ay ərzində körpənin ehtiyac duyduğu bütün qidaları təmin etdiyi üçün ana südü körpələr üçün ideal qida mənbəyidir. Bundan əlavə, ana südünün tərkibində olan qoruyucu maddələr körpəni infeksiyalardan qoruyur.
Ana südü körpə üçün əsas qida mənbəyidir. Analar doğuşdan əvvəl qidalanmalarına diqqət etdiyi kimi, doğuşdan sonra da istehlak etdikləri qidalara diqqətlə yanaşmalıdırlar. Ana südü doğumdan sonra gəlməyə başlayır, bu proses bir neçə gün də çəkə bilər. Südün gəlməsi üçün lazım olan vaxt ananın sağlamlıq vəziyyətindən, doğuş növündən və doğum vaxtından asılı olaraq dəyişə bilər. Ana südünün qidalanmasında ananın gündəlik pəhrizi və istehlak etdiyi qidalar əhəmiyyətlidir. Qida dəyəri yüksək olan qidaların istehlakı süd istehsalını artıraraq körpənin sağlamlığına təsir edir.
Ana südü yeni doğulmuş körpənin həzm sisteminə uyğun olduğu üçün ananın öz körpəsi üçün xüsusidir. Tərkibində zəruri vitamin və minerallar da var. Buna görə də, ana südü ilk 6 ayda körpənin inkişafına və böyüməsinə böyük töhfə verir.
Doğuşdan sonrakı ilk həftədə hər bir ana döşündən “kolostrum” adlı süd əmələ gətirir. Bu süd körpəni infeksiyalardan qorumaq üçün xüsusi birləşmələri ehtiva etdiyi üçün çox vacibdir. Doğuşdan sonra ikinci həftədə bu südün tərkibindəki protein miqdarı tədricən azalır, laktoza, yağ və ümumi kalori miqdarı artır. Bu səbəbdən ikinci həftədəki süd “keçid südü” adlanır.
Südü artıran ən vacib içki sudur. Uşaq əmizdirən analar bilməlidirlər ki, gündə ən azı 2,5-3 litr su içmək lazımdır. Ana südünün südün müəyyən miqdarı sudan ibarətdir. Bu səbəbdən yalnız ana südü ilə qidalanan körpələrə əlavə su vermək lazım deyil. Südün tərkibi körpənin ayına və xarici mühitə uyğundur. Ancaq altı aydan sonra əlavə tamamlayıcı qidalara keçəndən sonra körpələrə ilıq qaynadılmış su verilə bilər. Körpələrə sarılığın qarşısını almaq üçün ilk günlərdə verilən şəkərli su həm bağırsaq florasına mənfi təsir edir, həm də körpənin qan şəkərini artırır, lazımsız toxluq hissi yaradır və əmmə probleminə səbəb olur.
Südün tərkibini körpəyə lazımlı minerallarla zənginləşdirmək üçün müntəzəm olaraq kalsiumla zəngin süd, qatıq və pendir istehlak edin. Hər gün yumurta və ya ət, tərəvəz və ya paxlalılar ana südünə müsbət təsir edir. Menyudan A vitamini ilə zəngin olan kök, yaşıl yarpaqlı tərəvəzləri əksik etməyin. Ana südünü artırmaq üçün hər gün müntəzəm olaraq təzə tərəvəz və meyvələr yeyin.
Bəzən analar müəyyən müddət üçün südlərini sağıb körpələri üçün saxlamaq məcburiyyətində olurlar. Bunun üçün sağılan südü bu məqsədlə hazırlanmış steril qablarda və ya əvvəlcədən qaynadılmış şüşə bankalarda otaq temperaturunda (24-26’C) 3-4 saat, soyuducu rəfində 2-4 gün, dondurucuda (-16’C) 3-6 ay ərzində saxlamaq olar. İstifadədən əvvəl süd öz bankasında qaynar suda saxlanaraq qızdırılır və benmari üsulu ilə (qabın içindəkilərin qaynar suya qoyularaq qızdırılması və ya əridilməsi üsulu) ilə qızdırılır. Diqqət edilməli məqam odur ki,süd birbaşa istilik mənbəyinə qoyulmamalı və heç vaxt qızdırılmamalıdır.
Ana südünün keyfiyyəti necə artırıla bilər?
Əgər ana sağlam həyat tərzi keçirirsə, düzgün qidalanırsa onun süd keyfiyyəti artır. Çünki ananın qidalanması birbaşa südün keyfiyyətinə və tərkibinə təsir edir. Əgər ana düzgün qidalanmasa, normal istirahət edə bilməsə əmizdirmə zamanı bəzi çatışmazlıqlar yarana bilər və ya südünün keyfiyyəti aşağı düşə bilər. Bu, körpənin daha az çəki almasına səbəb olur. Bundan əlavə, südün yağ miqdarı genetik faktorlardan asılı olaraq insandan insana dəyişə bilər.
Südün keyiyyətini artırmaq üçün ananın həddindən çox yeməyi, çox kalori qəbul eləməyi vacib deyil. O çalışmalıdır ki, vitamin və minerallarla zəngin balanslaşdırılmış qida rasionundan istiadə etsin.Çox yemək yemək ana südünün zülal və enerji tərkibini çox dəyişmir. Yalnız omeqa 3 və ya omeqa 3 əlavələri ilə zəngin qidalanma bu baxımdan ana südünü zənginləşdirir. Təmiz su ilə yanaşı analar bəzi bitkilərdən hazırlanmış çaylardan da istifadə edə bilərlər. Şüyüd, cəfəri və nanədən hazırlanan bitki çayları ana südünü artırır.
Ana südünü necə artırmaq olar
İlk növbədə körpənizi doğulduqdan dərhal sonra ana südü ilə qidalandırmağa çalışın. Doğuş zamanı və doğuşdan sonra mümkün qədər tez körpə ilə təmas qurmaq ananın südünün artmasına səbəb olur.
Ana südünü necə artırmaq olar sualına belə cavab verə bilərik: “tez-tez ana südü ilə qidalandırmaqla”. Xüsusilə ilk 2-3 ayda hər iki saatdan bir ana südü ilə qidalandırmaq çox vacibdir. Körpə nə qədər çox əmsə, ananın orqanizmi bir o qədər çox süd istehsal edir. Əvvəlcə vaxt qaydasından asılı olmayaraq körpəni istədiyi vaxt ana südü ilə qidalandırmaq lazımdır.
Hər qidalanma zamanı körpənin hər iki döşdən əmizdirilməsi vacibdir. Yalnız bir döş əmmək digər döşün süd istehsalının azalmasına səbəb ola bilər.
Körpənin yemək vaxtı olmasa belə ana öz südünü sağmaqla aradakı fasiləni azalda bilər.
Gün ərzində kifayət qədər yatmaq və istirahət etmək ana üçün çox vacibdir. Çünki yuxusuzluq ananın süd istehsalına ciddi şəkildə mənfi təsir göstərir. Xüsusilə doğuşdan sonrakı dövrdə ailə üzvlərinin dəstəyi ilə mümkün qədər dincəlmək və yatmaq çox vacibdir.
Lazım olmadıqca uşağa əmzik və butulka verilməməlidir.
Bəzi dərmanların əsas komponentləri ana südü istehsalını azalda bilər. Ona görə də süd verən analar həkimə müraciət etmədən dərman istifadə etməməlidirlər.
Süd verən ananın pəhrizinə diqqət yetirməsi və ana südünü artıran qidalardan əlavələr qəbul etməsi faydalı ola bilər.
Əmizdirmədən əvvəl ilıq duş almaq və döşləri masaj etmək südün miqdarını artıra və südün kanallara axmasını sürətləndirə bilər.
Gündəlik su və maye istehlakına diqqət yetirmək ana südünün artmasına kömək edir.
Ana ilə körpə arasındakı ünsiyyət ana südünün artmasında təsirlidir. Əmizdirmə zamanı dəri-dəri təması və göz təması prolaktin və oksitosin hormonlarının səviyyəsini artırır və bununla da ana südünü artırır.
Ananın psixoloji vəziyyəti süd istehsalına təsir göstərir. Yaxşı yatan və stressdən uzaq olan anaların süd istehsalı daha çox olur.
Körpənizi sizə və körpənizə uyğun düzgün mövqedə əmizdirmək körpənizi əmizdirməyə təşviq edir. Daha çox ana südü daha çox süd istehsalı ilə nəticələnir.
İlk 6 ayda əlavə qida tövsiyə edilmir. Bu dövrdə körpənizi yalnız ana südü ilə qidalandırmaq süd istehsalını artırır.
Xüsusilə keysəriyyə əməliyyatından sonra döş qəfəsi kanalları kifayət qədər açılmaya bilər. Südün miqdarını artırmaq və ana südünü israf etməmək üçün bir döş pompası tövsiyə olunur.
Balanslı və nizamlı qidalanma ana südünü artırır. Bir çox analar doğuşdan sonrakı çəkilərini tez itirmək üçün onları uzun müddət ac saxlayan və ya az qidalanmaya səbəb olan pəhrizlərə davam edirlər. Düzgün olmayan pəhrizlər ana südünün miqdarını və keyfiyyətini azaldır. Doğuşdan sonra kilo itkisi həkim nəzarəti altında tövsiyə olunan pəhriz proqramına riayət etməklə əldə edilməlidir. Təbii ki, bu zaman ananın sağlamlığı ilə yanaşı körpənin də sağlamlığı nəzərə alınmalıdır.
Ana südü zamanı ananın enerji ehtiyacı artır. Həkiminizin tövsiyə etdiyi pəhrizə əməl etsəniz, xüsusən də süd istehsalını azaldacaq qida və ya içkilərdən uzaq dursanız, yəqin ki, südünüz körpəniz üçün kifayət edər. Bununla belə, süd miqdarını artırmaq və süd tədarükünüzü artırmaq üçün qidalardan istifadə edə bilərsiniz.
Südü artıran qidalar həm süd istehsalına, həm də südün tərkibinə və keyfiyyətinə kömək edir. Südü artıran məşhur qidalar bunlardır:
Ana südünün böyük hissəsi sudan ibarət olduğundan içməli suyun ana südünün artırılmasında böyük faydası var.
Südü artıran qidalar arasında arpa sudan sonra gəlir. Arpadan çörək bişirmək, şorba, salat və ya arpa səməni kimi istifadə edə bilərsiniz.
Yulaf da süd istehsalına kömək edə bilər. Tam buğda, noxud və mərcimək kimi paxlalı bitkilər də süd istehsalında çox təsirlidir. Lakin bu qidalar körpədə qaz əmələ gəlməsinə səbəb ola biləcəyi üçün diqqətlə istehlak edilməlidir.
Kahı, ispanaq, brokoli və kələm kimi yaşıl tərəvəzlər xüsusilə kalsiumla zəngin olduqları üçün ana südü istehsalına müsbət təsir edir. Lakin qaz əmələ gətirə biləcəyi üçün uyğun miqdarda qidalanma proqramına daxil edilməlidir.
Sarımsaq və soğan ana südünün artırılmasında çox təsirlidir. Qoxusu və ya mədə narahatlığı səbəbiylə onu çiy istehlak edə bilməyən analar yemək və souslara qataraq rahatlıqla istehlak edə bilərlər.
Tərkibində omeqa və kalsium olan qoz-fındıq, xüsusilə badam və qoz, süd artırıcı qidalar kimi tanınır.Həmçinin bu çərəzlər südün keyfiyyətinə çox müsbət təsir edir.
Kətan toxumu və küncüt yağı kimi bitki mənşəli məhsullar da südü artıran qidalar arasında sayıla bilər.
Şüyüd və razyanadan hazırlanan bitki çayları südün miqdarına, südün keyfiyyətinə xeyir verir və bədəndəki qazları aradan qaldırır.
Ana tez-tez kök şirəsindən içərsə bu həm onun öz sağlamlığı, həm də körpəsinin sağlamlığı üçün gözəl təsir edər.
Südü artıran qidalarla bağlı nəzərə alınmalı bir məqam var. Bəzi qidalar südün miqdarını artırsa da, qaz problemlərinə səbəb ola bilər. Bu vəziyyət qidalanma sonrası qaz ağrıları ilə prosesə mənfi təsir göstərə bilər. Bu səbəbdən bəzi qidaları istehlak edərkən diqqətli olmaqda fayda var. Misal üçün; Balqabaq və soğan kimi qaz yaradan tərəvəzlərin bişmiş variantlarını seçmək faydalı ola bilər. Başqa bir seçim olaraq ana südünü artıran paxlalı bitkilərin istehlakına diqqət yetirmək lazımdır. Xüsusilə yaşıl mərciməyin ətdən qat-qat güclü protein olduğunu bilirik. Ancaq bu zülal çoxlu qaza səbəb olur. Paxlalı bitkiləri bir gecədə suda isladıb, suyunu süzüb, bir az qaynadıb yenidən suyunu dəyişmək lazımdır ki, qaz əmələ gəlməsin. Bu səbəblərdən ana südündə qaz əmələ gəlməsinə səbəb olan qidalar ana südü zamanı diqqətlə araşdırılmalı və diqqətlə istehlak edilməlidir.
Hər bir ananın südü öz körpəsinə bəs edər. Ananın buna ürəkdən inanması lazımdır. Çünki psixoloji olaraq ananın müsbət əhval-ruhiyyədə olması həm körpənin normal əsəb sisteminin normalaşmasına, həm də südün miqdarının artmasına təsir edir. Deməli, “Südüm körpəmə bəs edirmi?” və ya “Südümün körpəmə bəs edib-etmədiyini necə bilə bilərəm?” narahatlığı bir qədər əsassızdır. Ancaq ana südü zamanla azala bilər. Ana südünün azalmasının səbəbləri müxtəlifdir. Ana südünün niyə azaldığını izah edək:
Tədqiqatlar göstərir ki, ananın güclü stress altında olması, yanlış əmizdirmə mövqeyi, düzgün qidalanmaması kimi səbəblərdən ana südü azala bilər. Bu barədə ətralı məlumata nəzər salaq:
Stress Ana Südü Azaldır!
Bədənimizdə süd əmələ gətirən maddə olan prolaktin, ana südü ilə qidalanarkən ifraz olunur. Amma südün kanallar vasitəsilə körpəyə çatması üçün oksitosin adlı hormon işə düşür. Bu hormon stresdən təsirlənən çox bir hormondur. Ana daha da gərginləşdikcə və stress səviyyəsi artdıqca ifrazı yavaşlayır və süd heç vaxt körpəyə çatmır. Əgər fürsət tapa bilsəniz, qısa gəzintilərə çıxın. Gəzinti qan dövranını sürətləndirəcək, maddələr mübadiləsinə müsbət təsir edəcək və stressdən uzaqlaşmağa kömək edəcək.
Yanlış Vəziyyətdə Əmizdirmə Ana Südü Azaldır!
İkinci ən vacib məsələ körpənin düzgün vəziyyətdə əmizdirilməsidir. Analar buna mütləq diqqət yetirməlidirlər. Körpəniz düzgün vəziyyətdə əmizdirilməsə, südünüz tam çata bilməz və gündən-günə azalmağa başlayacaq. Bundan əlavə, məmə uclarında yaralar var və bu həmişə sizə problem yaradır. Bu problemi aradan qaldırmaq üçün xəstəxanadan çıxmazdan əvvəl tibb bacısından körpəni düzgün vəziyyətdə əmizdirmə üsulunu öyrənin.
Körpəni əmizdirməmək ana südü istehsalını azaltan səbəblərdən biridir!
Ananın kifayət qədər südünün olması üçün körpəsini istədiyi vaxt və istədiyi yerdə əmizdirməsi də çox təsirlidir. Ana südü nə qədər çox tələb olunarsa, bir o qədər çox olacaq. Buna görə də südünüzü artırmaq üçün istədiyiniz zaman tez-tez əmizdirin. Xüsusən də ilk on gündə bolca süd verin.
Ana südü ilə qidalanan körpə hər ay 500-600 qram çəki artırsa və gündə 6-8 dəfə bol-bol açıq rəngli sidik çıxarırsa, süd miqdarı kifayətdir. Əgər ana südü kifayət deyilsə, körpəni tez-tez əmizdirmək lazımdır, çünki siz əmizdirdikcə süd miqdarı artır. Əmizdirmə zamanı körpə düzgün vəziyyətdə döşün üzərinə qoyulmalıdır.
Əmizdirən analar adekvat və balanslı qidalanmalı və bol maye qəbul etməlidirlər. Butulka və əmziklərə üstünlük verilməməlidir, çünki onlar körpənin əmmə refleksinin azalmasına səbəb ola bilər.
Əlavə qidalara erkən başlamamaq lazımdır.
Ana südünün faydaları
Əmizdirmə sayəsində ana ilə körpə arasındakı bağ güclənir və beləliklə körpə sağlam şəxsiyyət qazanır. Körpələrin sağlam böyüməsinə və zəkalarının inkişafına kömək edir. Körpələrin dinc olmasına kömək edir. Körpələrin rahat yatmasına şərait yaradır. Körpəyə faydaları ilə yanaşı, əmizdirən ananın hamiləlik dövründə aldığı çəkidən daha asan azad olmasına kömək edir. Menopozdan sonra ananın döş və yumurtalıq xərçəngi, osteoporoz və omba sınıqları riskini azaldır.
Bu, həzm olunması çox asan bir qidadır və südünüz körpənizin ehtiyac duyduğu vitamin və mineralları kifayət qədər miqdarda ehtiva edir. Asan həzmi olunması sayəsində minerallar və vitaminlər asanlıqla mənimsənilir. Körpəniz lazımi miqdarda olandan çox mineral və vitamin qəbul etmədiyi üçün böyrəklərində və digər bu kimi orqanlarda artıq yük olmayacaq.
Ana südünün tərkibində körpənizi mikroblardan qoruyan və immunitet sistemini gücləndirən maddələr var. Bu səbəbdən ana südü ilə qidalanan körpələrdə bağırsaq infeksiyaları və ya yuxarı tənəffüs yollarının infeksiyaları çox az rast gəlinir.
Ana südü ilə qidalanan körpələrdə qarın ağrısı və qəbizlik kimi problemlərə nadir hallarda rast gəlinir. Həmçinin mikroorqanizmlərin əmələ gəlməsinin qarşısını alaraq körpənizdə ishalın qarşısını alır.
Tərkibindəki maddələr sayəsində antibiotik istifadəsini tələb edən xəstəlikləri azaldır.
Əmizdirmə zamanı onun temperaturu həmişə körpəniz üçün ideal temperaturda olduğu üçün praktiki qidalanma mənbəyidir.
Uşaqlıqda və ya yetkinlikdə baş verə biləcək astma, piylənmə və diabet kimi bəzi xroniki xəstəliklərin riskini azaldır.
Körpənizin orqanlarının sağlam şəkildə inkişaf etməsinə imkan verir. Sümük, çənə və dişlərin inkişafında da mühüm rol oynayır.
Körpənizin mənəvi, fiziki və zehni inkişafına kömək edir. Allergiyadan qoruyur və körpənizi mümkün ola biləcək dəri xəstəliklərindən qoruyur.
istifadə olunmuş mənbə:
lansinoh.com.tr
